«Πρέπει να μαζέψουμε τα κομμάτια μας και να προχωρήσουμε». Με αυτήν τη φράση, ο Ευστράτιος Στυλιανίδης, αντιπρύτανης Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του ΕΛΚΕ (Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας) περιγράφει στη «ΜτΚ» την κατάσταση που επικρατεί στο πανεπιστήμιο, που από την περασμένη Τρίτη, έχει βυθιστεί στο πένθος. 

Στο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι. Ανάμεσα τους 12 φοιτητές και φοιτήτριες. 

Οι 10 σπούδαζαν σε σχολές του ΑΠΘ και οι δύο του ΠΑΜΑΚ. Αυτοσχέδια μνημεία φοιτητών, με κεριά, λουλούδια και μηνύματα με λόγια που δεν πρόλαβαν να ειπωθούν στους αδικοχαμένους φίλους και συμφοιτητές τους, έχουν κατακλύσει τις σχολές των δύο μεγαλύτερων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της Βόρειας Ελλάδας. 

Τη Δευτέρα, το άγαλμα του Αριστοτέλη που βρίσκεται μπροστά στο κτίριο της πρυτανείας μαυροντύθηκε από φοιτητές που έγραψαν στον τοίχο την ηλικία και τη σχολή που είχαν επιλέξει οι 12 συμφοιτητές τους που σκοτώθηκαν.

Από την πρώτη στιγμή, συγκροτήθηκαν κέντρα ψυχολογικής υποστήριξης σε ολόκληρη τη χώρα ενώ άμεσα ήταν τα αντανακλαστικά του ΑΠΘ που έθεσε σε πλήρη λειτουργία και στη διάθεση όσων το επιθυμούν, το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης, τη Γ’ Ψυχιατρική Κλινική του «ΑΧΕΠΑ» και το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, του Τμήματος Ψυχολογίας, ενώ γι’ αυτόν τον σκοπό λειτουργεί και η Β’ Ψυχιατρική, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. 

Σύμφωνα με τον Νίκο Παπαϊωάννου, πρύτανη του ΑΠΘ, όλες οι δομές ψυχικές υγείας του πανεπιστημίου βρίσκονται στη διάθεση των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, προκειμένου να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν αυτήν την οδυνηρή συνθήκη.

«Προσωπική υπόθεση το πένθος»

Ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης, καθηγητής Ψυχιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, διευθυντής της Γ’ Ψυχιατρικής Κλινικής στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ και εκπρόσωπος της χώρας μας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περιγράφει πως το πένθος είναι μία πολύ προσωπική υπόθεση. 

«Κάθε ένας βιώνει το πένθος με τον δικό του τρόπο», τονίζει επισημαίνοντας ότι ένας άνθρωπος ενδέχεται να τραυματιστεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, αντικρίζοντας τον άνθρωπό του νεκρό. «Στη συγκεκριμένη τραγωδία μιλάμε για μία βίαιη κατάσταση. Υπάρχει διαφορά στο να αποχαιρετήσεις τους γονείς σου στα 85 τους, για παράδειγμα, και στο να αποχαιρετήσεις το παιδί σου και δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις, ότι απέμεινε από αυτό. Κάθε άνθρωπος έχει τον τρόπο του με τον οποίο θα μπει στη διαδικασία του πένθους και εν συνεχεία θα βγει απ’ αυτήν», εξηγεί.

Ο ίδιος περιγράφει πως αυτού του είδους τα γεγονότα είναι τόσο τραυματικά και είναι αναμενόμενο, οι άνθρωποι που επηρεάστηκαν άμεσα να μην καταφέρουν να βγουν πολύ εύκολα από την κατάσταση πένθους, παρά το γεγονός ότι θα συνεχίζουν τη ζωή τους. 

«Οι άνθρωποι που είδαν τον χάρο με τα μάτια τους ή έχασαν δικούς τους ανθρώπους, θα χρειαστούν επιστημονική βοήθεια και ενδέχεται να αναπτύξουν κατάθλιψη από την απώλεια, μετατραυματική διαταραχή από τη βίωση τους γεγονότος και άλλου είδους ψυχοδιαταραχές».

Μονάδα Τραύματος και διαταραχών Στρες στο «ΑΧΕΠΑ»

Με αφορμή την τραγωδία των Τεμπών, ο κ. Φουντουλάκης λέει ότι επισπεύστηκε η λειτουργία της Μονάδας Τραύματος και διαταραχών Στρες στη Γ’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ, η οποία σε αυτήν τη φάση λειτουργεί αποκλειστικά και μόνον για άτομα που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με το δυστύχημα αυτό. 

