Όλο και πιο αργά στην Ελλάδα οι νέοι εγκαταλείπουν το πατρικό - «Ανοίγουν φτερά» μετά τα 30

Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, τα παιδιά εγκαταλείπουν το σπίτι των γονιών τους σε μεγαλύτερη ηλικία σε σχέση με την αντίστοιχη μέση ηλικία στην ΕΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2022, οι νέοι στην Ελλάδα εγκαταλείπουν το πατρικό τους σπίτι κατά μέσο όρο σε ηλικία 30,7 ετών, ενώ στην ΕΕ οι νέοι εγκαταλείπουν το πατρικό τους κατά μέσο όρο σε ηλικία 26,4 ετών.

Ο μέσος όρος των νέου που αφήνουν το σπίτι των γονιών τους διαφέρει μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Ο υψηλότερος μέσος όρος ηλικιών, 30 ετών και άνω, καταγράφηκε στην Κροατία (33,4 έτη), τη Σλοβακία (30,8), την Ελλάδα (30,7), τη Βουλγαρία και την Ισπανία (και οι δύο 30,3), τη Μάλτα (30,1) και την Ιταλία (30,0). Αντίθετα, οι χαμηλότερες μέσες ηλικίες, όλες κάτω των 23 ετών, καταγράφηκαν στη Φινλανδία (21,3 έτη), τη Σουηδία (21,4), τη Δανία (21,7) και την Εσθονία (22,7).

Ο χάρτης των «παιδιών» ετών 30

Στον χάρτη που ακολουθεί μπορείτε να δείτε πιο σχηματικά το φαινόμενο ανά χώρα της Ευρώπης. Με πιο σκούρο χρώμα αποτυπώνονται τα κράτη - όπως η Ελλάδα - στα οποία οι νέοι αφήνουν το πατρικό τους μετά τα 30 και όσο πιο ανοιχτή είναι η απόχρωση, τόσο νωρίτερα αναζητούν δικό τους σπίτι.

Ο χάρτης της Ευρώπης που δείχνει τον μέσο όρο ηλικίας που οι νέοι εγκαταλείπουν το πατρικό τους. Με σκούρο χρώμα οι χώρες που η ηλικία υπερβαίνει τα 30 έτη / Πηγή: Eurostat

Ποιοι όμως είναι οι λόγοι που οι Έλληνες παραμένουν προσκολλημένοι στη φροντίδα των γονιών τους και δεν τολμούν να «στήσουν» το δικό τους νοικοκυριό μέχρι τα τριάντα;

Είναι προφανές πως στη Νότια Ευρώπη η οικονομική ανασφάλεια, η συναισθηματική και κοινωνική απεξάρτηση από την οικογένεια καταγωγής διαρκώς μετατίθεται μέσα στο χρόνο.

Όπως εξηγεί στο makthes.gr ο Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου στο Τμήμα Κοινωνιολογίας Ευστράτιος Παπάνης, οι παράμετροι που συνήθως εξετάζονται, ώστε να στηριχθεί το παραπάνω συμπέρασμα είναι πολλαπλές:

- η δομή της οικογένειας και οι διαγενεακές σχέσεις

- η εγγύτητα διαβίωσης των μελών και η συχνότητα των μεταξύ τους επαφών,

- οι οικονομικές τους συνεξαρτήσεις,

- η ύπαρξη ή μη θεμελιωμένου κράτους πρόνοιας και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες στήριξης των νέων,

- η χρηματοοικονομική περιρρέουσα κατάσταση,

- το ύψος των ενοικίων και η δυνατότητα ιδιοκατοίκησης

- η ευκολία επαγγελματικής αποκατάστασης, ο επιτυχής ή ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός, η αλλαγή στις εργασιακές συνθήκες και στα ωράρια,

- η ανεξαρτησία στη λήψη αποφάσεων,

- η ηλικία δημιουργίας οικογένειας,

- η αργοπορημένη είσοδος στην αγορά εργασίας, λόγω παράτασης των σπουδών (πχ διδακτορικό),

- η ανεξαρτητοποίηση και η αλλαγή των στάσεων των γυναικών, όσον αφορά την επιθυμία για γάμο, το σχεδιασμό για απόκτηση παιδιού, την διάθεση τους για ταξίδια και πολιτισμικές εμπειρίες,

- η αύξηση στον αριθμό από μοναχοπαίδια, που διατηρούν εντονότερες σχέσεις με τους γονείς,

- η γήρανση του πληθυσμού και τα συνταξιοδοτικά όρια,

- οι κυρίαρχες μορφές συμβίωσης ή γάμου κλπ.

