«Ουραγοί» στα έργα ενεργειακής εξοικονόμησης αποδεικνύονται οι περισσότεροι δήμοι, την ώρα που η κλιματική κρίση δείχνει τα «δόντια» της και το κόστος της ενέργειας για τους ΟΤΑ γονατίζει τα δημοτικά ταμεία, εκτινάσσοντας τους προϋπολογισμούς τους.

Παρότι η εξοικονόμηση είναι μείζον ζήτημα και για την αυτοδιοίκηση, αυτή τη στιγμή, συγκεκριμένα από 1^η Ιανουαρίου 2024, στον… αέρα παραμένουν όλα τα έργα ενεργειακής εξοικονόμησης στους περισσότερους δήμους, επειδή δεν προχώρησαν την ολοκλήρωση των Δημοτικών Σχεδίων Μείωσης Εκπομπών Ρύπων (ΔηΣΜΕ), τα οποία έτσι και αλλιώς είναι προαπαιτούμενα, καθώς είναι το κριτήριο για να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης.

Σε μία ύστατη προσπάθεια να συμμορφωθούν οι δήμοι και να προχωρήσουν τα σχέδια, η κυβέρνηση σχεδιάζει εντός του Ιανουαρίου την έκδοση υπουργικής απόφασης για να επισπευσθεί από το Πράσινο Ταμείο το πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση των μελετών που αφορούν τα Δημοτικά Σχέδια Μείωσης Εκπομπών ρύπων.

Εξάλλου, η υποχρέωση των δήμων για συλλογή στοιχείων για τον υπολογισμό των εκπομπών και απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν, κυρίως από τα ενεργοβόρα δημοτικά κτίρια, προβλέπεται στον κλιματικό νόμο (ν. 4936/2022).

Ο συγκεκριμένος Νόμος προβλέπει ότι από την 1η Ιανουαρίου 2024 η εκπόνηση του ΔηΣΜΕ αποτελεί προϋπόθεση για την αξιολόγηση προτάσεων των ΟΤΑ α’ βαθμού για την υλοποίηση προγραμμάτων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας και κλιματικής αλλαγής.

Στο μεταξύ οι δήμοι φαίνεται ότι αδράνησαν για μία ακόμη φορά, αφού ο Κλιματικός Νόμος ψηφίστηκε το Φεβρουάριο του 2022 και ενώ ορίστηκε προθεσμία 11 μηνών, δόθηκαν στη συνέχεια πολλές παρατάσεις για να εκπονηθούν τα ΔηΣΜΕ, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που τα έτρεξαν.

Έχει γίνει μία δουλειά, αλλά όχι παντού

Την παθογένεια των δήμων εντόπισε και επισήμανε σε υψηλό τόνο ο πρόεδρος του Πράσινου Ταμείου Γιάννης Ανδρουλάκης, κατά την πρόσφατη παρέμβασή του στο δ.σ. της ΚΕΔΕ, όπου μίλησε ανοιχτά για το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι δήμοι αναφορικά με τις ανάγκες τους για το περιβαλλοντικό ισοζύγιο.

Γνωστοποίησε στους δημάρχους ότι το Ταμείο προχωρά σε ανακατεύθυνση των προγραμμάτων, καθώς, όπως είπε, έχει γίνει μία καλή δουλειά στα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), εξίσου καλή δουλειά, συνέχισε, έγινε από τους δήμους στα Σχέδια Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ), αλλά όχι παντού.

«Τώρα γίνεται μία προσπάθεια να απορροφηθούν χρήματα και για τα Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) με ανοιχτή πρόσκληση ως τις 29 Μαρτίου 2024 που αφορά στις αναπλάσεις και τα ολοκληρωμένα πολεοδομικά σχέδια» είπε ο ίδιος, ενώ αναφερόμενος στα ΔηΣΜΕ συνέδεσε την αδυναμία των Δήμων να τα ολοκληρώσουν με την έλλειψη κονδυλίων. Μάλιστα, πριν ακόμη ανακοινωθεί η έκδοση υπουργικής απόφασης, γνωστοποίησε στους δημάρχους ότι θα υπάρξει χρηματοδότηση για τις μελέτες και πληρωμές εντός του 2024, ενώ προανήγγειλε μία ακόμη παράταση για την εκπόνηση και ολοκλήρωση των ΔηΣΜΕ.

