Όταν φθάσει η Κυριακή, θα μετράμε 78 έτη από τότε που στα σύγχρονα χρόνια κερδίσαμε το δικαίωμα να λέμε υπερήφανα πως την ελευθερία μας την κερδίσαμε με αίμα. Αν παραφράσω τον τίτλο της γνωστής, αντιπολεμικής κωμωδίας του Μπλέικ Έντουαρντς Τι έκανες στον πόλεμο μπαμπά, τότε θεωρώ πως οι πρόγονοί μας, οι παππούδες της οικογένειάς μας, μπορούν να απαντήσουν πως έκαναν όχι μόνον πολλά αλλά και περισσότερα του αναμενομένου. Η 28η Οκτωβρίου του 1940 δεν είναι μόνον η ημέρα του ΟΧΙ, αλλά και ο κόμβος όπου οι σύμμαχοι κέρδισαν πολύτιμο χρόνο για τον κοινό αγώνα κατά του ναζισμού- φασισμού. Αν συνυπολογίσω και τη μάχη της Κρήτης το Μάιο του 1941, γίνεται αντιληπτό πως οι επτά μήνες που ο ελληνικός παλμός ανέστειλε τις επιθετικές ενέργειες Γερμανών και Ιταλών τους καθυστέρησαν σε άλλα μέτωπα.
Κατά τα άλλα, η 28η Οκτωβρίου είναι και ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος, αν δεχθούμε πως στην αρχή ο αγώνας ήταν και απελευθερωτικός, μια και είχαν καταληφθεί εδάφη της Ηπείρου από τους Ιταλούς μετά την αιφνιδιαστική επίθεσή τους στις 5:30 το πρωί.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
Η τοπολογία βοήθησε πολύ τον ελληνικό στρατό. Ορεινά εδάφη, βουνοκορφές και άφθονα χιόνια δεν επέτρεψαν στο να αναπτυχθούν τα ιταλικά τανκς, ενώ η αεροπορία των αντιπάλων έκανε λίγα πράγματα. Άρα, οι μάχες δόθηκαν σώμα με σώμα, οι ξιφολόγχες έπαιξαν το ρόλο τους και το ψυχικό πάθος και το συναίσθημα των Ελλήνων κέρδισαν κατά κράτος. Ο ελληνικός στρατός στη μεγάλη αντεπίθεσή του κατέλαβε εδάφη της Βορείου Ηπείρου και παρήλασε θριαμβευτικά σε δρόμους πόλεων. Οι Γερμανοί, νιώθοντας την πλήρη ανεπάρκεια των συμμάχων, επιτέθηκαν μέσω Γιουγκοσλαβίας στα οχυρά Ρούπελ. Κι εκεί η ηρωική αντίσταση που καταγράφηκε τον Απρίλιο του 1941 ήταν συγκλονιστική. Αλλά η υπεροπλία και η δυναμική των εισβολέων ήταν τεράστια. Το μέτωπο της Αλβανίας στη συνέχεια «έσπασε», ήλθε η συνθηκολόγηση και η υποχώρηση, για να ξεκινήσει η Αντίσταση. Το ελληνικό αντάρτικο μαζί μ’ αυτό της Γιουγκοσλαβίας (υπό τον στρατάρχη Τίτο) δημιούργησε έναν άλλο μύθο, που τον ενίσχυσε η αμέριστη συμμετοχή του ελληνικού λαού.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ο κινηματογράφος μας έδωσε πολλά φιλμ γύρω από την εισβολή Ιταλών και Γερμανών, τον πόλεμο, την Αντίσταση. Δυστυχώς, τα περισσότερα είναι απλά θεαματικά και ρηχά. Λίγα διαθέτουν μια λιτότητα, έναν λυρισμό. Ουσιαστικά, οι κορυφαίες δημιουργίες είναι τέσσερις:
Ο Τάκης Κανελλόπουλος, επηρεασμένος δημιουργικά από τη σοβιετική σχολή και τα ασπρόμαυρα ά τους φιλμ, μας προσφέρει τον αριστουργηματικό Ουρανό, την πιο ακριβή μέχρι εκείνη την εποχή ελληνική ταινία. Λυρισμός, ποίηση, ισχυρότατο αντιπολεμικό μήνυμα και καταγγελίες, με στιλ, άποψη, υπέροχη φωτογραφία. Τη δεκαετία του ’70 έρχεται η άλλη σπουδαία δημιουργία. Είναι κι αυτή ασπρόμαυρη, ανήκει στις δραματικές κομεντί και έχει την υπογραφή του Ντίνου Κατσουρίδη.
ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ
Το βραβευμένο Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση είναι μια υπέροχη δημιουργία. Αναφέρεται μεν στην Αντίσταση κατά των Γερμανών στην Αθήνα, αλλά οι υπαινιγμοί του κατά της απριλιανής δικτατορίας είναι συναρπαστικοί. Έτσι ή αλλιώς, είναι ένα έξοχο, διαχρονικό φιλμ που τιμάει το φρόνημα των Ελλήνων, το πάθος τους για ελευθερία, την αγάπη τους για την πατρίδα αλλά και τη λαϊκή δύναμη. Ο Θανάσης Βέγγος στο βασικό ρόλο εκπροσωπεί τον απλό, καθημερινό μεροκαματιάρη Έλληνα.
Η τρίτη σπουδαία ταινία γυρίστηκε από τον Γκρεγκ Τάλλας και είναι το Ξυπόλυτο τάγμα, που μάλιστα είναι γυρισμένο στη Θεσσαλονίκη. Τα παιδιά ενός ορφανοτροφείου αντιστέκονται με το δικό τους τρόπο, σ ε μια δημιυοργία με στιλ, έξοχη ατμόσφαιρα και στα όρια του ντοκιμαντέρ.
Πολύ ενδιαφέρουσα η τέταρτη ταινία με τους Θανάση Βέγγο και Βασίλη Διαμαντόπουλο. Με την υπογραφή του Ροβήρου Μανθούλη το Ψηλά τα χέρια Χίτλερ
διαθέτει χιούμορ, ηθική δύναμη, σεναριακές ανατροπές και, πέραν των άλλων, ψυχαγωγεί.
Από εκεί και μετά γυρίστηκαν πολλά φιλμ που ατυχούν σε διάφορα επίπεδα.Είτε επιθυμούν να είναι υπερπαραγωγές, οπότε αποτυχαίνουν, μια και ούτε τα ανάλογα, τεχνικά μέσα υπήρχαν τότε στην Ελλάδα, αλλά ιδίως έλειπε η τεχνογνωσία για το πώς γυρίζονται πολεμικές ταινίες δράσης. Σημειώνοντας τώρα αυτά και κάποια άλλα φιλμ, θα καταλήξουμε στα ακόλουθα: Είναι το ΟΧΙ, το 28 Οκτωβρίου ώρα 5:30 και κάποια άλλα.
Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ, ΡΗΧΟ ΘΕΑΜΑ
Πιο ενδιαφέρον χάρις και στην υπογραφή του Ντίνου Δημόπουλου είναι το Κονσέρτο για πολυβόλα με τους Κώστα Καζάκο και Τζένη Καρέζη. Εδώ ο πόλεμος εμπλέκεται με μια ιστορία κατασκόπων με στοιχεία θρίλερ και νουάρ. Κατά τα άλλα, ο Δημόπουλος θα γυρίσει και την ενδιαφέρουσα, αντιστασιακή ταινία Μια γυναίκα στην αντίσταση με στοιχεία νουάρ και μελοδράματος.
Σχετικά με την εισβολή των Γερμανών έχουμε τους Γενναίους του Ρούπελ, μια ενδιαφέρουσα δουλειά. Ο πόλεμος στη θάλασσα καταγράφεται με το ενδιαφέρον και έγχρωμο Υποβρύχιο Παπανικολής.