- η επιρροή ισχυρών θεσμών, όπως η Εκκλησία, οι παραδόσεις, τα έθιμα, η γραφειοκρατική / ιεραρχική κρατική αντίληψη, η κοινωνική κουλτούρα, ο αστικός ή μη τρόπος ζωής και ο εσωστρεφής/εξωστρεφής προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος,

- η εύρυθμη λειτουργία των νόμων, η εμπέδωση / τήρηση των κανόνων, η ύπαρξη αποτελεσματικών προνοιακών δομών, η ορθή και δίκαιη αξιοποίηση των φορολογικών εσόδων.

Πώς εξηγείται η έντονη διαφοροποίηση των χωρών της ΕΕ σχετικά με το ποσοστό των νέων που διαμένουν με τους γονείς τους;

Οι νότιες χώρες διατηρούν παραδοσιακά πολύ ισχυρότερους οικογενειακούς δεσμούς από εκείνους στο βορρά και είναι πολιτιστικά πιο αποδεκτό να μένει κανείς περισσότερο με τους γονείς, όπως τα παιδιά αναμένεται να φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους.

«Αν και οι μετασχηματισμοί της σύγχρονης οικογένειας -και κατά συνέπεια οι πολλαπλές και συνθέτες πλέον μορφές της- είναι καταιγιστικοί, οι στατιστικές του Eurostat επιβεβαιώνουν την διαπίστωση ότι ο διαχωρισμός των οικογενειακών δεσμών σε «χαλαρούς» (Βόρεια Ευρώπη) και «στενούς» (Νότια Ευρώπη), όχι απλώς διατηρείται, αλλά διευρύνεται.

Ήδη από το 1998 ο Reher είχε επιβεβαιώσει στη μνημειώδη εργασία του τα μοτίβα αυτά, καθώς έκανε λόγο για τον «ατομικιστικό» βορά σε αντίθεση με τον περισσότερο «οικογενειοκρατικό» νότο, όσον αφορά τα επίπεδα αλληλεγγύης και υποστήριξης», εξηγεί ο κ. Παπάνης.

«Δίκτυα δεσμών» στη Μεσόγειο, «δίκτυα γεφύρωσης» στη Σκανδιναβία

«Σημαντικός είναι ο τύπος των επικρατούντων κοινωνικών δικτύων, ο οποίος στις μεσογειακές χώρες είναι συνηθέστερα “δίκτυα δεσμών”, εκείνες οι αλληλεπιδράσεις, δηλαδή, μεταξύ του “κύκλου των δικών μας ανθρώπων” και των συγγενών, που προσφέρουν συναισθηματική και κοινωνική υποστήριξη.

Αντίθετα, στα κράτη της Σκανδιναβίας, κυριαρχούν τα “δίκτυα γεφύρωσης”, εκείνες οι σχέσεις, δηλαδή, που συνδέουν πρόσωπα από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις μεταξύ τους και βοηθούν περισσότερο στη ροή της πληροφορίας», λέει ο κ. Παπάνης.

Τα κορίτσια εγκαταλείπουν το πατρικό νωρίτερα από τα αγόρια

Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν μάλιστα ότι οι νέες γυναίκες εγκαταλείπουν το σπίτι των γονιών τους δύο χρόνια νωρίτερα σε σχέση με τα αγόρια. 

Πιο αναλυτικά, στην ΕΕ, κατά μέσο όρο, οι άνδρες εγκαταλείπουν το γονικό σπίτι αργότερα από τις γυναίκες (άνδρες σε ηλικία 27,3 ετών και γυναίκες σε ηλικία 25,4 ετών το 2022). Αυτή η διαφορά παρατηρήθηκε σε όλες τις χώρες, δηλαδή οι νεαρές γυναίκες εγκατέλειψαν το γονικό σπίτι κατά μέσο όρο νωρίτερα από τους νεαρούς άνδρες.

Οι άνδρες εγκατέλειψαν το γονικό τους σπίτι, κατά μέσο όρο, μετά την ηλικία των 30 ετών σε 9 χώρες της ΕΕ (Κροατία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Σλοβακία, Ισπανία, Ιταλία, Μάλτα, Σλοβενία και Πορτογαλία), ενώ αυτό ισχύει για τις γυναίκες σε μία μόνο χώρα: την Κροατία.

Το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των φύλων βρέθηκε στη Ρουμανία, όπου οι νέοι άνδρες έφυγαν στα 29,9 έτη και οι γυναίκες στα 25,4 έτη (4,5 έτη διαφορά μεταξύ των φύλων), ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία (4,1 έτη διαφορά), με τους άνδρες να φεύγουν από το πατρικό στα 32,3 έτη και τις γυναίκες στα 28,2 έτη.

Αντίθετα, το Λουξεμβούργο (0,5 έτη διαφορά), η Σουηδία (0,6), η Δανία και η Μάλτα (και οι δύο 0,7) κατέγραψαν τις μικρότερες διαφορές μεταξύ νεαρών ανδρών και γυναικών που εγκαταλείπουν το γονικό σπίτι.