«Άμεσα θα τρέξει από το Πράσινο Ταμείο το πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση των μελετών που αφορούν τα Δημοτικά Σχέδια Μείωσης Εκπομπών ρύπων (ΔηΣΜΕ), καθώς η σχετική Υπουργική Απόφαση θα είναι έτοιμη μέσα στις επόμενες τρεις εβδομάδες» είχε πει χαρακτηριστικά ο κ. Ανδρουλάκης, υπενθυμίζοντας ότι στον εθνικό κλιματικό νόμο, που ψηφίστηκε το 2022, προβλέπεται ότι οι δήμοι θα πρέπει να συλλέγουν στοιχεία για τον υπολογισμό των εκπομπών και απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τα δημοτικά κτίρια.

Αναφορικά με τα ΔηΣΜΕ, σε αυτά, όπως αναφέρει το Πράσινο Ταμείο, θα πρέπει να αναφέρονται οι στόχοι εκπομπών που πρέπει να επιτευχθούν κατ’ έτος και κατά τα έτη 2025 και 2030, καθώς και οι δράσεις για τη μείωση των εκπομπών και την αύξηση των απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου. «Κανονικά, οι δήμοι θα έπρεπε να τα είχαν έτοιμα αυτά τα Σχέδια από την 1η Ιανουαρίου 2024, αλλά τελικά αυτό δεν προχώρησε. Στο εξής όμως με τις πρώτες πληρωμές από το Ταμείο μέσα στη χρονιά τα σχέδια πρέπει να προχωρήσουν» σχολίασε ο πρόεδρος.

Τι πρέπει να κάνουν οι δήμοι

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Πράσινου Ταμείου, τα Δημοτικά Σχέδια Μείωσης Εκπομπών (ΔηΣΜΕ) συνιστούν υποχρέωση και είναι προαπαιτούμενα ακόμη και για τα έργα που είναι σε εξέλιξη, πολύ δε περισσότερο για τα νέα έργα που αφορούν στην ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτιρίων, την αντικατάσταση του οδοφωτισμού με λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης τύπου LED, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων κ.ά.

Δεδομένου ότι υπάρχει προγραμματισμός από τους δήμους για τέτοια έργα, ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος υποχρεώνει πλέον κάθε Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ βαθμού (Δήμους) να καταρτίσει Δημοτικό Σχέδιο Μείωσης Εκπομπών (ΔηΣΜΕ), το οποίο να περιλαμβάνει τα εξής:

* Υπολογισμό ανθρακικού αποτυπώματος και θέσπιση στόχου μείωσης καθαρών εκπομπών κατ’ ελάχιστο 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030 σε σχέση με το έτος 2019 λαμβάνοντας υπόψη και τις απορροφήσεις διερεύνηση.

* Προσδιορισμό και ιεράρχηση των απαραίτητων μέτρων και δράσεων για την επίτευξη του στόχου μείωσης εκπομπών.

Συγκεκριμένα, το σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει αναλυτική περιγραφή με βάση το έτος 2019 των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών για τα κτίρια, τις κοινωφελείς εγκαταστάσεις (για αθλητισμό, πολιτισμό, φωτισμό δημοτικών οδών και κοινόχρηστους χώρους), τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και τα δημοτικά οχήματα

Επίσης, το ΔηΣΜΕ θα πρέπει να είναι συμβατό με τους στόχους και τις πολιτικές του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και να λαμβάνει υπόψη το Σχέδιο Ενεργειακής Απόδοσης των κτιρίων βάσει του νόμου 4342/2015 (Α’ 143).

