Το νόμιμο, το ηθικό κι ο νόμος
Το καινοφανές ερώτημα-δόγμα περί νόμιμου και ηθικού αποτελεί τη σύγχρονη πολιτική λαιμητόμο. Γίνεται χρήση κατά το δοκούν, από διάφορες πλευρές, κυρίως για να στιγματιστούν πολιτικά πρόσωπα. Έχει δε εντέχνως επικρατήσει η άποψη ότι καθετί νόμιμο δεν είναι απαραίτητα και ηθικό. Και ποιος είναι άραγε αυτός που ορίζει την ηθική με αντικειμενικό τρόπο; Ασφαλώς και υπάρχουν σταθερές που την προσδιορίζουν, οι οποίες ωστόσο δεν μπορούν να αποτελέσουν κοινώς αποδεκτά τεκμήρια, που να την ορίζουν. Γι’ αυτό και οι όποιοι ορισμοί μπορεί να της δοθούν, την περιγράφουν μόνο αξιωματικά.
Στις δημοκρατίες ο νόμος είναι αυτός που προσδίδει υπόσταση θεωρίας στην ηθική, ενώ οι προβλέψεις του αποτελούν τα τεκμήριά της. Το πώς παράγονται οι νόμοι και με τι είδους κίνητρα είναι το μείζον θέμα. Εκεί κυρίως θα πρέπει να στρέψει το ενδιαφέρον του ο πολιτικός κόσμος. Στη διαδικασία και στα ηθικά προαπαιτούμενα, που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του όταν νομοθετεί. Κι αυτό από μόνο του θα αρκεί, ώστε να αναδεικνύει ως αδιαμφισβήτητο το ηθικό περιεχόμενο της κάθε πράξης.
Δυστυχώς όμως -και σε αυτήν την περίπτωση- η πολιτική τάξη της χώρας συνειδητά εθελοτυφλεί. Επιλέγει μια πολυδαίδαλη, πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενη και ευάλωτη νομοθέτηση, ώστε να παραμένει ευέλικτη στην εφαρμογή της, να χρήζει πολλών και διαφορετικών ερμηνειών. Εν συνεχεία τη χρησιμοποιεί, όχι μόνο για να χαρακτηρίζει ηθικό ή μη ό,τι κατά περίσταση τη βολεύει, αλλά και για να καθιστά δεσπόζουσα τη δική της παρουσία στην επίλυση προβλημάτων. Κάπως έτσι έχει εδραιωθεί το ρουσφέτι και η πελατειακή λογική στην καθημερινή κοινωνική λειτουργία, ενώ ο νόμος λειτουργεί πολλές φορές μόνο ως περιτύλιγμα ή ως μανδύας της πολιτικής σκοπιμότητας.
Αυτό ωστόσο που μοιάζει πιο ακριβές είναι πως αν κάτι κριθεί μη νόμιμο, δύσκολα μπορεί να… «βαπτιστεί» ηθικό. Εκτός κι αν τεθεί σε αμφισβήτηση η ανεξαρτησία, είτε του νομοθέτη είτε του δικαστή, γεγονός που όμως πλήττει ευθέως την ίδια τη δημοκρατία.
* Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Μαρτίου 2019
