Οι ελλείψεις φαρμάκων είναι βραχυπρόθεσμες και η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί -εκτός αν υπάρξει νέα έξαρση των ιώσεων τον επόμενο μήνα- ωστόσο ήταν αφορμή για να έρθουν στο προσκήνιο οι μακροχρόνιες στρεβλώσεις στην αγορά φαρμάκου.

Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) Θεόδωρος Τρύφων, το βραχυπρόθεσμο πρόβλημα με τις ελλείψεις φαρμάκων δημιουργήθηκε από την ταυτόχρονη αύξηση της ζήτησης, κυρίως σε παιδιατρικά φάρμακα, αντιπυρετικά και αναπνευστικά και τη μείωση της παραγωγής λόγω των διαταραχών στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. 

«Είχαμε ούτως ή άλλως μεγάλο πρόβλημα λόγω εξαγωγών, συνέπεσε και η έξαρση των εποχικών ιώσεων, το πανευρωπαϊκό προβλήματα στην τροφοδοσία πρώτων υλών, δραστικών ουσιών, ακόμα και υλικών συσκευασίας, και το κλείσιμο των φαρμακαποθηκών για τις γιορτές, και ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιούργησε μια πολύ δύσκολη κατάσταση» αναφέρει από την πλευρά του ο πρόεδρος του φαρμακευτικού συλλόγου Θεσσαλονίκης Διονύσης Ευγενίδης.

Το πρόβλημα των χαμηλών τιμών

Σε αντίθεση με το πρόβλημα με τα παιδιατρικά φάρμακα για τις ιώσεις, που το χαρακτηρίζει βραχυπρόθεσμο, ο κ. Τρύφων επισημαίνει ότι υπάρχει ένα μόνιμο πρόβλημα που σχετίζεται με τις χαμηλότερες τιμές που ισχύουν στην Ελλάδα, σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. 

Από την εποχή των μνημονίων η τιμή κάθε συνταγογραφούμενου φαρμάκου προκύπτει από το μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών στην Ευρώπη. Έτσι όμως και οι φαρμακοβιομηχανίες δεν έχουν κίνητρο να στέλνουν στην Ελλάδα μεγάλες ποσότητες και οι φαρμακαποθήκες να προχωρούν σε νόμιμη εξαγωγή εντός της ΕΕ, από την οποία αποκομίζουν εύκολο και μεγάλο κέρδος. 

«Το φαινόμενο των παράλληλων εξαγωγών (επανεξαγωγή εισαχθέντων στη χώρα φαρμάκων σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όχι από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις, αλλά από κύκλους της αλυσίδας εμπορίας φαρμάκου, λόγω διαφοράς τιμής) οφείλεται στο γεγονός ότι στη χώρα μας έχουμε από τα πιο φθηνά φάρμακα της Ευρώπης» επισημαίνει σε ανακοίνωσή του και ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ).

Σε πολλές περιπτώσεις, η χώρα μας καθίσταται ασύμφορη και στα πολύ φθηνά φάρμακα είτε οι ποσότητες που εισάγονται είναι μειωμένες, είτε οι φαρμακαποθήκες προχωρούν, νομίμως, σε επανεξαγωγές. Σύμφωνα με τον κ. Τρύφωνα, από τα 6.500 φάρμακα το πρόβλημα με τις ελλείψεις εξαιτίας των επανεξαγωγών υπάρχει για 200-250 φάρμακα.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο ΕΟΦ είχε επιβάλλει την προσωρινή απαγόρευσης των παράλληλων εξαγωγών και της ενδοκοινοτικής διακίνησης για μερικά φάρμακα όπου τα φάρμακα έχουν πολύ υψηλότερες τιμές, για να την άρει στις 22 Νοεμβρίου θεωρώντας ότι η τροφοδοσία της αγοράς είχε εξομαλυνθεί. 

Όμως μία εβδομάδα μετά, στις 29 Νοεμβρίου, επιβλήθηκε προσωρινή γενική απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών όλων των φαρμάκων. Η απαγόρευση δεν μπορεί παρά να είναι προσωρινή, γιατί ειδάλλως προσκρούει στη νομοθεσία της εσωτερικής αγοράς.

Υπάρχει και ένα ακόμη πρόβλημα με τη χαμηλή τιμή των φαρμάκων. Τα φθηνά αποσύρονται από την αγορά γιατί δεν έχουν εμπορικό ενδιαφέρον για τις φαρμακοβιομηχανίες και τη θέση τους παίρνουν άλλα, πολύ ακριβότερα, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να επιβαρύνονται πολύ περισσότερο. 

