Φωτιά που καίει και δεν σβήνει αποτελούν οι αντιδράσεις κατά της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων, με την πλειοψηφία σχολών και τμημάτων στα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας να τελούν υπό κατάληψη. 

Την Παρασκευή, ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών ζήτησε να διενεργηθεί εισαγγελική έρευνα για τις καταλήψεις, όπου η προκαταρκτική εξέταση στρέφεται προς όλες τις κατευθύνσεις, ακόμα και για ενέργειες που έγιναν ή δεν έγιναν, από τις πρυτανικές Αρχές για την αποτροπή τους.

Την ίδια ώρα, με εγκύκλιο που φέρει την υπογραφή του υπουργού Παιδείας Κυριάκου Πιερρακάκη, οι εξετάσεις μπορούν να γίνουν διαδικτυακά προκειμένου να μην χαθεί η εξεταστική και να μην διακινδυνευτεί το εαρινό εξάμηνο. Ταυτόχρονα τη Δευτέρα, μετά από αίτημα του κ. Πιερρακάκη, θα πραγματοποιηθεί έκτακτη συνεδρίαση της Συνόδου των Πρυτάνεων με θέμα «Διεξαγωγή εκπαιδευτικής διαδικασίας στα Πανεπιστήμια».

Παράλληλα, από την κυβέρνηση δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί το πότε θα τεθεί σε διαβούλευση το νομοσχέδιο, παρά το γεγονός ότι ο υπουργός Παιδείας είχε προαναγγείλει πώς «Ιανουάριο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, Φεβρουάριο θα ψηφιστεί». Επίσης, για την ώρα δεν έχουν αποκαλυφθεί και πολλές λεπτομέρειες ως προς τον τρόπο εισαγωγής στα μη κρατικά πανεπιστήμια, στις προϋποθέσεις και στους όρους λειτουργίας τους αλλά και ποια είναι τα ξένα εκπαιδευτικά ιδρύματα που επιθυμούν να ανοίξουν παράρτημα στην Ελλάδα. Η «ΜτΚ» απευθύνθηκε σε τέσσερις καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ζητώντας τους να εκφράσουν την άποψή τους πάνω στο θέμα.

«Δεν φοβόμαστε τον ανταγωνισμό»

Ο Παναγιώτης Γκλαβίνης είναι καθηγητής και Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής. Λέει στη «ΜτΚ» πως είναι βέβαιο ότι η Νομική θα είναι μία από τις ιδιωτικές σχολές που θα ιδρυθούν. Περιγράφει ότι από το 2010, είχε εκφράσει την άποψή του, αντί των κολλεγίων, που λειτουργούν με τη μορφή franchising, και πίσω από το ελληνικό κολλέγιο κρύβεται ένα ξένο πανεπιστήμιο, που όμως «δεν λειτουργεί ακριβώς με τα πρότυπα του ξένου πανεπιστήμιου στη χώρα του, είχα προτείνει να γίνει δεκτό, βάσει του Ενωσιακού Δικαίου, η εγκατάσταση παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Σήμερα, λοιπόν, δεν θα μπορούσα να πω κάτι διαφορετικό.

Το Eνωσιακό Δίκαιο επιτρέπει την ελεύθερη εγκατάσταση και παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης. Αυτή η ελευθερία, που κατοχυρώνεται στη συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), επιτρέπει την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης μέσω παραρτήματος στη χώρα μας. 

Μπορούν, συνεπώς , ξένα παραρτήματα να έρθουν στην Ελλάδα και να λειτουργούν όπως λειτουργούν στη χώρα τους. Εάν έρθει το Cambridge, π.χ., θα πρέπει να έρθει με το όνομά του, με το προσωπικό του, να επιλέγει φοιτητές με τους τρόπους που το κάνει στη χώρα του, και να διδάσκει ένα πρόγραμμα σπουδών που είναι το ίδιο με αυτό που διδάσκεται στο εξωτερικό. Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε ένα πανεπιστήμιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έρθει στην Ελλάδα, με σκοπό να παράσχει υπηρεσίες ανώτατης εκπαίδευσης, με τα ίδια πρότυπα που το κάνει και στη χώρα του».

