Γράφει ο Τηλέμαχος Φασούλας

Τώρα φαίνεται δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά παραμονή της 28ης Οκτωβρίου του 1940 στην Ελλάδα παιζόταν ποδόσφαιρο. Τότε υπήρχαν πρωταθλήματα πόλεων και στο πλαίσιό τους ο Πειραιάς νικούσε με 3-1 την Πάτρα και η Αθήνα με 6-0 τον Βόλο. Την επόμενη μέρα ο Ιταλός πρεσβευτής Μανουέλε Γκράτσι επέδωσε τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά, ζητώντας την ελεύθερη διέλευση και στάθμευση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, για να εισπράξει κατηγορηματική άρνηση.

Το ποδόσφαιρο (και ο αθλητισμός γενικότερα) έδινε κι αυτό τη δική του -άνιση- μάχη, αν και το πρωτάθλημα είχε διακοπεί λόγω πολέμου.

Πιο συγκεκριμένα, τη σεζόν 1940-41 το πρωτάθλημα δεν διεξήχθη ποτέ (όπως και τα επόμενα πέντε), αφού δεν ολοκληρώθηκαν καν τα τοπικά πρωταθλήματα, που διεξάγονταν εκείνες τις εποχές μέχρι να καθιερωθεί αυτό της Α’ εθνικής. Στην Αθήνα διεκόπη το 15ο τοπικό πρωτάθλημα και στη Θεσσαλονίκη το 14ο.

Τελευταίο παιχνίδι πριν από την Κατοχή ο Άρης

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το τελευταίο παιχνίδι που διεξήχθη παραμονές της 28ης Οκτωβρίου ήταν ο αγώνας του Άρη με τη ΜΕΝΤ για το τοπικό πρωτάθλημα Θεσσαλονίκης, με τους κίτρινους να επικρατούν με 4-0 στις 27 Οκτωβρίου του 1940, ενώ, την αμέσως προηγούμενη μέρα, ο Ηρακλής είχε επιβληθεί του Μεγάλου Αλεξάνδρου με 1-0.

Μία μέρα μετά ο εφιάλτης της εισβολής έγινε πραγματικότητα και φυσικά το ποδόσφαιρο πέρασε σε δεύτερη μοίρα.

Μιας και ο λόγος για τον Άρη, ο πρόεδρος της ομάδας Μάνθος Ματθαίου έχασε κατά τη διάρκεια του πολέμου τη ζωή του από ιταλικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα. Γι’ αυτό, όταν οι κίτρινοι κατέκτησαν το (πρώτο μεταπολεμικό) πρωτάθλημα το 1946, ο τίτλος πανηγυρίστηκε έξαλλα από τους φίλους της ομάδας σε μία συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα.

Ο ΠΑΟΚ θύμα των κατακτητών

Στο πλαίσιο των τοπικών πρωταθλημάτων, πριν από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, ο ΠΑΟΚ είχε δύο νίκες και μία ισοπαλία, όπως και ο Άρης.

Την οικογένεια του Δικέφαλου, όμως, δεν την απασχολούσαν τόσο τα αγωνιστικά, καθώς, μετέπειτα, έχασε δύο παίκτες της μαχόμενους ηρωικά εναντίον των κατοχικών δυνάμεων.

Ο Νίκος Σωτηριάδης, πρόσφυγας από τα Μουδανιά της Προύσας στη Θεσσαλονίκη, ξεκίνησε να αγωνίζεται ως τερματοφύλακας στον ΠΑΟΚ το 1932. Στις 28 Γενάρη του 1941 ο Σωτηριάδης πολεμούσε με το βαθμό του λοχία εναντίον των Ιταλών και, στην προσπάθειά του να κυριεύσει αντίπαλο πολυβολείο, σκοτώθηκε στην Κλεισούρα Καστοριάς, ενώ ο αριστερός οπισθοφύλακας Γιώργος Βατίκης έπεσε στον Μοράβα στις 17 Νοέμβρη του 1940.