«Θα πρέπει να γίνουν αυξήσεις στα φθηνά συνταγογραφούμενα φάρμακα, για να μείνουν στην αγορά, γιατί μοιραία τα ασύμφορα σκευάσματα αντικαθίστανται από πολύ ακριβότερα ή δημιουργούνται ελλείψεις και ο ΕΟΦ κάνει εισαγωγές από εξωτερικό σε τριπλάσιες τιμές» σημειώνει ο κ. Ευγενίδης.

«Να αυξηθεί η δημόσια δαπάνη»

Ο προϋπολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης είναι «κλειδωμένος» και όταν ο τζίρος κάθε εταιρείας ξεπεράσει ένα όριο ενεργοποιούνται «κόφτες» (claw back και rebate). To 2021, σύμφωνα με στοιχεία του ΙΟΒΕ η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόλις τα μισά αποτελούν δημόσια χρηματοδότηση. 

«Με τη συνεισφορά των ασθενών (συμμετοχή) να παραμένει περίπου σταθερή και σίγουρα όχι μειούμενη, το βάρος έχει μετατοπιστεί στον φαρμακευτικό κλάδο, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων (clawback και rebate) που καταβάλλει. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η φαρμακευτική βιομηχανία συνεχίζει να καλύπτει τις ανάγκες των ασθενών σε φάρμακα, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών, διαθέτοντας τελικά δωρεάν 1 στα 2 φάρμακα (50%)». Σύμφωνα με τον κ. Τρύφωνα οι επιστροφές από τις φαρμακοβιομηχανίες είναι της τάξης του 1,8-2 δισ. ευρώ, όταν η δημόσια δαπάνη είναι 2,5 εκατ. ευρώ. 

«Η δημόσια δαπάνη είναι ίδια από το 2012, όμως στο μεταξύ έχουμε αύξηση 40% στις συνταγές και 55% στο μέσο κόστος κάθε συνταγής, εξαιτίας των ακριβότερων τιμών στα νέα φάρμακα. Πρέπει να αυξηθεί η δημόσια δαπάνη και να μειωθεί η κατανάλωση φαρμάκων» σημειώνει ο πρόεδρος της ΠΕΦ.

Εμπιστευτείτε τα γενόσημα

Μία από τις παραμέτρους του προβλήματος που αναδείχθηκε αυτές τις ημέρες είναι ότι πολλοί ασθενείς εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι στα γενόσημα και προτιμούν να αναζητούν ένα ελλειπτικό φάρμακο, παρά να πάρουν ένα γενόσημο με το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα.

«Αν δεν είχαμε τις 42 ελληνικές μονάδες παραγωγής γενοσήμων θα είχαμε πενταπλάσιες ελλείψεις» επισημαίνει ο κ. Τρύφων, προσθέτοντας ότι οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες εξάγουν σε εκατό χώρες κι ότι θα πρέπει να γίνει μια ενημερωτική καμπάνια από τον ΕΟΦ ώστε οι ασθενείς να εμπιστευτούν τα γενόσημα.

«Να μην φοβάται o κόσμος τα γενόσημα, κάνουν την ίδια δουλειά, η χημική ουσία που χρησιμοποιούν είναι η ίδια. Απλά ο κόσμος πρέπει να ενημερωθεί σωστά από τον ΕΟΦ ποια είναι τα γενόσημα που αντικαθιστούν τα φάρμακα που ψάχνουν» αναφέρει στη «ΜτΚ» και η Ματίνα Παγώνη πρόεδρος της Ένωσης Ιατρών Νοσοκομείων Αθήνας και Πειραιά.

«Έχουμε ελληνική παραγωγή αντιγράφων εξαιρετικής ποιότητας, είναι εφάμιλλα αν όχι καλύτερα των ευρωπαϊκών» τονίζει από την πλευρά του ο κ. Ευγενίδης. 

«Για να διαχειριστούμε την κατάσταση, απαιτείται πλήρης συνεργασία των υγειονομικών, ιατρών και φαρμακοποιών, και των ασθενών. Οι γιατροί να συνταγογραφούν από τα διαθέσιμα φάρμακα στην αγορά και να μην είναι κλειδωμένες οι συνταγές σε περιπτώσεις που δεν υπάρχουν οι δραστικές και οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στο φαρμακοποιό τους» προσθέτει.

