19/01/2022 19:00
Μόνο ένας στους δέκα κατοίκους της Θεσσαλονίκης είναι ικανοποιημένος από την καθαριότητα στους δρόμους της πόλης, ενώ η ικανοποίηση για θέματα κυκλοφορίας πέφτει ακόμα και κάτω από 5%, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2021 στους 14 δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος. Tα αποτελέσματα προκύπτουν από έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία k-ecoprojects, υπό την επιστημονική εποπτεία του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου.
Δεν είναι τυχαίο ότι η βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα των πόλεων είναι ένας από τους 17 στόχους της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ για το 2030. Σήμερα οι πόλεις θεωρούνται υπεύθυνες για το 70% της κατανάλωσης ενέργειας και το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ συχνά δεν είναι προετοιμασμένες απέναντι στις φυσικές καταστροφές. Στο πλαίσιο αυτό, οι ερευνητές έδωσαν το λόγο στους πολίτες, ρωτώντας τους τι είναι σημαντικό για να είναι βιώσιμη η ζωή στην πόλη.
Καθαριότητα: Σε επίπεδο πόλης, μόνο ένας στους δέκα δηλώνει ικανοποιημένος, ενώ το 90% θεωρεί αναγκαία την συχνότερη καθαριότητα των δρόμων, περισσότερους κάδοι (απορριμμάτων/ανακύκλωσης) και υπογειοποίησή τους, με πιο συχνή αποκομιδή. Η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη στις γειτονιές, όπου το 26% δηλώνει ικανοποιημένο από τον αριθμό των κάδων και το 17% από την καθαριότητα των δρόμων, των πεζοδρομίων και των κοινόχρηστων χώρων.
Προσβασιμότητα ΑμεΑ: Μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από το πόσο εύκολη είναι η κίνηση ατόμων με αναπηρία στην πόλη, ενώ το 95% θεωρεί αναγκαίες περισσότερες ράμπες για άτομα με κινητικά προβλήματα και σήμανση για τυφλούς.
Ποδηλατόδρομοι: Το 92,7% των ερωτηθέντων θα ήθελε να υπάρχει σωστή χάραξη λωρίδων κυκλοφορίας και σήμανση των δρόμων, για την ασφαλή κυκλοφορία ποδηλάτων και πατινιών ώστε να μην εμπλέκονται με τα αυτοκίνητα.
Πεζοδρόμια: Το 92% θεωρεί αναγκαίο να υπάρχουν στις γειτονιές φαρδιά πεζοδρόμια, με καλή πλακόστρωση, καλύτερο φωτισμό, πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες και δενδροστοιχίες για οξυγόνο και σκιά το καλοκαίρι. Πάνω από τους μισούς (56%) θα ήθελαν σαμαράκια στους δρόμους των γειτονιών για περιορισμό της ταχύτητας των οχημάτων.
Δημόσιες συγκοινωνίες: Το 90,4% ζητά περισσότερα μέσα μαζικής μεταφοράς και να διέρχονται με μεγαλύτερη συχνότητα). Το 85% πιστεύει ότι η ολοκλήρωση του μετρό θα βελτιώσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα της πόλης.
Θέσεις στάθμευσης: Το 87,5% θεωρεί αναγκαίο να δημιουργηθούν περισσότερες θέσεις στάθμευσης και δημοτικά parking στην πόλη, και μόλις το 7,3% δηλώνει ικανοποιημένο. Σε επίπεδο γειτονιάς είναι διπλάσιο το ποσοστό των ικανοποιημένων, ωστόσο το 78% θέλει περισσότερες θέσεις στάθμευσης.
Δημόσιος χώρος: Μόνο ένας στους δέκα είναι ικανοποιημένος από την κατάσταση με την κατάληψη των πεζοδρομίων από τραπεζοκαθίσματα στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 83% θέλει πιο αυστηρούς ελέγχους. Σε επίπεδο γειτονιάς πάνω από τους μισούς (54,7%) θεωρούν αναγκαίο να υπάρχουν χώροι για κοινωνικότητα, συναθροίσεις, εκδηλώσεις και περισσότερες ζωντανές συναναστροφές.
Πράσινο: Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η ελάχιστη αναλογία πρασίνου στις πόλεις ανά κάτοικο δεν μπορεί να είναι κάτω από τα 9 τ.μ/κάτοικο, όταν στη Θεσσαλονίκη η αναλογία είναι 2,14 τ.μ. Πάνω από εννέα στους δέκα κατοίκους της πόλης ζητούν περισσότερους χώρους πρασίνου, πάρκα με παγκάκια και φροντισμένες δεντροστοιχίες, και παιδικές χαρές που να καθαρίζονται τακτικά. Σε επίπεδο γειτονιάς τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα, από το 14,8% δηλώνει ικανοποιημένο, αλλά και πάλι πάνω από οκτώ στους δέκα θεωρούν αναγκαίο να δημιουργηθούν περισσότεροι χώροι πρασίνου.
Πρόληψη καταστροφών: Σχεδόν το 96% θεωρεί απαραίτητο τον τακτικό καθαρισμό φρεατίων απορροής από τα φύλλα και τα σκουπίδια για να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι, τον καθαρισμός των ρεμάτων προς αποφυγή πλημμυρών, και τον καθαρισμό των σωρευμένων εύφλεκτων απορριμμάτων για την αποφυγή πυρκαγιάς. Επίσης μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από τη δυνατότητα ελεύθερης και άμεσης πρόσβασης των ασθενοφόρων, των πυροσβεστικών και των οχημάτων κοινωνικής βοήθειας. Επίσης το 93% θεωρεί αναγκαία τη συντήρηση (ή κατεδάφιση των ετοιμόρροπων) διατηρητέων κτιρίων, την κατεδάφιση της αυθαίρετης δόμησης.