«Η λειτουργία της Μονάδας ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή και έχουμε αρκετά τηλέφωνα έως τώρα, ανθρώπων που ζητούν βοήθεια, όπου βέβαια υπάρχει στενή συνεργασία με το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΑΠΘ», εξηγεί ο κ. Φουντουλάκης ο οποίος οργάνωσε τη συγκεκριμένη Μονάδα. 

Στην ψυχολογική στήριξη των θυμάτων της τραγωδίας συμμετέχει και το Ιατρείο Τηλεψυχιατρικής του «ΑΧΕΠΑ» για τα αιτήματα ανθρώπων που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές. 

Ωστόσο, ο κ. Φουντουλάκης επισημαίνει πως «καλό είναι να υπάρχει προσωπική επαφή και να απευθύνονται οι άνθρωποι στους φορείς που υπάρχουν στην περιοχή τους. Η τηλεψυχιατρική δεν μπορεί να λειτουργήσει στο 100% από απόσταση καθότι μπορεί να χρειαστεί κάτι στο εδώ και τώρα, αυτό δεν μπορεί να γίνει μέσω ενός υπολογιστή ή ενός τηλεφώνου», εξηγεί. 

Τονίζει επίσης τη σπουδαιότητα στο να επιλέξει κανείς τη σωστή επιστημονική προσέγγιση και κατεύθυνση. «Εάν κάποιος έχει κατάθλιψη και απευθυνθεί σε life coach, τότε η επιλογή αυτή είναι λανθασμένη», παρατηρεί.

Συμπτώματα «καμπανάκια»

Μιλώντας για τα συμπτώματα «καμπανάκια» που θα πρέπει να προσέξει κανείς, ο κ. Φουντουλάκης εξηγεί πως κυρίως σε αυτά τα συμβάντα «βλέπουμε ανάπτυξη έντονων αγχωδών διαταραχών, παρατηρούνται νευρώσεις και κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει πως αν έχουμε ένα άτομο που είναι έντονα αγχωμένο, δεν τρώει, είναι χαμένο στις σκέψεις του, κλαίει όλη την ώρα ή δεν θέλει να δει κανέναν, όλα αυτά είναι στοιχεία ότι κάτι συμβαίνει και θα πρέπει να ζητηθεί εκτίμηση, σε ένα πρώτο στάδιο, από κάποιον ειδικό». 

Ο ίδιος επισημαίνει ότι είναι σημαντικό και οι επαγγελματίες που ενεπλάκησαν σε αυτήν την τραγωδία είτε πρόκειται για διασώστες, πυροσβέστες, αστυνομικούς, πληρώματα του ΕΚΑΒ ή για επαγγελματίες ψυχολόγους και ψυχιάτρους να ζητήσουν ψυχολογική υποστήριξη εάν νιώσουν ότι το χρειάζονται καθώς «βίωσαν και βιώνουν ιδιαίτερα στρεσογόνες καταστάσεις, που δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες».

«Παιδιά που ήταν μέσα στο τρένο, αναβιώνουν τις τραυματικές εικόνες»

Η Άλτα Πανέρα, ψυχολόγος, τραυματοθεραπεύτρια και επικεφαλής του Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΑΠΘ περιγράφει στη «ΜτΚ» πώς ήδη, κατά την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας των πανεπιστημιακών ομάδων ψυχολογικής υποστήριξης των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας η ανταπόκριση είναι σημαντική. 

«Έχουμε αρκετές τηλεφωνικές επικοινωνίες με φοιτητές και φοιτήτριες που ήταν μέσα στη μοιραία αμαξοστοιχία, ενώ έχουν ήδη πραγματοποιηθεί κάποιες συνεδρίες. Οι περισσότεροι εξ αυτών ήταν μέσα στα βαγόνια. Έχουμε άτομα που υπέστησαν σοβαρούς τραυματισμούς από τη σύγκρουση των αμαξοστοιχιών ή έχασαν τους φίλους τους στο δυστύχημα. Υπάρχουν φοιτητές και φοιτήτριες που έχουν αναστατωθεί από αυτό που συνέβη, σκεπτόμενοι ότι θα μπορούσαν να είχαν σκοτωθεί οι ίδιοι, διότι έπαιρναν συχνά αυτό το τρένο ή γιατί είχαν επιβιβαστεί στο ακριβώς προηγούμενο δρομολόγιο», περιγράφει η κ. Πανέρα. 