Όρια εκπομπών

Αναφορικά με τα όρια υπολογισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που θα περιληφθούν στο ΔηΣΜΕ, περιλαμβάνουν τις πηγές των εκπομπών, τη γεωγραφική κάλυψη και το χρονικό διάστημα για το οποίο υπολογίζονται οι εκπομπές.

Όσον αφορά στις πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, περιλαμβάνεται το σύνολο των δραστηριοτήτων του δήμου, όπως ενδεικτικά: κτίρια γραφείων, βρεφονηπιακοί σταθμοί, άλλες κοινωνικές δομές, φωτισμός Δημοτικών οδών και κοινόχρηστων χώρων, Δημοτικές συγκοινωνίες, αποκομιδή απορριμμάτων, εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, κ.ά.

Στο «μικροσκόπιο» του ΥΠΕΝ όλοι οι δημοτικοί χώροι

Προς διευκόλυνση των δήμων το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έστειλε στην ΚΕΔΕ και τους δήμους ενημερωτικό Οδηγό κατάρτισης Δημοτικού Σχεδίου Μείωσης Εκπομπών (ΔηΣΜΕ).

Σε αυτόν προσδιορίζονται οι κατηγορίες δραστηριοτήτων ενός δήμου που θα περιληφθούν στο ΔηΣΜΕ, καθώς ένας δήμος ως Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ βαθμού περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, οι οποίες υλοποιούνται είτε από τις υπηρεσίες του ιδίου του δήμου είτε από κάποια δημοτική επιχείρηση είτε από τρίτους αποκλειστικά για λογαριασμό του δήμου.

Ειδικότερα, το υπουργείο επισημαίνει ότι οι κύριοι τομείς δραστηριοτήτων σχετιζόμενες με κατανάλωση - παραγωγή ενέργειας είναι:

1. Κτίρια

Δημαρχείο: Αφορά το κυριότερο διοικητικό κτίριο του δήμου που συνήθως συγκεντρώνει σημαντικό πλήθος υπηρεσιών δημοτικά - κοινοτικά γραφεία. Επίσης, αποτελούν κτίρια με μεγάλη γεωγραφική κάλυψη που έχουν προκύψει από συνένωση κτίρια υπηρεσιών.

2 .Σχολεία: Αποτελούν τις υποδομές παιδείας του δήμου.

3. Δημοτικά ιατρεία, γηροκομεία, ΚΑΠΗ

Αποτελούν τις υποδομές υγείας και κοινωνικής πολιτικής του δήμου.

4. Δημοτικές αγορές

Αποτελούν χώρους εμπορίου που ανήκουν στους Δήμους αλλά συνήθως ενοικιάζονται σε επιχειρήσεις.

5. Δημοτικός φωτισμός

Αφορά στον δημοτικό φωτισμό όλων των χώρων του δήμου (οδοί, κοινόχρηστοι χώροι, εγκαταστάσεις Δήμου π.χ. αθλητικοί χώροι, αμαξοστάσια, κ.ά.).

6. Παραγωγή ενέργειας Δημοτικά έργα ΑΠΕ

Αφορά σε συστήματα - εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που έχει εγκαταστήσει ο δήμος με σκοπό την ιδιοκατανάλωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας για την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών του.

Κατά αυτόν τον τρόπο ο δήμος μειώνει την ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που προμηθεύεται από το δίκτυο και κατ’ επέκταση μειώνει τις έμμεσες εκπομπές του.

Διευκρινίζεται πάντως πως εάν η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από εγκατάσταση ΑΠΕ του δήμου διοχετεύεται στο δίκτυο, τότε δεν λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό του ανθρακικού ισοζυγίου του Δήμου, διότι στην περίπτωση αυτή ο δήμος ουσιαστικά συμμετέχει στην διαμόρφωση του ενεργειακού μίγματος της χώρας και κατ’ επέκταση στην διαμόρφωση του σχετικού συντελεστή εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.