Ενημέρωση από το δήμο: Οι πολίτες θέλουν να γίνουν συμμέτοχοι και να ειδοποιούν άμεσα για τα προβλήματα (σκουπίδια, προβλήματα ασφαλτόστρωσης, σήμανσης, μη λειτουργίας φωτισμού κ.λπ.) για αυτό θεωρούν αναγκαίο να προβληθεί η ιστοσελίδα του δήμου (86%) και αντίστοιχα περιμένουν άμεση ενημέρωση/ειδοποίηση των πολιτών για πιθανότητα σεισμού, πλημμύρας, πυρκαγιάς, καύσωνα (84%).
Ασφάλεια: Σε επίπεδο πόλης επτά στους δέκα θεωρούν αναγκαίες τις κάμερες ασφαλείας και τον κάλι νυκτερινό φωτισμό, και ζητούν περισσότερη αστυνόμευση και περιπολίες για ασφάλεια και πρόληψη παράνομων ενεργειών. Επτά στους δέκα θέλουν συχνότερες περιπολίες από την αστυνομία και στις γειτονιές, αλλά ως προς το ζήτημα των καμερών οι γνώμες διίστανται για την αναγκαιότητά τους (44,6% τις θεωρεί αναγκαίες, 41,5% όχι).
Κοινωνική πρόνοια: Οι πολίτες περιμένουν από τους δήμους πιο ενεργό ρόλο σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας. Συγκεκριμένα, επτά στους δέκα θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να λειτουργούν περισσότεροι δημόσιοι-δημοτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί, το 93% θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία μονάδων φροντίδας και στέγασης των αστέγων και την απομάκρυνση τους από τα πεζοδρομία, το 91% θεωρεί αναγκαία την κοινωνική μέριμνα για τους ηλικιωμένους και το 89% περιμένει καλύτερη πρόνοια για τα αδέσποτα.
Πολιτισμός και ψυχαγωγία: Οκτώ στους δέκα θέλουν αξιοποίηση και μεγαλύτερη προβολή της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Ως προς τις πολιτιστικές εκδηλώσεις οι πολίτες είναι μοιρασμένοι: τέσσερις στους δέκα (40,7%) θέλει περισσότερες, αλλά αντίστοιχο ποσοστό (40,4%) δηλώνει ικανοποιημένο. Δύο στους τρεις θέλουν περισσότερες βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα. Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα 44. Περισσότεροι χώροι ψυχαγωγίας, «φαγάδικα» και νυκτερινά κέντρα Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία (64,2%) δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα και τα φαγάδικα- μόλις το 8,5% θέλει περισσότερα!
Θέλουν περισσότερο χώρο στο σπίτι, πάρκινγκ και φθηνότερη θέρμανση
Η έρευνα περιλαμβάνει και ερωτήσεις και για την ικανοποίηση από την κατοικία των ερωτηθέντων. Το μεγαλύτερο ποσοστό (69,64%) θεωρεί αναγκαίο το να έχει θερμομόνωση και διπλά τζάμια ώστε να έχει περισσότερη ζέστη τον χειμώνα και περισσότερη δροσιά το καλοκαίρι. Όπως αναμενόταν, ειδικά και μετά τις πρόσφατες αυξήσεις, η πλειονότητα (83%) θεωρεί αναγκαίο να κοστίζει η κατοίκηση πολύ λιγότερο (θέρμανση, ηλεκτρισμός, κ.λπ.). Συντριπτικό ποσοστό (79,23%) επιθυμεί η θέρμανση, ο δροσισμός και το ζεστό νερό χρήσης, να προέρχονται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, ηλιακό θερμοσίφωνα) τόσο για οικονομία όσο και για να μην βλάπτεται το περιβάλλον. Μάλιστα το 84,6% 25 περιμένει και από τους δήμους περισσότερες εφαρμογές ΑΠΕ (π.χ. φωτοβολταϊκά) όπου είναι εφικτό, για σεβασμό στο περιβάλλον και εξοικονόμηση χρημάτων.
Το 55,71% θα επιθυμούσε περισσότερο φυσικό φωτισμό (ηλιασμό) και διαμπερή αερισμό. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό (59,62%), δηλώνει ότι θα ήθελε να έχει περισσότερους χώρους στην κατοικία τους, καθώς και 71,54% (τουλάχιστον) μια θέση στάθμευσης, και αρκετοί θα ήθελαν να έχουν αυλή με πράσινο και φυτά (66,92%). Επίσης τονίζεται η ανάγκη για εύκολη διαφυγή σε περίπτωση κινδύνου (σεισμός-πυρκαγιά) (80,49%) καθώς και το να μην υπάρχει άμεση γειτνίαση με εύφλεκτα υλικά (ξερά δέντρα, απορρίμματα) (76,15%). Η ανάγκη για ασφάλεια στην κατοικία απέναντι στην εγκληματικότητα (69,23%), δηλώνεται με την επιθυμία για θυροτηλεόραση, κουφώματα ασφαλείας, κιγκλιδώματα. Τέλος δύο στους τρεις θεωρούν αναγκαίο τον σεβασμό των γειτόνων στο θέμα της ηχορύπανσης
Η ταυτότητα της έρευνας
Η έρευνα διεξήχθη από την εταιρεία k-ecoprojects, υπό την επιστημονική εποπτεία του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβρη του 2021, και συγκεντρώθηκαν 1.072 ερωτηματολόγια, τα οποία κάλυψαν όλη την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Η έρευνα διεξήχθη σε περίοδο μέτρων κατά της πανδημίας του COVID-19 καθώς και σε περίοδο αυξημένου κόστους της ενέργειας (θέρμανση/φωτισμός/λειτουργία μηχανημάτων κ.λπ.). Τα ποσοστά που αναφέρονται στις απαντήσεις αφορούν συνολικά στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων προέρχεται από το δήμο Θεσσαλονίκης (50,9%) και ακολουθούν οι δημότες Καλαμαριάς (12,3%), Πυλαίας Χορτιάτη (11,3%), Νεάπολης Συκεών 6,7%, Αμπελοκήπων Μενεμένης 3,7% κ.ο.κ.