Και φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει και η Κρήτη από τις κινηματογραφικές αναπαραστάσεις. Να σημειώσω τη μεγάλη, θεαματική Μάχη της Κρήτης. Όσο για το Νησί των γενναίων είναι ένα δυνατό, αντιστασιακό δράμα με τραγικό τέλος, την Τζένη Καρέζη και το ωραίο, πασίγνωστο τραγούδι Μην τον ρωτάς τον ουρανό.
Όταν μιλάμε για αντιστασιακές ταινίες, δεν ξεχνάμε την Υπολοχαγό Νατάσα με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Αυτό το φιλμ αξίζει της μνείας μας ιδίως για το τεράστιο, εισπρακτικό ρεκόρ που ξεπέρασε τα 700.000 εισιτήρια. Κατά τα άλλα, είναι έντονο το στοιχείο του μελοδράματος.
Σημειώνοντας κάποιους άλλους τίτλους, να αναφερθώ στο Η Μεσόγειος φλέγεται, στο Κατάσκοπος Νέλλη, και στο 21 σφαίρες για έναν άγγελο με τη Μαίρη Βιδάλη, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Επίσης, για μια ακόμη φορά ο Ντίνος Δημόπουλος σε ταινία για τον πόλεμο θα αξιοποιήσει την Αλίκη Βουγιουκλάκη στη σχετικά ενδιαφέρουσα Η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά.
Εκτιμώ πως αυτή η αναφορά, σχεδόν 8 δεκαετίες μετά την αρχή του πολέμου, καταγράφει μια άλλα αναζήτηση. Αναζητούμε εκείνον τον δημιουργό που θα μας προσφέρει ένα εξαιρετικό φιλμ για την 28η Οκτωβρίου και τα υπόλοιπα γεγονότα συνδυάζοντας το ντοκουμέντο με την ιστορική ακρίβεια, την ψυχαγωγία, την απόλαυση αλλά και τη γνώση. Το αξίζει και η ελληνική ιστορία και οι αγωνιστές και οι πολεμιστές του `40 αλλά και ο ανώνυμος ελληνικό λαός που υπέστη τα πάνδεινα για την ελευθερία…..
Όταν φθάσει η Κυριακή, θα μετράμε 78 έτη από τότε που στα σύγχρονα χρόνια κερδίσαμε το δικαίωμα να λέμε υπερήφανα πως την ελευθερία μας την κερδίσαμε με αίμα. Αν παραφράσω τον τίτλο της γνωστής, αντιπολεμικής κωμωδίας του Μπλέικ Έντουαρντς Τι έκανες στον πόλεμο μπαμπά, τότε θεωρώ πως οι πρόγονοί μας, οι παππούδες της οικογένειάς μας, μπορούν να απαντήσουν πως έκαναν όχι μόνον πολλά αλλά και περισσότερα του αναμενομένου. Η 28η Οκτωβρίου του 1940 δεν είναι μόνον η ημέρα του ΟΧΙ, αλλά και ο κόμβος όπου οι σύμμαχοι κέρδισαν πολύτιμο χρόνο για τον κοινό αγώνα κατά του ναζισμού- φασισμού. Αν συνυπολογίσω και τη μάχη της Κρήτης το Μάιο του 1941, γίνεται αντιληπτό πως οι επτά μήνες που ο ελληνικός παλμός ανέστειλε τις επιθετικές ενέργειες Γερμανών και Ιταλών τους καθυστέρησαν σε άλλα μέτωπα.