7. Οδικές μεταφορές

Αφορούν στις δημοτικές συγκοινωνίες με χρήση λεωφορείων και άλλων οχημάτων μεταφοράς δημοτών και προσωπικού και στις μεταφορές υλικών και αποβλήτων. Στον τομέα αυτόν συμπεριλαμβάνονται τόσο τα ιδιόκτητα από τον δήμο ΙΧ οχήματα που χρησιμοποιούνται από τις διάφορες υπηρεσίες του δήμου, όσο και μισθωμένα οχήματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για έργα του δήμου.

8. Μηχανήματα έργου

Στον τομέα αυτόν συμπεριλαμβάνονται τα ιδιόκτητα από τον δήμο μηχανήματα έργου που χρησιμοποιούνται από τις διάφορες υπηρεσίες του, όσο και τα μηχανήματα έργου που έχουν μισθωθεί και χρησιμοποιούνται από τον δήμο.

9. Διαχείριση αστικών αποβλήτων και λυμάτων

Αφορά στις εκπομπές από την αποκομιδή των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) και την προεπεξεργασία τους σε εγκαταστάσεις προσωρινής αποθήκευσης, μηχανικής διαλογής, δεματοποίησης, μεταφόρτωσης, κ.λπ.

10. Διάθεση αποβλήτων σε ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ και ΧΑΔΑ

Αφορά στις εκπομπές που προκύπτουν από οργανωμένους χώρους διάθεσης ή από χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης ΑΣΑ, για το ποσοστό των αποβλήτων που προκύπτουν από τις δραστηριότητες του δήμου.

11. Λιπασματοποίηση στερεών αποβλήτων

Αφορούν στις εκπομπές που προκύπτουν από τις διεργασίες βιολογικής επεξεργασίας του οργανικού κλάσματος των ΑΣΑ ενός δήμου.

12. Επεξεργασία λυμάτων

Αφορά στις εκπομπές που προκύπτουν από την λειτουργία των κέντρων επεξεργασίας των αστικών λυμάτων (ΚΕΛ) του Δήμου Εφόσον οι σχετικές εγκαταστάσεις ανήκουν στον Δήμο ή σε Δημοτική επιχείρηση του Δήμου. Εάν δεν ανήκουν, όπως για παράδειγμα η περίπτωση των ΚΕΛ της ΕΥΔΑΠ, δεν περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του Δήμου στο πλαίσιο του ΔηΣΜΕ.

13. Ύδρευση και άρδευση - Μονάδες επεξεργασίας νερού

Αφορά στις εκπομπές που προκύπτουν από την άντληση, την επεξεργασία καθώς και τη διακίνηση του νερού εντός του δήμου, εφόσον ο πάροχος υπηρεσιών ύδατος είναι ο ίδιος ο δήμος ή Δημοτική επιχείρηση του.

Στην περίπτωση που ο πάροχος είναι ανεξάρτητη εταιρεία (π.χ. ΕΥΔΑΠ, ΔΕΥΑΘ, κ.λπ.), η εν λόγω δραστηριότητα δεν περιλαμβάνεται στον υπολογισμό του ισοζυγίου αερίων του θερμοκηπίου του δήμου στο πλαίσιο του ΔηΣΜΕ.

Επίσης, περιλαμβάνονται οι εκπομπές από μονάδες αφαλάτωσης που μπορεί να διαθέτει ο δήμος ή κάποια Δημοτική επιχείρηση του, καθώς και οι εκπομπές από την διακίνηση νερού με υδροφόρα πλοία εφόσον όμως η διακίνηση αυτή γίνεται από τον ίδιο τον δήμο ή δημοτική επιχείρηση του (αφορά κυρίως σε νησιά).

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 14.01.2024