---------------------------
Τα συμπεράσματα της έρευνας
Του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου.
Ως προς την κατοικία τους, οι πολίτες της Θεσσαλονίκης θα επιθυμούσαν πιο ποιοτικές κατοικίες με καλύτερες συνθήκες άνεσης περισσότερη θέρμανση, δροσισμό, και ζεστό νερό χρήσης, και περισσότερο φυσικό φωτισμό. Τα πάγια έξοδα για την κατοικία απορροφούν υπερβολικά μεγάλο μέρος του οικογενειακού εισοδήματος, και ιδιαίτερα φέτος τον χειμώνα. Επίσης, επιθυμούν την εφαρμογή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, εφόσον εξασφαλίζουν οικονομικότερη ενέργεια και δεν βλάπτουν το περιβάλλον. Από ποιοτική άποψη, εκφράζεται η επιθυμία για μεγαλύτερη κατοικία (πλέον χώρος εργασίας λόγω Covid-19;) κάποια αυλή με πράσινο, και οπωσδήποτε θέση στάθμευσης αυτοκινήτου. Ο φόβος των σεισμών, εκφράζεται με την ανάγκη για εύκολη διαφυγή από το σπίτι, και το ίδιο και για την περίπτωση πυρκαγιάς. Επίσης υπάρχει επιφύλαξη για γειτνίαση με εύφλεκτα απορρίμματα ή βλάστηση (ξερά δέντρα κλπ.). Τέλος, εκφράζεται έντονη ανησυχία για παράνομες δραστηριότητες (κλοπές, ληστείες, διαρρήξεις) και εκφράζεται η ανάγκη για προληπτικά μέτρα και αστυνόμευση.
Στη γειτονιά τους, οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης επιθυμούν φαρδιά και ελεύθερα (από μηχανάκια, τραπεζοκαθίσματα, κλπ.) με καλή πλακόστρωση, φωτισμό, και προσπέλαση στα ΑΜΕΑ. Επίσης τονίζεται η επιθυμία για συχνή καθαριότητα δρόμων και πεζοδρομίων και για αύξηση των κάδων και της ανακύκλωσης.
Η πλειονότητα επίσης τονίζει το πρόβλημα της έλλειψης χώρων στάθμευσης. Τέλος, πρέπει να προσεχτούν δύο σημεία: η ανάγκη για ελεύθερους χώρους κοινωνικών συναναστροφών, αλλά και το αίτημα για περισσότερη ασφάλεια το οποίο αυξήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια.
Σχετικά με το κυκλοφοριακό θέμα, ζητούνται περισσότερα δρομολόγια λεωφορείων ώστε να τηρούνται και οι κανόνες υγιεινής, να υπάρχουν περισσότερες θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων και δημοτικά παρκινγκ, και οπωσδήποτε να υπάρχει σαφής και ασφαλής διαχωρισμός των λωρίδων και περιοχών για ποδήλατα και πατίνια, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος ατυχημάτων και να φροντίζεται το οδόστρωμα (λακκούβες). Επίσης να υπάρχει ελεύθερη προσπέλαση οχημάτων πρώτης ανάγκης). Φυσικά εκφράζεται και η ελπίδα ότι το Μετρό θα ανακουφίσει το κυκλοφοριακό
Ως προς τα πεζοδρόμια, ζητείται να περιοριστεί η κατάληψη τους από τραπεζοκαθίσματα και δίκυκλα, να φροντίζεται η πλακόστρωση τους, ο φωτισμό ς τους, και η προσπέλαση των ΑΜΕΑ, και φροντίζονται οι δεντροστοιχίες. Σχετικά με τους ελεύθερους χώρους, η πλειονότητα επιθυμεί περισσότερους χώρους πρασίνου με καθιστικά και παιδικές χαρές, που να φροντίζονται τακτικά.
Ως προς την καθαριότητα, ζητούνται συχνότερη καθαριότητα δρόμων, πεζοδρομίων, και ελεύθερων χώρων, φροντίδα και καθαρισμός των φρεατίων απορροής ώστε να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι, να απομακρύνονται τα εύφλεκτα αντικείμενα και προϊόντα κλαδέματος για αποφυγή πυρκαγιών, και να υπάρχουν περισσότεροι κάδοι απορριμμάτων (και υπογειοποίησή τους) και κάδοι ανακύκλωσης, με συχνή αποκομιδή.
Όσον αφορά την κοινωνική μέριμνα, οι κάτοικοι ζητούν περισσότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς, κοινωνική πρόνοια και μέριμνα για τα ηλικιωμένα άτομα και ιδιαίτερα όσα διαμένουν μόνα τους, και να υπάρξει μέριμνα για την στέγαση και φροντίδα των άστεγων που κοιμούνται στα πεζοδρόμια. Επίσης να υπάρξει μέριμνα για τα αδέσποτα ζώα.
