Η άγνωστη μα τόσο στενή σχέση της χώρας μας με την δοκιμαζόμενη Ουκρανία ήταν από τα "μυστικά" που έφερε στην επιφάνεια η εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων, ενώ από την πρώτη στιγμή η "ΜτΚ" και το makthes.gr παρουσίασαν μια σειρά ντοκουμέντων αλλά και ρεπορτάζ που αναδεικνύουν την ιστορικότητα και τη μακρά διαδρομή του ελληνισμού σε περιοχές της Ουκρανίας και κυρίως στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης.

Μάλιστα, στις 3/4 η "ΜτΚ" δημοσίευσε μια συνέντευξη με την φιλόλογο Χάιδω Χρήστου, που δίδασκε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών Μαριούπολης, η οποία ξεδίπλωσε μιλώντας στον δημοσιογράφο της «ΜτΚ», Θεολόγο Ηλιού την κριμαιοαζοφική διάλεκτο και τα "μυστικά" των Ρουμέικων και των Ουρούμσκι.

Τώρα, το "Politico" σ' ένα ρεπορτάζ αναφέρεται στον ελληνισμό της Μαριούπολης και τονίζει πως οι βόμβες των Ρώσων ενδέχεται να καταστρέψουν την  την κληρονομιά του, καθώς ολόκληρο το αρχείο που καταγράφει την μακρόχρονη ιστορία του έχει μείνει πίσω στα χαλάσματα και κανείς δεν ξέρει τι απέγινε και πώς εάν δεν καταστράφηκε, θα διασωθεί.

To ρεπορτάζ διηγείται την ιστορία της Αφίνα Χατζίνοβα, μιας Ελληνίδας από το χωριό Σαρτανάς.

Όταν έφυγε από τη Μαριούπολη στις 15 Μαρτίου, είχε 10 λεπτά για να συγκεντρώσει μερικά απαραίτητα για το επικίνδυνο ταξίδι μακριά από τις βόμβες της Ρωσίας - έγγραφα, κουβέρτες, προμήθειες τροφίμων έκτακτης ανάγκης. Τι έμεινε πίσω; Ένα ολόκληρο αρχείο που τεκμηριώνει την ιστορία των Ρωμαίων, μέρος του εθνικού ελληνικού πληθυσμού που ζει στη νότια Ουκρανία για γενιές. Είναι μια από τις μεγαλύτερες και παλαιότερες ομάδες Ελλήνων εκτός Ελλάδας. Αυτή η ιστορία κινδυνεύει να χαθεί εν μέσω της σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής της Μαριούπολης και των γύρω χωριών της. Η πόλη-λιμάνι των 450.000 κατοίκων έχει βιώσει μερικές από τις χειρότερες καταστροφές από τότε που η Ρωσία έστειλε τα στρατεύματά της στην Ουκρανία. Εν μέσω αυτής της επίθεσης, τουλάχιστον 10 Έλληνες έχουν σκοτωθεί, σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους, και αμέτρητοι άλλοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους — και μακριά από τα υλικά που διατηρούν τον πολιτισμό τους.

«Τι παίρνεις πρώτα από το σπίτι σου;», αναρωτιέται μιλώντας στο "Politico" η Χατζίνοβα. «Έχουμε φωτογραφίες, έχουμε έργα τέχνης και έχουμε το αρχείο. Δεν χωράει σε βαλίτσα. δεν ήμασταν έτοιμοι να το πάρουμε». Ο πατέρας της, δάσκαλος σε σχολείο και λαογράφος τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, είχε περάσει τη ζωή του χτίζοντας τη συλλογή, η οποία αφηγείται τη ρουμέικη ιστορία μέσα από μια δεξαμενή φωτογραφιών, ποιημάτων και τραγουδιών. Αυτή η ιστορία είναι τώρα αποθηκευμένη σε ένα σπίτι υπό ρωσική πολιορκία που μπορεί να έχει ήδη καταστραφεί. «Είναι όλα ακόμα εκεί, ένα ολόκληρο αρχείο της ρωμέικης ιστορίας και πολιτισμού», είπε. «Είναι μια τέτοια απώλεια». 

 Είναι μόνο μία από τις πολλές απώλειες εν μέσω της ρωσικής επίθεσης που έχει θέσει σε κίνδυνο την ελληνική κοινότητα εντός της Ουκρανίας — και τη σύνδεσή της με την Αθήνα. Οι προσπάθειες για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της ομάδας είχαν βοηθήσει στο παρελθόν να αμφισβητηθεί το στερεότυπο ότι οι Έλληνες της Ουκρανίας ήταν συντριπτικά φιλορώσοι. Τώρα, με την κοινότητα διάσπαρτη και χωρίς επαφή, η Ρωσία εκμεταλλεύεται, προωθώντας το αφήγημα ότι οι Έλληνες της Ουκρανίας κατηγορούν τον στρατό του Κιέβου για τη διάπραξη των φρικαλεοτήτων που στην πραγματικότητα συνδέονται με τη ρωσική βαρβαρότητα. «Η Ελλάδα δεν κάνει τίποτα», επισημαίνει η Χατζίνοβα. «Και οι Ρώσοι χρησιμοποιούν τώρα τους Έλληνες για να δείξουν ότι είναι φιλορώσοι», προσθέτει.

Από την Κύπρο όπου κατέφυγε, η Χατζίνοβα έστειλε επιστολές προς τις ελληνικές διπλωματικές αρχές ζητώντας να συμπεριληφθεί στην προτεινόμενη ανθρωπιστική αποστολή της Ελλάδας, ώστε να μπορέσει να επιστρέψει για να αναζητήσει τα ανίψια της. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ελληνική απάντηση έχει αφήσει την ίδια, αλλά και άλλους Ουκρανούς Έλληνες, απογοητευμένους.