Ο ίδιος λέει πως δεν μπορούμε να επικαλεστούμε το Σύνταγμά μας για να μην εφαρμόσουμε το Ενωσιακό Δίκαιο, «το οποίο έχει υπέρτερη ισχύ». Εξηγεί επίσης πως η Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο στις Υπηρεσίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (GATS) δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να επιτρέψει σε πανεπιστήμια, εκτός ΕΕ, να ανοίξουν και αυτά παράρτημα. «Σε αυτήν την περίπτωση, εάν θέλουμε, μπορούμε να μην το κάνουμε. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για τα ΑΕΙ που προέρχονται από την ΕΕ». Απαντώντας στο ζήτημα που θέτουν φοιτητές ότι «θα αγοράζονται τα πτυχία», ο κ. Γκλαβίνης τονίζει πως ο νόμος θα πρέπει να θέσει για αυτά τα πανεπιστήμια τουλάχιστον ίσα πρότυπα λειτουργίας που θέτει και για τα ελληνικά ΑΕΙ.

«Να υπάρχει ίση μεταχείριση, με βάση την αρχή της ισότητας του ελληνικού συντάγματος. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν ‘εκπτώσεις’ για τα ξένα ΑΕΙ. Αυτό πρέπει να διαφυλαχτεί. Δεν φοβόμαστε τον ανταγωνισμό. Είμαι βέβαιος ότι το υψηλό επίπεδο σπουδών που παρέχουμε στη Νομική, μας επιτρέπει να ανταγωνιστούμε οποιονδήποτε άλλον, με την προϋπόθεση ότι η Πολιτεία δεν θα αδειοδοτήσει ένα παράρτημα, με πρότυπα χαμηλότερα από αυτά που πρέπει να τηρούν τα ΑΕΙ στη χώρα μας».

«Να υπάρχουν αυστηρά κριτήρια»

H Μαίρη Κοσμίδου, πρόεδρος του τμήματος Ψυχολογίας τονίζει πως δεν είναι ενάντια της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστήμιων αλλά, με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. «Θεωρώ το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο, πολύτιμο αγαθό γιατί προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους. 

Η ενίσχυσή του λοιπόν, πρέπει να αποτελεί προτεραιότητά μας. Είναι αναγκαίο να χρηματοδοτηθεί και να στελεχωθεί καλύτερα. Από εκεί και πέρα, δεν θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει μονοπώλιο, ούτε πιστεύω πως το δημόσιο πανεπιστήμιο απειλείται ή θα χρειαστεί να ανταγωνιστεί με τα μη κρατικά. Το ΑΕΙ θα συνεχίσει να προσελκύει τους πιο ικανούς και μπορεί να συνυπάρχει με το μη κρατικό, ανεβάζοντας την ποιότητα σπουδών και στις δύο κατηγορίες». 

Επισημαίνει πως κάθε χρόνο, χιλιάδες μαθητές φεύγουν στο εξωτερικό και επιστρέφουν με πτυχία από κρατικά ή μη, πανεπιστήμια ενώ υπάρχουν και μαθητές που σπουδάζουν σε κολλέγια. «Όλοι αυτοί αποκτούν επαγγελματικά δικαιώματα και ακαδημαϊκή αντιστοίχιση και ισοτιμία με τους ενδεδειγμένους τρόπους (ΔΟΑΤΑΠ κ.τ.λ.). Άρα, ο μόνος τρόπος να διασφαλίσουμε την ποιότητα σπουδών στα ιδιωτικά ιδρύματα είναι να βάλουμε αυστηρά κριτήρια για τη λειτουργία τους. Όπως το να είναι μη κερδοσκοπικά, ώστε να μην έχουν όφελος να δίνουν πτυχία σε όποιον δεν το αξίζει και να περνούν την ίδια διαδικασία πιστοποίησης με τα δημόσια πανεπιστήμια. Επίσης, θα πρέπει τα κριτήρια εισαγωγής να είναι απαιτητικά, χωρίς απαραίτητα να είναι ίδια με αυτά του δημοσίου». Θέτοντας μία άλλη πτυχή, περιγράφει πως υπάρχουν φοιτητές που εισήχθησαν σε μία σχολή που δεν τους ενδιαφέρει και την εγκατέλειψαν. «Αυτό είναι ένα θέμα που δεν το έχουμε δει σοβαρά. 