Σχετικά με τα διατηρητέα κτίσματα που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη, ζητείται η συντήρησή τους, ή εν ανάγκη, η κατεδάφιση όσων κρίνονται επικίνδυνα για κατάρρευση.
Αναφέρεται ότι πολλά ρέματα της ευρύτερης περιοχής χρειάζονται καθαρισμό για την αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων.
Ένα μεγάλο ποσοστό επιθυμεί περισσότερες δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα, ενώ αναφέρουν ότι δεν χρειάζονται περισσότερα κέντρα διασκέδασης, “φαγάδικα” και καφετερίες.
Αποτελεί επιθυμία η αμφίδρομη επικοινωνία (smart city) με τους Δήμους, ώστε οι πολίτες να ενημερώνουν για πιθανά προβλήματα (σκουπίδια, φωτισμός, φανάρια, λακκούβες κλπ.) και οι ίδιοι να ενημερώνονται άμεσα για πιθανά προβλήματα (πλημμύρες, σεισμοί, πυρκαγιές κλπ.).
Τονίζεται το θέμα της ανάγκης πρόληψης των παράνομων ενεργειών με την επιθυμία για κάμερες ασφαλείας, νυκτερινό φωτισμό και αυξημένες αστυνομικές περιπολίες.
Επίσης, διαπιστώνεται πως οι κάτοικοι είναι ενημερωμένοι σε θέματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και επιθυμούν την εφαρμογή τους (π.χ. φωτοβολταϊκά) σε δημόσια και δημοτικά κτίρια και χώρους, όχι μόνο για οικονομία αλλά και για σεβασμό στο περιβάλλον.
Ολοκληρώνοντας, παρατηρούμε ότι και δίχως να έχει μελετηθεί από τους κατοίκους ο Στόχος 11 του ΟΗΕ, οι ίδιοι οι κάτοικοι επιθυμούν και ελπίζουν στην πραγμάτωση Βιώσιμης και Ανθεκτικής Θεσσαλονίκης!
------------------------
Εκπλήξεις
Της Σοφίας Χριστοφορίδου
Σε μία πόλη με αναλογία πρασίνου πολύ πολύ χαμηλότερη από αυτήν που Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί αποδεκτή, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η πλειονότητα των κατοίκων ζητά περισσότερο πράσινο, ελεύθερους (και φροντισμένους) χώρους.
Έκπληξη είναι που τόσα δεν έχει αλλάξει αυτή η ρημάδα η αναλογία. Και που αν κάποιος πει ότι η πόλη χρειάζεται μία μεγάλη πράσινη ανάσα αντιμετωπίζεται ως γραφικός στην καλύτερη περίπτωση ή ως εχθρός της ανάπτυξης, στη χειρότερη. Σε μία πόλη που τα τραπεζοκαθίσματα εξαπλώνονται σαν τα ζιζάνια στα χωράφια, δεν είναι έκπληξη που μόνο ένας στους δέκα είναι ικανοποιημένος από την κατάσταση αυτή.
Σε μια περίοδο που η καραντίνα έχει αφήσει το αποτύπωμά της στο συλλογικό υποσυνείδητο, δεν είναι έκπληξη που πάνω από τους μισούς θέλουν ανθρώπινες γειτονιές με χώρους για περισσότερες ζωντανές συναναστροφές.
Σε μια πόλη που η ρύπανση από μικροσωματίδια χτυπάει κόκκινο εδώ και χρόνια, δεν αποτελεί έκπληξη που η χώρα μας παραπέμφθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ακριβώς για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης. Έκπληξη είναι που τόσα χρόνια δεν μπήκε στην κορυφή της δημόσιας ατζέντας. Με μέσα συγκοινωνίας και πολιτικές που αποτρέπουν την χρήση του αυτοκινήτου και ευνοούν πιο βιώσιμες μετακινήσεις, όπως το ποδήλατο.
Σε μια πόλη που σχεδόν το 93% θα ήθελε να υπάρχουν λωρίδες για την ασφαλή κυκλοφορία ποδηλάτων και πατινιών, αναρωτιέται κανείς ποιος παραβιάζει τελικά τους ποδηλατοδρόμους, αν όχι όλοι εμείς. Και φυσικά πότε θα αποκτήσει η πόλη λειτουργικούς ποδηλατοδρόμους, για να δούμε περισσότερες μετακινήσεις.
Σε μια πόλη που μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από την προσβασιμότητα των ατόμων με κινητικά προβλήματα, και που όλοι σχεδόν θέλουν να βελτιωθεί η κατάσταση, απορίας άξιο είναι… ποιος τελικά παρκάρει στις ράμπες αναπήρων. Γιατί τα λόγια είναι εύκολα στις έρευνες, αλλά μάλλον ξεχνιούνται όταν ψάχνουμε να παρκάρουμε. Απορίας άξιο είναι και πώς σχεδιάζονται αναπλάσεις χωρίς οδεύσεις τυφλών στα πεζοδρόμιο, γιατί δεν το προέβλεπε η μελέτη (άραγε ήξερε ότι δεν κατοικεί εκεί κανένας τυφλός, ούτε τώρα ούτε στο μέλλον;).
Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα και τα φαγάδικα. Και αυτό θα έπρεπε να προβληματίσει τους δημάρχους της Θεσσαλονίκης, για την ποιότητα ζωής σε αυτή την πόλη.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.01.2022
Μόνο ένας στους δέκα κατοίκους της Θεσσαλονίκης είναι ικανοποιημένος από την καθαριότητα στους δρόμους της πόλης, ενώ η ικανοποίηση για θέματα κυκλοφορίας πέφτει ακόμα και κάτω από 5%, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2021 στους 14 δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος. Tα αποτελέσματα προκύπτουν από έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία k-ecoprojects, υπό την επιστημονική εποπτεία του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου.
Δεν είναι τυχαίο ότι η βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα των πόλεων είναι ένας από τους 17 στόχους της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ για το 2030. Σήμερα οι πόλεις θεωρούνται υπεύθυνες για το 70% της κατανάλωσης ενέργειας και το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ συχνά δεν είναι προετοιμασμένες απέναντι στις φυσικές καταστροφές. Στο πλαίσιο αυτό, οι ερευνητές έδωσαν το λόγο στους πολίτες, ρωτώντας τους τι είναι σημαντικό για να είναι βιώσιμη η ζωή στην πόλη.
Καθαριότητα: Σε επίπεδο πόλης, μόνο ένας στους δέκα δηλώνει ικανοποιημένος, ενώ το 90% θεωρεί αναγκαία την συχνότερη καθαριότητα των δρόμων, περισσότερους κάδοι (απορριμμάτων/ανακύκλωσης) και υπογειοποίησή τους, με πιο συχνή αποκομιδή. Η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη στις γειτονιές, όπου το 26% δηλώνει ικανοποιημένο από τον αριθμό των κάδων και το 17% από την καθαριότητα των δρόμων, των πεζοδρομίων και των κοινόχρηστων χώρων.
Προσβασιμότητα ΑμεΑ: Μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από το πόσο εύκολη είναι η κίνηση ατόμων με αναπηρία στην πόλη, ενώ το 95% θεωρεί αναγκαίες περισσότερες ράμπες για άτομα με κινητικά προβλήματα και σήμανση για τυφλούς.
Ποδηλατόδρομοι: Το 92,7% των ερωτηθέντων θα ήθελε να υπάρχει σωστή χάραξη λωρίδων κυκλοφορίας και σήμανση των δρόμων, για την ασφαλή κυκλοφορία ποδηλάτων και πατινιών ώστε να μην εμπλέκονται με τα αυτοκίνητα.
Πεζοδρόμια: Το 92% θεωρεί αναγκαίο να υπάρχουν στις γειτονιές φαρδιά πεζοδρόμια, με καλή πλακόστρωση, καλύτερο φωτισμό, πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες και δενδροστοιχίες για οξυγόνο και σκιά το καλοκαίρι. Πάνω από τους μισούς (56%) θα ήθελαν σαμαράκια στους δρόμους των γειτονιών για περιορισμό της ταχύτητας των οχημάτων.
Δημόσιες συγκοινωνίες: Το 90,4% ζητά περισσότερα μέσα μαζικής μεταφοράς και να διέρχονται με μεγαλύτερη συχνότητα). Το 85% πιστεύει ότι η ολοκλήρωση του μετρό θα βελτιώσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα της πόλης.
Θέσεις στάθμευσης: Το 87,5% θεωρεί αναγκαίο να δημιουργηθούν περισσότερες θέσεις στάθμευσης και δημοτικά parking στην πόλη, και μόλις το 7,3% δηλώνει ικανοποιημένο. Σε επίπεδο γειτονιάς είναι διπλάσιο το ποσοστό των ικανοποιημένων, ωστόσο το 78% θέλει περισσότερες θέσεις στάθμευσης.
Δημόσιος χώρος: Μόνο ένας στους δέκα είναι ικανοποιημένος από την κατάσταση με την κατάληψη των πεζοδρομίων από τραπεζοκαθίσματα στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 83% θέλει πιο αυστηρούς ελέγχους. Σε επίπεδο γειτονιάς πάνω από τους μισούς (54,7%) θεωρούν αναγκαίο να υπάρχουν χώροι για κοινωνικότητα, συναθροίσεις, εκδηλώσεις και περισσότερες ζωντανές συναναστροφές.
Πράσινο: Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η ελάχιστη αναλογία πρασίνου στις πόλεις ανά κάτοικο δεν μπορεί να είναι κάτω από τα 9 τ.μ/κάτοικο, όταν στη Θεσσαλονίκη η αναλογία είναι 2,14 τ.μ. Πάνω από εννέα στους δέκα κατοίκους της πόλης ζητούν περισσότερους χώρους πρασίνου, πάρκα με παγκάκια και φροντισμένες δεντροστοιχίες, και παιδικές χαρές που να καθαρίζονται τακτικά. Σε επίπεδο γειτονιάς τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα, από το 14,8% δηλώνει ικανοποιημένο, αλλά και πάλι πάνω από οκτώ στους δέκα θεωρούν αναγκαίο να δημιουργηθούν περισσότεροι χώροι πρασίνου.
Πρόληψη καταστροφών: Σχεδόν το 96% θεωρεί απαραίτητο τον τακτικό καθαρισμό φρεατίων απορροής από τα φύλλα και τα σκουπίδια για να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι, τον καθαρισμός των ρεμάτων προς αποφυγή πλημμυρών, και τον καθαρισμό των σωρευμένων εύφλεκτων απορριμμάτων για την αποφυγή πυρκαγιάς. Επίσης μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από τη δυνατότητα ελεύθερης και άμεσης πρόσβασης των ασθενοφόρων, των πυροσβεστικών και των οχημάτων κοινωνικής βοήθειας. Επίσης το 93% θεωρεί αναγκαία τη συντήρηση (ή κατεδάφιση των ετοιμόρροπων) διατηρητέων κτιρίων, την κατεδάφιση της αυθαίρετης δόμησης.