Εξηγεί ότι η φύση του τραύματος είναι τέτοια, που ο καθένας το εκδηλώνει με άλλον ρυθμό. «Γνωρίζουμε ότι μπορεί να περάσει και ένα εξάμηνο, το λιγότερο, προτού κάποιος εμφανίσει κάποια αντίδραση σε αυτό που συνέβη. Αφότου ανακτήσει την αίσθηση ασφάλειας στην καθημερινότητά του και υπάρξει μία κάποια σταθεροποίηση, τότε μπορεί να αναδυθεί μία τραυματική αντίδραση», σημειώνει. 

Περιγράφει πως τα παιδιά που ήταν μέσα στο τρένο, δυσκολεύονται να νιώσουν ασφάλεια, να κοιμηθούν καλά, ακούν απότομους ήχους και πετάγονται «πρόκειται για αναμενόμενα συμπτώματα υπερδιέγερσης. Μπορεί να νιώθουν ενοχές και να σκέφτονται πώς αντέδρασαν εκείνη τη στιγμή και τι διαφορετικό θα ήθελαν να είχαν κάνει. Τους έρχονται οι τραυματικές εικόνες και οι ήχοι της τραγωδίας που βίωσαν μέσα σε εκείνο το τρένο, είτε σε εφιάλτες ή μέσα στην ημέρα τους όταν λίγο χαλαρώνουν», μεταφέρει η κ. Πανέρα. 

Τονίζει πως δυστυχώς δεν μπορεί να αλλάξει κάτι από τη μία μέρα στην άλλη αλλά, «είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε στη σταθεροποίηση αυτών των παιδιών, ώστε να φροντιστούν και να υποστηριχθούν στην καθημερινότητά τους». 

Μάλιστα, η κ. Πανέρα περιγράφει ότι υπάρχουν και καθηγητές που ζήτησαν την επιστημονική καθοδήγησή της για το πώς να προσεγγίσουν τους φοιτητές τους ώστε να μπορέσουν να σταθούν δίπλα τους και να τους βοηθήσουν.

Πρόταση να δοθούν τα πτυχία στις οικογένειες των αδικοχαμένων φοιτητών

Ο Νίκος Παπαϊωάννου, πρύτανης του ακαδημαϊκού ιδρύματος περιγράφει στη «ΜτΚ» πως το πανεπιστήμιο θρηνεί και προχωρά σε δράσεις προκειμένου να τιμήσει τα αδικοχαμένα του παιδιά. 

«Με πρωτοβουλία των Πρυτανικών Αρχών, σήμερα Κυριακή 12 Μαρτίου, θα τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση στην Ιερά Μονή Βλατάδων, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, στη μνήμη των φοιτητριών και φοιτητών μας», λέει ο κ. Παπαϊωάννου και συμπληρώνει ότι ο ίδιος πρότεινε να δοθούν τα πτυχία στις οικογένειες των αδικοχαμένων φοιτητών, πρόταση η οποία όπως περιγράφει έχει τύχει ενθουσιασμού. 

«Επίσης, υπάρχει σκέψη για να δημιουργηθεί εντός του πανεπιστημιακού campus μνημείο, στη μνήμη των 12 φοιτητών μας. Ωστόσο, πρόκειται για διαδικασίες που χρειάζονται χρόνο», περιγράφει βαθιά συγκινημένος για τις απώλειες νέων ανθρώπων που μετρά το πανεπιστήμιο.

Ο Ευστράτιος Στυλιανίδης, αντιπρύτανης Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ και πρόεδρος του ΕΛΚΕ (Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας), περιγράφει στη «ΜτΚ» πως το κλίμα στο πανεπιστήμιο είναι βουβό. Εξηγεί ότι από τον ΕΛΚΕ, με πρωτοβουλία των πρυτανικών Αρχών και με την υποστήριξη φυσικών προσώπων και φορέων της πόλης που θέλησαν από την πρώτη στιγμή να στηρίξουν αυτήν την πρωτοβουλία, θα χρηματοδοτηθούν 12 υποτροφίες, στη μνήμη των 12 φοιτητών και φοιτητριών που έχασαν τη ζωή τους στα Τέμπη. 

Οι υποτροφίες αυτές θα δοθούν από το νέο ακαδημαϊκό έτος, με στόχο να αποτελέσουν θεσμό του πανεπιστημίου. «Πρόκειται για τη μεγαλύτερη τραγωδία που έχει βιώσει το πανεπιστήμιό μας και βούληση όλων είναι να διατηρηθεί η μνήμη των παιδιών μας, ζωντανή», καταλήγει ο κ. Στυλιανίδης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 12.03.2023