Ας ανοίξει ο διάλογος για το σύστημα εισαγωγής στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Του Χρήστου Βόλου
Αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ
Αυτή η κουβέντα ίσως αποτελεί ένα καλό ερέθισμα για να ανοίξει ο διάλογος, μετά από δεκαετίες, σχετικά με την αλλαγή ή μη του τρόπου εισαγωγής και στα κρατικά ΑΕΙ. Σε αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί μια καλή βάση συζήτησης, η γνώση του τρόπου εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, που έχουν υιοθετήσει άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Ήδη, από το 2021 ο Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων έχει παρουσιάσει μια πολύ αναλυτική μελέτη με τίτλο «Μελετώντας τον Τρόπο Εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των Ευρωπαϊκών Χωρών» [1], η οποία περιγράφει τα συστήματα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των ευρωπαϊκών χωρών.
Τα πρώτα γενικά συμπεράσματα, που προκύπτουν από τη μελέτη αυτή, είναι ότι το σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μια διαδικασία:
- απόλυτα συνδεδεμένη με τις προηγούμενες βαθμίδες της εκπαίδευσης,
- η οποία επιπλέον καθοδηγεί τους μαθητές να αποφοιτήσουν με δεξιότητες, που απαιτούνται για τη σύγχρονη ψηφιακή και δικτυακή κοινωνία της γνώσης και εν γένει τον σύγχρονο κόσμο, που τους οδηγεί να εγγραφούν σε τμήμα της επιλογής τους.
Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι στον πυρήνα αυτής της διαδικασίας για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση λαμβάνονται υπόψη δύο πολύ σημαντικές παράμετροι που σχετίζονται με:
α) το πώς οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καταλήγουν να επιλέξουν τον δρόμο (κατεύθυνση ή μαθήματα προσανατολισμού), που μέσα από αυτόν θα εισαχθούν σε ένα συγκεκριμένο πανεπιστημιακό τμήμα και
β) τις δυνατότητες που δίνει σε κάθε μαθητή κάθε διαφορετικός τύπος σχολείου (Γενικό Λύκειο, ΕΠΑΛ κοκ).
Επιπλέον, σε μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα θέματα της εκπαίδευσης, που δημοσιεύτηκε το 2017 [2], διαπιστώθηκε ότι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατατάσσονται στις παρακάτω τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με τον τύπο του συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που έχουν υιοθετήσει.
Επιλογή από σχολεία. Σύμφωνα με τον τύπο αυτό, η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καθορίζεται αποκλειστικά από την επιτυχή φοίτηση και τις δεξιότητες, που θα αποκτήσει ο μαθητής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τον τύπο αυτό ακολουθούν οι χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Δανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Ολλανδία, Πολωνία, Σλοβενία.
Επιλογή από τα πανεπιστήμια. Σε αντίθεση με τον προηγούμενο τύπο συστήματος εισαγωγής, σε αυτόν τα γενικά κριτήρια για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τα θέτουν τα ίδια τα πανεπιστήμια. Σε πολύ μικρό βαθμό υπάρχει ωστόσο μια προεπιλογή από τη φοίτηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τέτοιο σύστημα χρησιμοποιούν οι χώρες: Βουλγαρία, Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Πορτογαλία, Φινλανδία.
Ελάχιστη επιλογή. Στην κατηγορία αυτή η εισαγωγή στα πανεπιστήμια γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω εθνικών εξετάσεων, στις οποίες οι υποψήφιοι διαγωνίζονται σε κοινά θέματα. Σε κάποιες χώρες (εκτός της Ελλάδας) δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να επιλέξει την εισαγωγή του, είτε μέσω του βαθμού του απολυτηρίου της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είτε δίνοντας εθνικές εξετάσεις, είτε με επιπλέον εξετάσεις, που καθορίζονται από τα πανεπιστήμια. Τον τύπο αυτό ακολουθούν οι χώρες: Γαλλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Μάλτα, Σουηδία.
Διπλή επιλογή. Πρόκειται για ένα μεικτό σύστημα με την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση να εξαρτάται από δύο παράγοντες: α) από τον βαθμό του απολυτηρίου της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και β) από τα επιπλέον κριτήρια που θέτουν οι πανεπιστημιακές σχολές. Οι χώρες που έχουν υιοθετήσει ένα τέτοιο σύστημα είναι οι: Αγγλία, Ισπανία, Κροατία, Νορβηγία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχία.
Όσον αφορά την Ελλάδα, οι Πανελλαδικές εξετάσεις υιοθετήθηκαν, με τη μορφή που τις γνωρίζουμε σήμερα, τον Σεπτέμβριο του 1964 με τις πρώτες «Εισιτήριες Εξετάσεις» να γίνονται από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.
Ωστόσο, αν ανατρέξουμε στο παρελθόν θα δούμε ότι από το 1837, έτος ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέχρι το 1924, η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση γινόταν χωρίς εξετάσεις. Το 1922 με τον νόμο 2905 θεσπίστηκαν για πρώτη φορά οι εισαγωγικές εξετάσεις, που εφαρμόστηκαν δύο χρόνια αργότερα στη Φυσικομαθηματική Σχολή και από το 1926 στις υπόλοιπες σχολές του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1963, οι εισαγωγικές εξετάσεις διοργανώνονταν από κάθε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα ξεχωριστά. Ο κάθε υποψήφιος μπορούσε να λάβει μέρος σε όσες εξετάσεις ήθελε και επέλεγε αναγκαστικά μία από τις σχολές που εισάγονταν, αν πετύχαινε σε περισσότερες από μία.
Επομένως, ίσως έφτασε η ώρα να συζητήσουμε χωρίς προκαταλήψεις και με τη γνώση του τι συμβαίνει γύρω μας στην Ευρώπη, εναλλακτικούς τρόπους εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να καταλήξουμε σε ένα σύστημα, που να ισχύει στα κρατικά και ενδεχομένως και στα μη κρατικά ΑΕΙ, το οποίο να διασφαλίζει το αδιάβλητο της διαδικασίας, αλλά και την ισότητα των ευκαιριών μεταξύ των υποψηφίων.
[1] https://eoe.minedu.gov.gr/images/Μελετώντας_τον_τρόπο_εισαγωγής_στην_τριτοβάθμια_εκπαίδευση_των_ευρωπαϊκών_χωρών.pdf.
[2] Dominic Orr, Alex Usher, Cezar Haj, Graeme Atherton, Irina Geanta, Study on the impact of admission systems on higher education outcomes, Volume I: Comparative report, Publications Office of the European Union, 2017, ISBN 978-92-79-77134-7.