Η ίδρυση των μη κρατικών ενδεχομένως να δώσει τη δυνατότητα να μεταπηδήσει κανείς σε άλλο αντικείμενο, πιο εύκολα. Η ύπαρξη των μη κρατικών πανεπιστημίων μπορεί να συμβάλει στο να αποφύγουμε το brain drain και τα χρήματα που δίνουν οι οικογένειες για σπουδές στο εξωτερικό, να μείνουν στην Ελλάδα. Επιπλέον, θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε μαθητές του εξωτερικού να έρθουν στη χώρα μας για σπουδές αλλά και Έλληνες διδάκτορες που θα εργαστούν σε αυτά τα πανεπιστήμια. Γιατί να μην εκμεταλλευτούμε μία πηγή πλούτου της χώρας μας που είναι οι μορφωμένοι άνθρωποι και μπορούν να προσφέρουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση; 

Εκτιμώ πως τα πράγματα δεν είναι ή μαύρο ή άσπρο. Εάν επιτρέψουμε τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων που πληρούν τα κριτήρια, θα μπορούμε και να τα ελέγξουμε. Όσο δεν τα εγκρίνουμε, μέσω των κολλεγίων, κάνουν ό,τι θέλουν».

«Χαμηλής αξιοπιστίας τα ιδιωτικά»

Ο Αλέξανδρος Γαρύφαλλος διετέλεσε πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής τα έτη 2013-2017 και ήταν καθηγητής της σχολής μέχρι και τον Αύγουστο που αφυπηρέτησε. Εξηγεί στη «ΜτΚ» πως είναι αντίθετος στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. 

«Περνάμε μία εξαιρετικά κρίσιμη φάση σε ό,τι αφορά την επιβίωση των δημόσιων πανεπιστημίων. Η χορηγία τους ανήκει στο κράτος. Το 2010 η κρατική επιχορήγηση ήταν 380 εκατ. ευρώ. Αυτή τη στιγμή δίνονται 116 εκατ. ευρώ. Να φτάσουμε πρώτα στα επίπεδα του ’10 και μετά να συζητάμε για ιδιωτικά πανεπιστήμια. 

Στην ΕΕ η αναλογία μέλους ΔΕΠ προς φοιτητές είναι 1 προς 16. Εδώ είμαστε ένας προς 47. Πρέπει να γίνουν πάρα πολλά για τα δημόσια πανεπιστήμια ώστε να λειτουργούν αξιοπρεπώς και μετά να πανηγυρίζουμε για την είσοδο των ιδιωτικών». Τονίζει πως είναι αντίθετος στην παράκαμψη του άρθρου 16 εξηγώντας πως «Όταν υπάρχει η δυνατότητα από την αναθεωρητική βουλή, θα γίνει η αλλαγή εφόσον ο νομοθέτης θεωρεί ότι αυτό έχει αλλάξει στην ελληνική κοινωνία». Ενίσταται και στον όρο μη κερδοσκοπικά. 

«Πώς γίνεται η CvC Capital Partners που έχει προαναγγείλει την ίδρυση ιατρικής σχολής στο Ελληνικό, μία κερδοσκοπική εταιρία να λειτουργήσει; Θα κάνει δωρεά στη χώρα μας; Το θεωρώ απίθανο. Πιστεύω ότι υπάρχουν λογιστικοί τρόποι που ένα κατ’ επίφαση μη κερδοσκοπικό μόρφωμα μπορεί να έχει κερδοσκοπικούς σκοπούς και αποτελέσματα». Διερωτάται, γιατί να έρθουν μεγάλα πανεπιστήμια να διαγκωνιστούν ποιο θα ανοίξει παράρτημα στην Ελλάδα, «την ώρα που τo Yale, το Harvard, το Stanford δεν έχουν ανοίξει πουθενά. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια δεν είναι καθόλου ιδιωτικά. 

Η έρευνα στο MIT χρηματοδοτείται σε ένα μεγάλο μέρος από το κράτος. Το ότι έχουν δίδακτρα, δεν σημαίνει ότι είναι ιδιωτικά, λειτουργούν με όρους δημοσίου. Θα πρέπει η κυβέρνηση να απαντήσει εάν ο στόχος είναι να μπουν δίδακτρα στα προπτυχιακά έτη των δημόσιων πανεπιστήμιων. Αυτό έγινε για παράδειγμα στην Αγγλία όπου τα δίδακτρα στα δημόσια πανεπιστήμια έχουν φτάσει τις 9.000 λίρες. 

