Το 2023 ήταν χρονιά εκλογών για την Ελλάδα καθώς, κάποιοι εξ ημών ψήφισαν ως και τέσσερις φορές, δύο στην εθνική κάλπη και άλλες δύο στις αυτοδιοικητικές. Όμως και το 2024 δεν πάει πίσω. Στη χρονιά που μόλις καλωσορίσαμε αναμένεται να ψηφίσουν κοντά τέσσερα δισεκατομμύρια ψηφοφόροι για να εκλέξουν κυβερνήσεις ή τοπικές αρχές σε 76 χώρες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μεταξύ αυτών οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ινδία, η Βρετανία, το Μεξικό, το Πακιστάν, η Ινδονησία, η Ουκρανία και φυσικά και οι 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ψηφοφόροι των οποίων θα κληθούν τον Ιούνιο να αναδείξουν τους εκπροσώπους τους στο νέο ευρωκοινοβούλιο. Μεταξύ αυτών και εμείς που θα κληθούμε να εκλέξουμε τους 21 έλληνες ευρωβουλευτές.

Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου θα είναι το πρώτο crash test για κυβέρνηση και αντιπολίτευση, σχεδόν έναν χρόνο μετά τη διπλή εκλογική αναμέτρηση του 2023. Με τα σημερινά δεδομένα το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο ποσοστό το οποίο θα συγκεντρώσει η Νέα Δημοκρατία, πόσο κάτω θα είναι από το 40,56% του περασμένου Ιουνίου, που θα κάτσει το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ, αν θα συνεχιστεί ο κατήφορος και εάν θα καταφέρει να διατηρηθεί στη δεύτερη θέση, αν το ΠΑΣΟΚ κατορθώσει να γίνει αυτό, ξανά, αξιωματική αντιπολίτευση κ.ο.κ.

Πέρα όμως από τους συσχετισμούς που θα αποτυπωθούν στην ευρωκάλπη, υπάρχουν δύο ακόμη ζητήματα τα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το πρώτο αφορά την ποιότητα και την επάρκεια των στελεχών τα οποία θα εκπροσωπήσουν τη χώρα μας στο ευρωκοινοβούλιο. Η εικόνα της τωρινής εθνικής εκπροσώπησης είναι απογοητευτική. Εάν τεθεί το ερώτημα “ποιοι είναι οι σημερινοί έλληνες ευρωβουλευτές” είναι ζήτημα εάν βρεθεί, έστω και ένας να αραδιάσει και τα 21 ονόματα. Και όσα θυμόμαστε είναι συνήθως για τους λάθος λόγους, επειδή βρέθηκαν στη ζώνη της γκρίζας δημοσιότητας.

Όμως, οι πραγματικοί λόγοι που οι ευρωβουλευτές είναι σχεδόν αόρατοι, είναι άλλοι. Έχουν να κάνουν με την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του αξιώματός τους, καθώς στερούνται των ουσιαστικών προσόντων που απαιτεί ο συγκεκριμένος ρόλος. Χώρια που υπάρχουν και ορισμένοι οι οποίοι δεν διαθέτουν ούτε τα τυπικά προσόντα· για παράδειγμα δεν γνωρίζουν καν αγγλικά, παρότι κάποιοι εξ αυτών θήτευσαν ακόμη και δέκα χρόνια στο Στρασβούργο. Η κύρια αιτία αυτού του φαινομένου έχει να κάνει με τον τρόπο ανάδειξης των ευρωβουλευτών μας. Η εκλογή τους με σταυρό και μάλιστα σε μία ενιαία εκλογική περιφέρεια, στο σύνολο της Επικράτειας, δίνει σαφές προβάδισμα στα λεγόμενα “λαμπερά” πρόσωπα, τα οποία μπορεί να διαθέτουν δημοφιλία, αλλά πέραν αυτής ουδέν.

Ο πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της συνέντευξής του στην τελευταία ΔΕΘ είχε υπαινιχθεί ότι θα αλλάξει το εκλογικό σύστημα. Ότι θα διατηρήσει μεν το σταυρό προτίμησης, αλλά θα “έσπαγε” την ενιαία περιφέρεια σε επτά ή και δεκατρείς. Κάτι τέτοιο θα έδινε πράγματι τη δυνατότητα σε ανθρώπους με λιγότερη λάμψη, αλλά με περισσότερα προσόντα να δοκιμάσουν. Όμως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, άγνωστο γιατί, τελικά υπαναχώρησε.

Το δεύτερο ζήτημα που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι πόσοι εκ των ψηφοφόρων θα φιλοτιμηθούν να προσέλθουν στις ευρωκάλπη. Στις εκλογές του Ιουνίου 2023 η συμμετοχή είχε ανέλθει στο 53,74%. Όμως, σε αυτές τις ευρωεκλογές, οι οποίες έπονται δύο πρόσφατων εθνικών εκλογών, όπου το διακύβευμα είναι μικρότερο και η ψήφος πιο χαλαρή, η αποχή θα είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερη. Θέλοντας να ενισχύσει τη συμμετοχή η κυβέρνηση προχώρησε στην καθιέρωση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, της επιστολικής ψήφου.

Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα μεταρρύθμιση η οποία διευκολύνει τη συμμετοχή, κυρίως των αποδήμων, αλλά ενέχει και κάποιους κινδύνους. Για παράδειγμα, όταν δεν έχεις κάνει εκκαθάριση των εκλογικών καταλόγων, το ενδεχόμενο και ο πειρασμός της πλαστοπροσωπείας δεν είναι αμελητέος. Επίσης, αν δεν διαγραφούν από τους καταλόγους οι εκατοντάδες χιλιάδες που έχουν εγκαταλείψει τα εγκόσμια, δεν μπορείς να έχεις πραγματική εικόνα για το μέγεθος της αποχής. Πέραν αυτών, πριν να δοθεί η δυνατότητα σε όλους να μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με επιστολική ψήφο, ίσως θα έπρεπε το μέτρο αυτό να εφαρμοστεί πρώτα πιλοτικά για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν λάθη και κίνδυνοι.

Τέλος, ας μην έχουμε την αυταπάτη ότι η επιστολική ψήφος θα συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση της αποχής. Άλλοι είναι οι λόγοι που οι πολίτες αποστρέφονται την κάλπη και αυτοί δεν θεραπεύονται με ασπιρίνες.