Κατά τα άλλα, η 28η Οκτωβρίου είναι και ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος, αν δεχθούμε πως στην αρχή ο αγώνας ήταν και απελευθερωτικός, μια και είχαν καταληφθεί εδάφη της Ηπείρου από τους Ιταλούς μετά την αιφνιδιαστική επίθεσή τους στις 5:30 το πρωί.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
Η τοπολογία βοήθησε πολύ τον ελληνικό στρατό. Ορεινά εδάφη, βουνοκορφές και άφθονα χιόνια δεν επέτρεψαν στο να αναπτυχθούν τα ιταλικά τανκς, ενώ η αεροπορία των αντιπάλων έκανε λίγα πράγματα. Άρα, οι μάχες δόθηκαν σώμα με σώμα, οι ξιφολόγχες έπαιξαν το ρόλο τους και το ψυχικό πάθος και το συναίσθημα των Ελλήνων κέρδισαν κατά κράτος. Ο ελληνικός στρατός στη μεγάλη αντεπίθεσή του κατέλαβε εδάφη της Βορείου Ηπείρου και παρήλασε θριαμβευτικά σε δρόμους πόλεων. Οι Γερμανοί, νιώθοντας την πλήρη ανεπάρκεια των συμμάχων, επιτέθηκαν μέσω Γιουγκοσλαβίας στα οχυρά Ρούπελ. Κι εκεί η ηρωική αντίσταση που καταγράφηκε τον Απρίλιο του 1941 ήταν συγκλονιστική. Αλλά η υπεροπλία και η δυναμική των εισβολέων ήταν τεράστια. Το μέτωπο της Αλβανίας στη συνέχεια «έσπασε», ήλθε η συνθηκολόγηση και η υποχώρηση, για να ξεκινήσει η Αντίσταση. Το ελληνικό αντάρτικο μαζί μ’ αυτό της Γιουγκοσλαβίας (υπό τον στρατάρχη Τίτο) δημιούργησε έναν άλλο μύθο, που τον ενίσχυσε η αμέριστη συμμετοχή του ελληνικού λαού.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ο κινηματογράφος μας έδωσε πολλά φιλμ γύρω από την εισβολή Ιταλών και Γερμανών, τον πόλεμο, την Αντίσταση. Δυστυχώς, τα περισσότερα είναι απλά θεαματικά και ρηχά. Λίγα διαθέτουν μια λιτότητα, έναν λυρισμό. Ουσιαστικά, οι κορυφαίες δημιουργίες είναι τέσσερις:
Ο Τάκης Κανελλόπουλος, επηρεασμένος δημιουργικά από τη σοβιετική σχολή και τα ασπρόμαυρα ά τους φιλμ, μας προσφέρει τον αριστουργηματικό Ουρανό, την πιο ακριβή μέχρι εκείνη την εποχή ελληνική ταινία. Λυρισμός, ποίηση, ισχυρότατο αντιπολεμικό μήνυμα και καταγγελίες, με στιλ, άποψη, υπέροχη φωτογραφία. Τη δεκαετία του ’70 έρχεται η άλλη σπουδαία δημιουργία. Είναι κι αυτή ασπρόμαυρη, ανήκει στις δραματικές κομεντί και έχει την υπογραφή του Ντίνου Κατσουρίδη.
ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ
Το βραβευμένο Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση είναι μια υπέροχη δημιουργία. Αναφέρεται μεν στην Αντίσταση κατά των Γερμανών στην Αθήνα, αλλά οι υπαινιγμοί του κατά της απριλιανής δικτατορίας είναι συναρπαστικοί. Έτσι ή αλλιώς, είναι ένα έξοχο, διαχρονικό φιλμ που τιμάει το φρόνημα των Ελλήνων, το πάθος τους για ελευθερία, την αγάπη τους για την πατρίδα αλλά και τη λαϊκή δύναμη. Ο Θανάσης Βέγγος στο βασικό ρόλο εκπροσωπεί τον απλό, καθημερινό μεροκαματιάρη Έλληνα.
Η τρίτη σπουδαία ταινία γυρίστηκε από τον Γκρεγκ Τάλλας και είναι το Ξυπόλυτο τάγμα, που μάλιστα είναι γυρισμένο στη Θεσσαλονίκη. Τα παιδιά ενός ορφανοτροφείου αντιστέκονται με το δικό τους τρόπο, σ ε μια δημιυοργία με στιλ, έξοχη ατμόσφαιρα και στα όρια του ντοκιμαντέρ.
Πολύ ενδιαφέρουσα η τέταρτη ταινία με τους Θανάση Βέγγο και Βασίλη Διαμαντόπουλο. Με την υπογραφή του Ροβήρου Μανθούλη το Ψηλά τα χέρια Χίτλερ
διαθέτει χιούμορ, ηθική δύναμη, σεναριακές ανατροπές και, πέραν των άλλων, ψυχαγωγεί.