Ενημέρωση από το δήμο: Οι πολίτες θέλουν να γίνουν συμμέτοχοι και να ειδοποιούν άμεσα για τα προβλήματα (σκουπίδια, προβλήματα ασφαλτόστρωσης, σήμανσης, μη λειτουργίας φωτισμού κ.λπ.) για αυτό θεωρούν αναγκαίο να προβληθεί η ιστοσελίδα του δήμου (86%) και αντίστοιχα περιμένουν άμεση ενημέρωση/ειδοποίηση των πολιτών για πιθανότητα σεισμού, πλημμύρας, πυρκαγιάς, καύσωνα (84%).
Ασφάλεια: Σε επίπεδο πόλης επτά στους δέκα θεωρούν αναγκαίες τις κάμερες ασφαλείας και τον κάλι νυκτερινό φωτισμό, και ζητούν περισσότερη αστυνόμευση και περιπολίες για ασφάλεια και πρόληψη παράνομων ενεργειών. Επτά στους δέκα θέλουν συχνότερες περιπολίες από την αστυνομία και στις γειτονιές, αλλά ως προς το ζήτημα των καμερών οι γνώμες διίστανται για την αναγκαιότητά τους (44,6% τις θεωρεί αναγκαίες, 41,5% όχι).
Κοινωνική πρόνοια: Οι πολίτες περιμένουν από τους δήμους πιο ενεργό ρόλο σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας. Συγκεκριμένα, επτά στους δέκα θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να λειτουργούν περισσότεροι δημόσιοι-δημοτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί, το 93% θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία μονάδων φροντίδας και στέγασης των αστέγων και την απομάκρυνση τους από τα πεζοδρομία, το 91% θεωρεί αναγκαία την κοινωνική μέριμνα για τους ηλικιωμένους και το 89% περιμένει καλύτερη πρόνοια για τα αδέσποτα.
Πολιτισμός και ψυχαγωγία: Οκτώ στους δέκα θέλουν αξιοποίηση και μεγαλύτερη προβολή της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Ως προς τις πολιτιστικές εκδηλώσεις οι πολίτες είναι μοιρασμένοι: τέσσερις στους δέκα (40,7%) θέλει περισσότερες, αλλά αντίστοιχο ποσοστό (40,4%) δηλώνει ικανοποιημένο. Δύο στους τρεις θέλουν περισσότερες βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα. Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα 44. Περισσότεροι χώροι ψυχαγωγίας, «φαγάδικα» και νυκτερινά κέντρα Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία (64,2%) δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα και τα φαγάδικα- μόλις το 8,5% θέλει περισσότερα!
Θέλουν περισσότερο χώρο στο σπίτι, πάρκινγκ και φθηνότερη θέρμανση
Η έρευνα περιλαμβάνει και ερωτήσεις και για την ικανοποίηση από την κατοικία των ερωτηθέντων. Το μεγαλύτερο ποσοστό (69,64%) θεωρεί αναγκαίο το να έχει θερμομόνωση και διπλά τζάμια ώστε να έχει περισσότερη ζέστη τον χειμώνα και περισσότερη δροσιά το καλοκαίρι. Όπως αναμενόταν, ειδικά και μετά τις πρόσφατες αυξήσεις, η πλειονότητα (83%) θεωρεί αναγκαίο να κοστίζει η κατοίκηση πολύ λιγότερο (θέρμανση, ηλεκτρισμός, κ.λπ.). Συντριπτικό ποσοστό (79,23%) επιθυμεί η θέρμανση, ο δροσισμός και το ζεστό νερό χρήσης, να προέρχονται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, ηλιακό θερμοσίφωνα) τόσο για οικονομία όσο και για να μην βλάπτεται το περιβάλλον. Μάλιστα το 84,6% 25 περιμένει και από τους δήμους περισσότερες εφαρμογές ΑΠΕ (π.χ. φωτοβολταϊκά) όπου είναι εφικτό, για σεβασμό στο περιβάλλον και εξοικονόμηση χρημάτων.
Το 55,71% θα επιθυμούσε περισσότερο φυσικό φωτισμό (ηλιασμό) και διαμπερή αερισμό. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό (59,62%), δηλώνει ότι θα ήθελε να έχει περισσότερους χώρους στην κατοικία τους, καθώς και 71,54% (τουλάχιστον) μια θέση στάθμευσης, και αρκετοί θα ήθελαν να έχουν αυλή με πράσινο και φυτά (66,92%). Επίσης τονίζεται η ανάγκη για εύκολη διαφυγή σε περίπτωση κινδύνου (σεισμός-πυρκαγιά) (80,49%) καθώς και το να μην υπάρχει άμεση γειτνίαση με εύφλεκτα υλικά (ξερά δέντρα, απορρίμματα) (76,15%). Η ανάγκη για ασφάλεια στην κατοικία απέναντι στην εγκληματικότητα (69,23%), δηλώνεται με την επιθυμία για θυροτηλεόραση, κουφώματα ασφαλείας, κιγκλιδώματα. Τέλος δύο στους τρεις θεωρούν αναγκαίο τον σεβασμό των γειτόνων στο θέμα της ηχορύπανσης
Η ταυτότητα της έρευνας
Η έρευνα διεξήχθη από την εταιρεία k-ecoprojects, υπό την επιστημονική εποπτεία του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβρη του 2021, και συγκεντρώθηκαν 1.072 ερωτηματολόγια, τα οποία κάλυψαν όλη την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Η έρευνα διεξήχθη σε περίοδο μέτρων κατά της πανδημίας του COVID-19 καθώς και σε περίοδο αυξημένου κόστους της ενέργειας (θέρμανση/φωτισμός/λειτουργία μηχανημάτων κ.λπ.). Τα ποσοστά που αναφέρονται στις απαντήσεις αφορούν συνολικά στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων προέρχεται από το δήμο Θεσσαλονίκης (50,9%) και ακολουθούν οι δημότες Καλαμαριάς (12,3%), Πυλαίας Χορτιάτη (11,3%), Νεάπολης Συκεών 6,7%, Αμπελοκήπων Μενεμένης 3,7% κ.ο.κ.
