Στο μυαλό όλων μας, η ιστορία προέλευσης του κορονοϊού  είναι απλή και έχει εμπεδωθεί για τα καλά: στα τέλη του 2019 κάποιος στην παγκοσμίου φήμης αγορά θαλασσινών Χουάναν στην Ουχάν μολύνθηκε από έναν ιό που προήλθε από κάποιο ζώο. 

Τα υπόλοιπα αποτελούν μέρος μιας απαίσιας ιστορίας που ακόμη γράφεται, με τον Covid-19 να εξαπλώνεται από την πρώτη αυτή εστία στην πρωτεύουσα της επαρχίας Χουμπέι της Κίνας και να εξελίσσεται σε μια πανδημία που έχει μέχρι στιγμής σκοτώσει περίπου 80.000 ανθρώπους. Ο βρετανικός "Guardian" επιχειρεί σήμερα μια ακόμη ανάλυση της προέλευσης του ιού.

Κι έπειτα ήρθε η σειρά του παγκολίνου, ενός αδύνατου θηλαστικού, που γέμισε τα δελτία ειδήσεων και ενοχοποιήθηκε ως εκείνος που πέρασε τον ιό από το ζωιικό βασίλειο στον άνθρωπο. 76 ημέρες μετά το lockdown η Ουχάν επέστρεψε στην -όποια- κανονικότητα, όμως υπάρχουν ακόμη πτυχές της ιστορίας του Covid-19 που οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να ξεδιαλύνουν και μια απ' αυτές είναι να λυθεί οριστικά και αμετάκλητα το πώς ο κορονοϊός μόλυνε τον Ασθενή 0. Κι όχι οι επιστήμονες δεν αγωνίζονται σκληρά για να μάθουν τον φταίχτη για να του ρίχνουμε όλοι εμείς αναθέματα για πάντα, αλλά επειδή αν ξέρουμε πώς ξεκινά μια πανδημία, θα σταματήσουμε την επόμενη. 

Ο καθηγητής Stephen Turner, επικεφαλής του τμήματος μικροβιολογίας στο πανεπιστήμιο Monash της Μελβούρνης, επισημαίνει πως είναι βέβαιος πως ο ιός προέρχεται από νυχτερίδες. "Αλλά εκεί τελειώνει η βεβαιότητά μου" τονίζει. 

Όσο για την ευρέως διαδεδομένη άποψη πως ο ιός εμφανίστηκε στην αγορά ζωντανών ζώων της Ουχάν και μια κάποιου είδους αλληλεπίδραση πέρασε στον άνθρωπο, ο δρ. Turner σημειώνει: "Δεν νομίζω ότι είναι οριστική με κανένα τρόπο".

"Μέρος του προβλήματος είναι ότι η πληροφορία μας βασίζεται στα δεδομένα που έχουμε εκείνη τη στιγμή" λέει, προσθέτοντας ότι οι ιοί αυτού του τύπου κυκλοφορούν συνεχώς στο ζωικό βασίλειο.

Το γεγονός ότι ο ιός μόλυνε αυτή την εβδομάδα μια τίγρη σε ζωολογικό κήπο της Νέας Υόρκης δείχνει πως οι ιοί μπορούν να κινηθούν μεταξύ ειδών, λέει. «Η κατανόηση του εύρους των ειδών που μπορεί να μολυνθούν από έναν ιό είναι σημαντική, καθώς μας βοηθά να περιορίσουμε από πού θα μπορούσε να προέλθει».

Οι επιστήμονες λένε ότι είναι πολύ πιθανό ο ιός να προήλθε από τις νυχτερίδες, αλλά πρώτα να πέρασε από ένα ενδιάμεσο ζώο με τον ίδιο τρόπο που ένας άλλος κορονοϊός - ο Sars το 2002 - μετακινήθηκε από τις πεταλούδες στις νυκτόβιες μοσχογαλές πριν τελικά μολύνει τους ανθρώπους.

Ένα, λοιπόν, ζώο που εμπλέκεται ως ενδιάμεσος ξενιστής μεταξύ των νυχτερίδων και των ανθρώπων είναι ο παγκολίνος. Η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης λέει ότι μ' αυτόν γίνεται "το πιο παράνομο εμπόριο θηλαστικών στον κόσμο" καθώς είναι πολύτιμος για το κρέας του και τις ισχυρές φαρμακευτικές ιδιότητες των φολίδων του.

Όπως, όμως, λένε οι ειδικοί, ο παγκολίνος δεν ήταν στον κατάλογο των ειδών που πωλούνταν στη διαβόητη αγορά της Ουχάν, αν και αυτή η παράλειψη μπορεί να είναι σκόπιμη καθώς είναι παράνομο να πωλείται.

«Εάν ο κακομοίρης ο παγκολίνος ήταν το είδος στο οποίο πήγε ο ιός, δεν είναι ξεκάθαρο», λέει ο Turner. "Μπορεί να αναμίχθηκε ανάμεσα σε άλλα ζώα, μπορεί να μπήκε στο 'μείγμα' και ο παγκολίνος, μπορεί και να πήγε χωρίς διαμεσολαβητή στους ανθρώπους και στο δικό τους οργανισμό να μεταλλάχτηκε", λέει ο καθηγητής Edward Holmes, ένας από τους συγγραφείς μιας μελέτης που εξετάζει την πιθανή προέλευση του ιού βάσει του γονιδιώματός του. Σε αναρτήσεις στα σόσιαλ μίντια, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ τονίζει πως η ταυτότητα του είδους που λειτούργησε ως ο ενδιάμεσος ξενιστής είναι ακόμη άγνωστη και αβέβαιη. 