Από εκεί και μετά γυρίστηκαν πολλά φιλμ που ατυχούν σε διάφορα επίπεδα.Είτε επιθυμούν να είναι υπερπαραγωγές, οπότε αποτυχαίνουν, μια και ούτε τα ανάλογα, τεχνικά μέσα υπήρχαν τότε στην Ελλάδα, αλλά ιδίως έλειπε η τεχνογνωσία για το πώς γυρίζονται πολεμικές ταινίες δράσης. Σημειώνοντας τώρα αυτά και κάποια άλλα φιλμ, θα καταλήξουμε στα ακόλουθα: Είναι το ΟΧΙ, το 28 Οκτωβρίου ώρα 5:30 και κάποια άλλα.
Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ, ΡΗΧΟ ΘΕΑΜΑ
Πιο ενδιαφέρον χάρις και στην υπογραφή του Ντίνου Δημόπουλου είναι το Κονσέρτο για πολυβόλα με τους Κώστα Καζάκο και Τζένη Καρέζη. Εδώ ο πόλεμος εμπλέκεται με μια ιστορία κατασκόπων με στοιχεία θρίλερ και νουάρ. Κατά τα άλλα, ο Δημόπουλος θα γυρίσει και την ενδιαφέρουσα, αντιστασιακή ταινία Μια γυναίκα στην αντίσταση με στοιχεία νουάρ και μελοδράματος.
Σχετικά με την εισβολή των Γερμανών έχουμε τους Γενναίους του Ρούπελ, μια ενδιαφέρουσα δουλειά. Ο πόλεμος στη θάλασσα καταγράφεται με το ενδιαφέρον και έγχρωμο Υποβρύχιο Παπανικολής.
Και φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει και η Κρήτη από τις κινηματογραφικές αναπαραστάσεις. Να σημειώσω τη μεγάλη, θεαματική Μάχη της Κρήτης. Όσο για το Νησί των γενναίων είναι ένα δυνατό, αντιστασιακό δράμα με τραγικό τέλος, την Τζένη Καρέζη και το ωραίο, πασίγνωστο τραγούδι Μην τον ρωτάς τον ουρανό.
Όταν μιλάμε για αντιστασιακές ταινίες, δεν ξεχνάμε την Υπολοχαγό Νατάσα με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Αυτό το φιλμ αξίζει της μνείας μας ιδίως για το τεράστιο, εισπρακτικό ρεκόρ που ξεπέρασε τα 700.000 εισιτήρια. Κατά τα άλλα, είναι έντονο το στοιχείο του μελοδράματος.
Σημειώνοντας κάποιους άλλους τίτλους, να αναφερθώ στο Η Μεσόγειος φλέγεται, στο Κατάσκοπος Νέλλη, και στο 21 σφαίρες για έναν άγγελο με τη Μαίρη Βιδάλη, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Επίσης, για μια ακόμη φορά ο Ντίνος Δημόπουλος σε ταινία για τον πόλεμο θα αξιοποιήσει την Αλίκη Βουγιουκλάκη στη σχετικά ενδιαφέρουσα Η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά.
Εκτιμώ πως αυτή η αναφορά, σχεδόν 8 δεκαετίες μετά την αρχή του πολέμου, καταγράφει μια άλλα αναζήτηση. Αναζητούμε εκείνον τον δημιουργό που θα μας προσφέρει ένα εξαιρετικό φιλμ για την 28η Οκτωβρίου και τα υπόλοιπα γεγονότα συνδυάζοντας το ντοκουμέντο με την ιστορική ακρίβεια, την ψυχαγωγία, την απόλαυση αλλά και τη γνώση. Το αξίζει και η ελληνική ιστορία και οι αγωνιστές και οι πολεμιστές του `40 αλλά και ο ανώνυμος ελληνικό λαός που υπέστη τα πάνδεινα για την ελευθερία…..
ΣΧΟΛΙΑ