---------------------------
Τα συμπεράσματα της έρευνας
Του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου.
Ως προς την κατοικία τους, οι πολίτες της Θεσσαλονίκης θα επιθυμούσαν πιο ποιοτικές κατοικίες με καλύτερες συνθήκες άνεσης περισσότερη θέρμανση, δροσισμό, και ζεστό νερό χρήσης, και περισσότερο φυσικό φωτισμό. Τα πάγια έξοδα για την κατοικία απορροφούν υπερβολικά μεγάλο μέρος του οικογενειακού εισοδήματος, και ιδιαίτερα φέτος τον χειμώνα. Επίσης, επιθυμούν την εφαρμογή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, εφόσον εξασφαλίζουν οικονομικότερη ενέργεια και δεν βλάπτουν το περιβάλλον. Από ποιοτική άποψη, εκφράζεται η επιθυμία για μεγαλύτερη κατοικία (πλέον χώρος εργασίας λόγω Covid-19;) κάποια αυλή με πράσινο, και οπωσδήποτε θέση στάθμευσης αυτοκινήτου. Ο φόβος των σεισμών, εκφράζεται με την ανάγκη για εύκολη διαφυγή από το σπίτι, και το ίδιο και για την περίπτωση πυρκαγιάς. Επίσης υπάρχει επιφύλαξη για γειτνίαση με εύφλεκτα απορρίμματα ή βλάστηση (ξερά δέντρα κλπ.). Τέλος, εκφράζεται έντονη ανησυχία για παράνομες δραστηριότητες (κλοπές, ληστείες, διαρρήξεις) και εκφράζεται η ανάγκη για προληπτικά μέτρα και αστυνόμευση.
Στη γειτονιά τους, οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης επιθυμούν φαρδιά και ελεύθερα (από μηχανάκια, τραπεζοκαθίσματα, κλπ.) με καλή πλακόστρωση, φωτισμό, και προσπέλαση στα ΑΜΕΑ. Επίσης τονίζεται η επιθυμία για συχνή καθαριότητα δρόμων και πεζοδρομίων και για αύξηση των κάδων και της ανακύκλωσης.
Η πλειονότητα επίσης τονίζει το πρόβλημα της έλλειψης χώρων στάθμευσης. Τέλος, πρέπει να προσεχτούν δύο σημεία: η ανάγκη για ελεύθερους χώρους κοινωνικών συναναστροφών, αλλά και το αίτημα για περισσότερη ασφάλεια το οποίο αυξήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια.
Σχετικά με το κυκλοφοριακό θέμα, ζητούνται περισσότερα δρομολόγια λεωφορείων ώστε να τηρούνται και οι κανόνες υγιεινής, να υπάρχουν περισσότερες θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων και δημοτικά παρκινγκ, και οπωσδήποτε να υπάρχει σαφής και ασφαλής διαχωρισμός των λωρίδων και περιοχών για ποδήλατα και πατίνια, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος ατυχημάτων και να φροντίζεται το οδόστρωμα (λακκούβες). Επίσης να υπάρχει ελεύθερη προσπέλαση οχημάτων πρώτης ανάγκης). Φυσικά εκφράζεται και η ελπίδα ότι το Μετρό θα ανακουφίσει το κυκλοφοριακό
Ως προς τα πεζοδρόμια, ζητείται να περιοριστεί η κατάληψη τους από τραπεζοκαθίσματα και δίκυκλα, να φροντίζεται η πλακόστρωση τους, ο φωτισμό ς τους, και η προσπέλαση των ΑΜΕΑ, και φροντίζονται οι δεντροστοιχίες. Σχετικά με τους ελεύθερους χώρους, η πλειονότητα επιθυμεί περισσότερους χώρους πρασίνου με καθιστικά και παιδικές χαρές, που να φροντίζονται τακτικά.
Ως προς την καθαριότητα, ζητούνται συχνότερη καθαριότητα δρόμων, πεζοδρομίων, και ελεύθερων χώρων, φροντίδα και καθαρισμός των φρεατίων απορροής ώστε να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι, να απομακρύνονται τα εύφλεκτα αντικείμενα και προϊόντα κλαδέματος για αποφυγή πυρκαγιών, και να υπάρχουν περισσότεροι κάδοι απορριμμάτων (και υπογειοποίησή τους) και κάδοι ανακύκλωσης, με συχνή αποκομιδή.
Όσον αφορά την κοινωνική μέριμνα, οι κάτοικοι ζητούν περισσότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς, κοινωνική πρόνοια και μέριμνα για τα ηλικιωμένα άτομα και ιδιαίτερα όσα διαμένουν μόνα τους, και να υπάρξει μέριμνα για την στέγαση και φροντίδα των άστεγων που κοιμούνται στα πεζοδρόμια. Επίσης να υπάρξει μέριμνα για τα αδέσποτα ζώα.