Στην Ευρώπη, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι ελάχιστα. Υπάρχει ένα στην Ολλανδία, τέσσερα στην Αγγλία, αρκετά στην Πορτογαλία, έκλεισαν τα τελευταία χρόνια και στη Γερμανία, φοιτά σε αυτά μόλις το 1%, γιατί είναι πολύ χαμηλής αξιοπιστίας. Επίσης, όσοι φεύγουν για σπουδές στο εξωτερικό το κάνουν γιατί το πανεπιστήμιο είναι πολύ καλό. Από την άλλη όσοι αποτελούν ομάδες κοινωνικής πίεσης, όπου ο γονέας είναι για παράδειγμα μεγαλογιατρός και θέλει αντίστοιχη πορεία για το παιδί του που όμως δεν παίρνει τα γράμματα, τότε να μην γίνει γιατρός».

«Θα γίνει εμπόριο πτυχίων»

Ο Άρης Στυλιανού είναι καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών. Περιγράφει πως είναι ενάντια στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστήμιων. «Το άρθρο 16 του Συντάγματος απαγορεύει ρητώς την ίδρυση πανεπιστήμιων από ιδιώτες. Τα ΑΕΙ πρέπει να είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, πλήρως αυτοδιοικούμενα. Εάν αρχίσουμε να παραβιάζουμε κάποιο άρθρο του Συντάγματος, θ’ αρχίσουμε να τα παραβιάζουμε όλα. Από εκεί και πέρα και η ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα έχει αρχίσει να εμπορευματοποιείται, με τα γνωστά κολλέγια, τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα. 

Τα ΑΕΙ πλέον λαμβάνουν το 1/4 της χρηματοδότησης που έπαιρναν, με αποτέλεσμα να στρέφονται όλο και περισσότερο στα χρήματα του ΕΛΚΕ, της επιτροπής ερευνών και των προγραμμάτων που γίνονται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια». Ο ίδιος τονίζει πως στην Ελλάδα η εκπαίδευση, κυρίως στη μεταπολίτευση, διασφάλισε την ισότητα και την κοινωνική κινητικότητα, «ώστε τα παιδιά κατώτερων οικονομικά στρωμάτων να σπουδάσουν με αξιοκρατία. 

Αυτό θα σταματήσει με την έλευση των ιδιωτικών, όπου οι έχοντες και κατέχοντες θα μπορούν να εισάγονται σε ιδιωτικά πανεπιστήμια, με μη αξιοκρατικό τρόπο και στη συνέχεια να καταλαμβάνουν τις εργασιακές θέσεις. Θα γίνει ένα εμπόριο πτυχίων, που το έχουμε δει να συμβαίνει σε Βουλγαρία, Κύπρο. Ας δούμε τι έχει γίνει στον κλάδο της υγείας, στον ανταγωνισμό με τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια. Όποιος έχει χρήματα περιθάλπεται, όποιος δεν έχει περιμένει έναν χρόνο για μία εξέταση». 

Ο κ. Στυλιανού δεν παραλείπει να αναφέρει πως τα ΑΕΙ της χώρας έχουν πολύ καλές κατατάξεις στις διεθνείς σειρές και είναι διεθνοποιημένα. «Το ΑΠΘ έχει ήδη χιλιάδες συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια όπως το Harvard, το Prinston, το πανεπιστήμιο του Τορίνου. Η κυβέρνηση με την ΕΒΕ απέκλεισε 20.000 αποφοίτους λυκείου, παρά το γεγονός ότι οι θέσεις υπάρχουν. Κατήργησαν τη Νομική της Πάτρας με τη λογική ότι έχουμε πολλούς δικηγόρους και τώρα θα πάνε να κάνουν ιδιωτικά πανεπιστήμια, υποβαθμίζοντας με αυτόν τον τρόπο τα περιφερειακά πανεπιστήμια. Ένας γονέας θα προτιμά να στείλει το παιδί του στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη σε ένα ιδιωτικό, παρά να το στείλει σε ένα περιφερειακό ΑΕΙ, λόγω τους κόστους ζωής. Ας αξιολογηθούν τα τμήματα των ΑΕΙ και για όσα δεν υπάρχει ενδιαφέρον να κλείσουν ή να συγχωνευθούν και για τα υπόλοιπα να υπάρξουν κίνητρα για τους φοιτητές και τις οικογένειες. Επίσης η ελίτ που στέλνει τα παιδιά της σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, θα συνεχίσει να το κάνει».