Μη συνταγογραφούμενα: Η απελευθέρωση οδήγησε σε μεγάλες αυξήσεις τιμών

«Η απελευθέρωση των τιμών θα επιτρέψει στον ανταγωνισμό να λειτουργήσει αποτελεσματικά συγκρατώντας τις τιμές σε χαμηλά επίπεδα». Αυτά υποστήριζε ο Σύνδεσμος Εταιρειών Φαρμάκων Ευρείας Χρήσης σε ανακοίνωσή του, το 2013, για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Μέχρι τότε η τιμή τους καθοριζόταν από το κράτος, όπως και στα συνταγογραφούμενα. 

Την περίοδο των μνημονίων πολλά φάρμακα από συνταγογραφούμενα μεταφέρθηκαν στην κατηγορία των μη συνταγογραφούμενων ενώ από τον Ιανουάριο του 2019 βγήκαν εκτός κρατικής διατίμησης και οι εταιρείες πλέον μπορούν να καθορίζουν τις τιμές. Έκτοτε οι τιμές των ΜΗΣΥΦΑ αυξάνονται συνεχώς. 

Κάπως έτσι ένα από τα πιο γνωστά παυσίπονα από 0,66 ευρώ που ίσχυε η διατίμηση έφτασε σε μερικά χρόνια να πωλείται πάνω από δύο ευρώ, αντιπυρετικό με αντιφλεγμονώδη δράση που χρησιμοποιείται ευρέως στο κοινό κρυολόγημα από 2 ευρώ έφτασε στα 5,90 ευρώ και ένα τοπικό επουλωτικό σε σπρέι από 6,5 ευρώ έφτασε στα 14 ευρώ. 

«Υποτίθεται ότι ο ανταγωνισμός θα έριχνε τις τιμές και βλέπουμε να συμβαίνει το αντίθετο» σχολιάζει ο φαρμακοποιός Παναγιώτης Τσιλιγγαρίδης, που διατηρεί φαρμακείο στην Ερμού. Ποιος καρπώθηκε αυτή τη διαφορά στην τιμή; «Το ποσοστό κέρδους των φαρμακοποιών δεν έχει αλλάξει καθόλου, ίσα - ίσα μειώθηκε στα χρόνια των μνημονίων» επισημαίνει ο ίδιος.

Αν τα προηγούμενα χρόνια οι εταιρείες προχωρούσαν σε αυξήσεις απλώς επειδή... μπορούσαν, πλέον οι αυξήσεις εξηγούνται λόγω αύξησης τα κόστη παραγωγής (α’ ύλες, ενέργεια, μεταφορικά) και οι λίστες με τις νέες τιμές εκδίδονται κάθε δίμηνο ή και συχνότερα. Για παράδειγμα, ένα σπρέι για δερματικές λοιμώξεις μέσα σε τρεις μήνες έφτασε να πωλείται στη λιανική από 6 ευρώ στα 9 ευρώ.

Με βάση τις τιμές χονδρικής που εστάλησαν από τις φαρμακαποθήκες στα φαρμακεία, οι αυξήσεις στις τιμές που ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2023 είναι αυξημένες κατά 12% για μη συνταγογραφούμενο φάρμακο για τη δυσκοιλιότητα, κατά 13% για πόσιμο εναιώρημα για τις ενοχλήσεις του στομάχου και κατά 25% για τις ταμπλέτες ενός σπασμολυτικού φαρμάκου. 

Αυξήσεις της τάξης του 13% καταγράφονται και στις τσίχλες διακοπής καπνίσματος. Σε κάποιες περιπτώσεις πάνω στη συσκευασία του φαρμάκου είναι τυπωμένη μία «προτεινόμενη τιμή λιανικής» που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική που θα ακούσει ο πελάτης όταν φτάσει στο ταμείο του φαρμακείου. 

«Μπορεί να συμβαίνει, αν η εταιρεία είχε μεγάλο στοκ σε συσκευασία. Αλλά οι περισσότεροι πελάτες ξέρουν ότι δεν ισχύουν αυτές οι τιμές» εξηγεί ο κ. Τσιλιγγαρίδης. «Στους δύσπιστους πελάτες, απλώς δείχνουμε ότι τιμές χονδρικής που ορίζει η εταιρεία και μπορεί να είναι μεγαλύτερες από τις προτεινόμενες τιμές λιανικής».