Σχετικά με τα διατηρητέα κτίσματα που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη, ζητείται η συντήρησή τους, ή εν ανάγκη, η κατεδάφιση όσων κρίνονται επικίνδυνα για κατάρρευση.
Αναφέρεται ότι πολλά ρέματα της ευρύτερης περιοχής χρειάζονται καθαρισμό για την αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων.
Ένα μεγάλο ποσοστό επιθυμεί περισσότερες δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα, ενώ αναφέρουν ότι δεν χρειάζονται περισσότερα κέντρα διασκέδασης, “φαγάδικα” και καφετερίες.
Αποτελεί επιθυμία η αμφίδρομη επικοινωνία (smart city) με τους Δήμους, ώστε οι πολίτες να ενημερώνουν για πιθανά προβλήματα (σκουπίδια, φωτισμός, φανάρια, λακκούβες κλπ.) και οι ίδιοι να ενημερώνονται άμεσα για πιθανά προβλήματα (πλημμύρες, σεισμοί, πυρκαγιές κλπ.).
Τονίζεται το θέμα της ανάγκης πρόληψης των παράνομων ενεργειών με την επιθυμία για κάμερες ασφαλείας, νυκτερινό φωτισμό και αυξημένες αστυνομικές περιπολίες.
Επίσης, διαπιστώνεται πως οι κάτοικοι είναι ενημερωμένοι σε θέματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και επιθυμούν την εφαρμογή τους (π.χ. φωτοβολταϊκά) σε δημόσια και δημοτικά κτίρια και χώρους, όχι μόνο για οικονομία αλλά και για σεβασμό στο περιβάλλον.
Ολοκληρώνοντας, παρατηρούμε ότι και δίχως να έχει μελετηθεί από τους κατοίκους ο Στόχος 11 του ΟΗΕ, οι ίδιοι οι κάτοικοι επιθυμούν και ελπίζουν στην πραγμάτωση Βιώσιμης και Ανθεκτικής Θεσσαλονίκης!
------------------------
Εκπλήξεις
Της Σοφίας Χριστοφορίδου
Σε μία πόλη με αναλογία πρασίνου πολύ πολύ χαμηλότερη από αυτήν που Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί αποδεκτή, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η πλειονότητα των κατοίκων ζητά περισσότερο πράσινο, ελεύθερους (και φροντισμένους) χώρους.
Έκπληξη είναι που τόσα δεν έχει αλλάξει αυτή η ρημάδα η αναλογία. Και που αν κάποιος πει ότι η πόλη χρειάζεται μία μεγάλη πράσινη ανάσα αντιμετωπίζεται ως γραφικός στην καλύτερη περίπτωση ή ως εχθρός της ανάπτυξης, στη χειρότερη. Σε μία πόλη που τα τραπεζοκαθίσματα εξαπλώνονται σαν τα ζιζάνια στα χωράφια, δεν είναι έκπληξη που μόνο ένας στους δέκα είναι ικανοποιημένος από την κατάσταση αυτή.
Σε μια περίοδο που η καραντίνα έχει αφήσει το αποτύπωμά της στο συλλογικό υποσυνείδητο, δεν είναι έκπληξη που πάνω από τους μισούς θέλουν ανθρώπινες γειτονιές με χώρους για περισσότερες ζωντανές συναναστροφές.
Σε μια πόλη που η ρύπανση από μικροσωματίδια χτυπάει κόκκινο εδώ και χρόνια, δεν αποτελεί έκπληξη που η χώρα μας παραπέμφθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ακριβώς για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης. Έκπληξη είναι που τόσα χρόνια δεν μπήκε στην κορυφή της δημόσιας ατζέντας. Με μέσα συγκοινωνίας και πολιτικές που αποτρέπουν την χρήση του αυτοκινήτου και ευνοούν πιο βιώσιμες μετακινήσεις, όπως το ποδήλατο.
Σε μια πόλη που σχεδόν το 93% θα ήθελε να υπάρχουν λωρίδες για την ασφαλή κυκλοφορία ποδηλάτων και πατινιών, αναρωτιέται κανείς ποιος παραβιάζει τελικά τους ποδηλατοδρόμους, αν όχι όλοι εμείς. Και φυσικά πότε θα αποκτήσει η πόλη λειτουργικούς ποδηλατοδρόμους, για να δούμε περισσότερες μετακινήσεις.
Σε μια πόλη που μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από την προσβασιμότητα των ατόμων με κινητικά προβλήματα, και που όλοι σχεδόν θέλουν να βελτιωθεί η κατάσταση, απορίας άξιο είναι… ποιος τελικά παρκάρει στις ράμπες αναπήρων. Γιατί τα λόγια είναι εύκολα στις έρευνες, αλλά μάλλον ξεχνιούνται όταν ψάχνουμε να παρκάρουμε. Απορίας άξιο είναι και πώς σχεδιάζονται αναπλάσεις χωρίς οδεύσεις τυφλών στα πεζοδρόμιο, γιατί δεν το προέβλεπε η μελέτη (άραγε ήξερε ότι δεν κατοικεί εκεί κανένας τυφλός, ούτε τώρα ούτε στο μέλλον;).
Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, τα νυχτερινά κέντρα και τα φαγάδικα. Και αυτό θα έπρεπε να προβληματίσει τους δημάρχους της Θεσσαλονίκης, για την ποιότητα ζωής σε αυτή την πόλη.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.01.2022
ΣΧΟΛΙΑ