Μια στατιστική μελέτη εξέτασε ένα χαρακτηριστικό του ιού που εξελίχθηκε έτσι ώστε να μπορεί να προσκολλάται στα ανθρώπινα κύτταρα. Οι παγκολίνοι ήταν σε θέση να αναπτύξουν αυτό το χαρακτηριστικό, αλλά ήταν και οι γάτες, οι βούβαλοι, τα βοοειδή, οι κατσίκες, τα πρόβατα και τα περιστέρια.

Μια άλλη μελέτη αποκλείει εντελώς τους παγκολίνους ως ενδιάμεσους, διότι δείγματα παρόμοιων ιών που ελήφθησαν από απ' αυτούς δεν είχαν μια αλυσίδα αμινοξέων που παρατηρείται στον ιό που κυκλοφορεί τώρα στον άνθρωπο.

Η μελέτη που διεξήγαγε ο Holmes υποστηρίζει πως το σενάριο στο οποίο ένας άνθρωπος στην αγορά της Ουχάν αλληλεπιδρά με ένα ζώο που ήταν ξενιστής του είναι μόνο μόνο μια δυνητική εκδοχή της ιστορίας του Covid-19. Μια άλλη, ήταν η πιθανότητα ένας απόγονος του ιού να πέρασε στον άνθρωπο κι εκεί έμεινε και προσαρμόστηκε καθώς περνούσε από τον έναν άνθρωπο στον άλλο. 

"Μόλις o ιός έφτασε στον άνθρωπο, προσαρμόστηκε και ξεκίνησε η πανδημία μ' αυτά τα ασύλληπτα μεγέθη κρουσμάτων" αναφέρεται στη μελέτη.

Ανάλυση των πρώτων 41 ασθενών με τον Covid-19 που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό "Lancet" διαπίστωνε πως 27 απ' αυτούς είχαν πάει στην αγορά τη Ουχάν. Όμως η ίδια ανάλυση διαπίστωνε επίσης πως ο Patient Zero δεν πήρε ποτέ εκεί κι αυτό προφανώς και δημιουργεί "τρύπες" στο αρχικό σενάριο. 

Ο καθηγητής Stanley Perlman, κορυφαίος ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα και εμπειρογνώμονας σε προηγούμενα κρούσματα κοροναϊού που προέρχονται από ζώα, λέει ότι η σύνδεση με την αγορά του Ουχάν είναι συμπτωματική, "δεν μπορεί να αποκλειστεί" αλλά "φαίνεται πλέον λιγότερο πιθανή".

Ο Perlman δήλωσε στην αυστραλιανή έκδοση του "Guardian" ότι πιστεύει ότι υπάρχει ένα ενδιάμεσο ζώο, αλλά προσθέτει ότι ενώ οι παγκολίνοι είναι πιθανοί υποψήφιοι, «δεν αποδεικνύεται ότι είναι αυτοί οι ένοχοι και οι βασικοί ενδιάμεσοι».

"Υποψιάζομαι ότι οποιαδήποτε μετάλλαξη [του ιού] συνέβη στο ενδιάμεσο ζώο- αν υπήρχε τέτοιο. Δεν υπήρξαν ουσιαστικές αλλαγές στον ιό στους τρεις πρώτους μήνες, κάτι που δείχνει πως ο ιός είναι έχει βρει τον ιδανικό ξενιστή στον άνθρωπο. "

Οι αγορές άγριων ζώων έχουν εμπλακεί και σε προηγούμενες επιδημίες κορονοϊών και ειδικά σ' εκείνη του Sars. Ο Δρ Michelle Baker, ένας ανοσολόγος στο CSIRO που μελετά τους ιούς σε νυχτερίδες, λέει ότι μερικές από τις έρευνες για την προέλευση του Covid-19 έχουν απομακρυνθεί από το αρχικό σενάριο ή αυτά που ίσχυαν στο παρελθόν. 

Αλλά "πραγματικά δεν ξέρουμε" πόσο ακριβής είναι η αρχή της ιστορίας μας, καθώς όπως τονίζει "υπάρχει κάποιο είδος σύνδεσης [στην αγορά Wuhan] καθώς άνθρωποι που επισκέφτηκαν ή εργάζονταν στην αγορά μολύνθηκαν από τον ιό".
Ο Baker τονίζει πως είναι "πολύ πιθανό" ότι ο ιός προέρχεται από μια νυχτερίδα. "Είναι το πιο πιθανό σενάριο, αλλά δεν θα μάθουμε ποτέ. Η αγορά καθαρίστηκε αρκετά γρήγορα. Μπορούμε μόνο να κάνουμε σενάρια".

Όσο για τις αγορές άγριων ζώων ακόμη κι αν δεν σχετίζονται ακριβώς με τον Covid-19, παραμένουν ιδιαίτερα επικίνδυνες και σύμφωνα με τον δρ. Turner "είναι μια ευκαιρία να υπογραμμίσουμε τους κινδύνους και να σταματήσει η λειτουργία τους. 

Πηγή: Guardian.co.uk