Η ηρωική φιγούρα του Ηρακλή

Ένας από τους πλέον γνωστούς αθλητές-ήρωες ήταν ο Γεώργιος Σαϊνόβιτς-Ιβάνωφ. Γεννημένος στη Βαρσοβία (1911), εγκαταστάθηκε το 1926 στη Θεσσαλονίκη και διακρίθηκε τόσο σε εγχώριους όσο και σε διεθνείς κολυμβητικούς αγώνες, ωστόσο η μεγαλύτερη διάκρισή του ήταν η συμμετοχή του στον πόλεμο εναντίον των κατακτητών.

Ήταν από τους μεγαλύτερους σαμποτέρ των Συμμάχων, εκπαιδεύτηκε στη Σχολή Μυστικών Πρακτόρων της S.O.E. (Βρετανική οργάνωση στον Β’ Παγκόσμιο) στη Μέση Ανατολή, με αποστολές το συντονισμό της δράσης των αντιστασιακών κινήσεων (σαμποτάζ, κατασκοπία κτλ.), παρέχοντας παράλληλα πληροφορίες στους Άγγλους. Να σημειωθεί ότι το γήπεδο μπάσκετ του Ηρακλή (Ιβανώφειο) πήρε το όνομά του από αυτόν τον αθλητή-σύμβολο της αντίστασης.

Σημείο αναφοράς η Λεωφόρος

Αξίζει να αναφερθεί μία ιστορία από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, ένα από τα πιο περιζήτητα γήπεδα, καθώς είχαν τοποθετηθεί προβολείς εξ Αμερικής και διέθετε εξαιρετικό φωτισμό. Εκεί έλαβε χώρα το γνωστό και ως «αντιστασιακό ντέρμπι» την άνοιξη του 1942.

Παναθηναϊκός και ΑΕΚ έδιναν φιλικό αγώνα (τον οποίον παρεμπιπτόντως θα διαιτήτευε Αυστριακός αξιωματικός των κατοχικών δυνάμεων, για να ελέγχει την κατάσταση), με σκοπό τα έσοδα να διατεθούν στο νοσοκομείο «Σωτηρία», το οποίο φιλοξενούσε πολλούς αθλητές που, όπως και πολλοί άλλοι τότε, υπέφεραν από φυματίωση.

Τελικά, οι Γερμανοί αρνήθηκαν το συγκεκριμένο αίτημα, με αποτέλεσμα οι αρχηγοί των δύο ομάδων (Κρητικός του Παναθηναϊκού και Μαρόπουλος της ΑΕΚ) να πάρουν την πρωτοβουλία να μην ξεκινήσουν τον αγώνα, ανεβαίνοντας παράλληλα στις εξέδρες και εξηγώντας στους φιλάθλους (περί τους 15.000) το λόγο.

Τότε ο κόσμος εξοργισμένος ξήλωσε τις εξέδρες, τα δοκάρια και ό,τι υπήρχε στο γήπεδο, και πήρε το δρόμο για την Ομόνοια, για να διαδηλώσει κατά των κατακτητών. Επρόκειτο για μία από τις μεγαλύτερες αντικατοχικές διαδηλώσεις.

Οι προκατοχικοί αγώνες της Θεσσαλονίκης

7/10/1940

ΠΑΟΚ - Άρης 2-1

ΠΑΟΚ - Ηρακλής 2-0

Ηρακλής - Άρης 2-1

13/10/1940

(πρεμιέρα πρωταθλήματος Μακεδονίας)

ΠΑΟΚ - Άρης 2-2

20/10/1940

ΠΑΟΚ - Μακεδονικός Νεάπολης 2-1

ΜΕΝΤ - Ηρακλής 3-2

26/10/1940

Ηρακλής - Μέγας Αλέξανδρος 1-0

27/10/1940

Άρης - ΜΕΝΤ 4-0