ΑΠΟΨΕΙΣ

Δε χωρά καμία αμφιβολία ότι η πανδημία θα φέρει μεγάλες ανακατατάξεις στην πορεία των πραγμάτων και σίγουρα μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. 

Η Ελλάδα σε αυτό το πλαίσιο είναι δεδομένο ότι θα αντιμετωπίσει ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς η ήδη δυσχερής της θέση με το μεγάλο δημόσιο χρέος και τη διάρθρωση της σχετικά (μη) ανταγωνιστικής και διεθνώς (μη) εμπορεύσιμης οικονομίας της είναι βραχνάς που ίσως αποδειχθεί βρόγχος. 

Οι οικονομικές επιπτώσεις προδιαγράφονται ήδη στον ορίζοντα και αναθεωρούνται επί τα χείρω οι προβλέψεις της ύφεσης και της μελλοντικής ανάκαμψης.

Σε αυτή τη συνθήκη που βρισκόμαστε έχουμε στοιχεία που μας κάνουν απαισιόδοξους και κάποια λιγότερα αισιόδοξους. Απαισιοδοξία για το μέλλον φέρνει η αδυναμία του πολιτικού συστήματος -πλην ορισμένων θυλάκων- να επεξεργαστούν ένα σχέδιο ανάταξης της οικονομίας και της χώρας. Πολλές φορές κατά την ιστορία μας κατατέθηκαν σχέδια στη δημόσια σφαίρα. 

Το «σχέδιο Πισσαρίδη» σήμερα, όπως παλιότερα το «Μνημόνιο» είναι ολοκληρωμένες δέσμες δημόσιων πολιτικών, με δομή, στόχευση, συμπεράσματα και προτάσεις. Κάποιοι συμφωνούν, άλλοι διαφωνούν - ιδεολογικές παράμετροι πάντα υπάρχουν σε τέτοια κείμενα, όμως το μείζον είναι αλλού. Γιατί το πολιτικό σύστημα -τα κόμματα κυρίως-δεν καταθέτουν δικό τους σχέδιο. Σχέδιο την ιδιοκτησία του οποίου θα έχουν τα ίδια, όπως και τη δέσμευση εφαρμογής.

Η συγκρατημένη αισιοδοξία εδράζεται στην ευχή και εκτίμηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντιδράσει με τρόπο πιο αποτελεσματικό συγκριτικά με την κρίση χρέους και δανεισμού της προηγούμενης δεκαετίας, ότι ο λαϊκισμός ως μοντέλο διαχείρισης βρίσκεται σε κάμψη και ότι μία κρίσιμη κοινωνική μάζα έχει μετατοπιστεί προς πιο ορθολογικές θέσεις. 

Η συναίνεση της ακινησίας ήταν πρόβλημα και το 2010 είναι και το 2020. Δεν θέλουμε να αλλάξουμε. Αλλάζουμε λίγο -τόσο όσο να μην μας εκπαραθυρώσουν από τον ανεπτυγμένο κόσμο. Αυτή τη φορά όμως δεν μπορούμε και δεν πρέπει να συνεχίζουμε έτσι. Η στρατηγική του «κουτσά - στραβά κάτι κάνουμε, κάπως σώζουμε την παρτίδα» έχει εξαντλήσει τα καύσιμά της.

Η «τέλεια καταιγίδα» που ζούμε, οι επάλληλες και εφαπτόμενες κρίσεις, οι προκλήσεις του μέλλοντος, οι παγκόσμιες ανακατατάξεις, η ανάδυση ενός νέου κόσμου πραγματικά πολυπολικού και σίγουρα όχι δυτικοκεντρικού πρέπει να μας αφυπνίσει. Στα υπαρκτά και πλήρως εντοπισμένα δικά μας προβλήματα, στις δικές μας χρόνιες υστερήσεις έρχονται να προστεθούν νέες προκλήσεις. Το μείγμα μπορεί να γίνει εκρηκτικό για μία μικρή χώρα με αδυναμίες όπως η Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως θα ήταν ψέμα να αποκρύψουμε το παράθυρο ευκαιρίας που έχουμε.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στην αυγή της 4^ης βιομηχανικής επανάστασης, τα big data, το πλεόνασμα επιστημονικού προσωπικού, η δυνατότητά μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αμφισβήτηση λόγω πανδημίας των μεγάλων μονάδων παραγωγής φορντικού τύπου και έντασης εργασίας έναντι της αποκεντρωμένης παραγωγής μικρότερης κλίμακας ίσως είναι στοιχεία που μπορεί να μας ευνοήσουν. 

Η αμφισβήτηση των πλανητικών εφοδιαστικών αλυσίδων ίσως αναδείξει τη σημασία της τοπικότητας. Ακόμη και οι εμφανώς μικρότερες πόλεις μας αν και υστερούν σε υποδομές μπορούν με μία νέα πολεοδομική και χωροτακτική προσέγγιση μετασχηματιστούν σε προορισμούς τηλε-εργαζομένων, σε τόπους εγκατάστασης μικρών επιχειρήσεων καινοτομίας και παραγωγής προϊόντων προστιθέμενης αξίας. Το παραγωγικό κενό της ελληνικής οικονομίας είναι παρόν εδώ και μία δεκαετία και χρειαζόμαστε νέες και έξυπνες ιδέες για να το καλύψουμε.

Αν μπορέσουμε να μετατρέψουμε τον ιδιόμορφο ελληνικό καπιταλισμό από μειονέκτημα σε πλεονέκτημα ίσως κερδίσουμε το στοίχημα. Δεν είναι εύκολο, θα υπάρξουν αντιστάσεις. 

Οι insiders δεν θα παραδώσουν τα προνόμιά τους ιδιαίτερα σε μία εποχή αβεβαιότητας, manual διακυβέρνησης που οδηγούν σε ασφαλή ύδατα δεν υπάρχουν καθώς η καταιγίδα μαίνεται και δεν είναι όλες οι ιδιομορφίες του συστήματός μας αξιοποιήσιμες στη νέα εποχή. 

Ίσως ο πιο κρίσιμος παράγοντας σε αυτή την προσπάθεια είναι τα κόμματα. Πρέπει από κόμματα των 70’s να φτιάξουμε κόμματα του 21^ου αιώνα γιατί το κράτος θα έχει σίγουρα μεγαλύτερο ρόλο στις δεκαετίες που έρχονται.