SOS για το περιβάλλον

Πιο ανησυχητικές από κάθε άλλη φορά είναι οι ειδήσεις για τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα.

Μήνυμα για αλλαγή του τρόπου ζωής με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος.

Παράδεισος των πουλιών η Θεσσαλονίκη. Περισσότερα από 85 είδη έχουν προσαρμοστεί στο αστικό περιβάλλον.

Αλλάξτε στάση ζωής!

Της Στελίνας Μαργαριτίδου

Πιο ανησυχητικές από κάθε άλλη φορά είναι οι ειδήσεις για τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ), “η επιστροφή στην παγκόσμια ανάπτυξη το 2010 συνέπεσε με μια αύξηση-ρεκόρ των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα κατά 1,6 γιγατόνο”. Πολλοί μάλιστα επιστήμονες εκτιμούν ότι “είναι πολύ δύσκολο η άνοδος της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο να μείνει κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου”.
Στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε πριν μερικά 24ωρα η έκθεση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειες που θα έχει όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στην οικονομία της χώρας. Και όπως είπε ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός, “οι επιπτώσεις θα είναι εξαιρετικά αρνητικές”.
Σχετικά με τη Θεσσαλονίκη, που -δικαίως- έχει ονομαστεί πρωτεύουσα των αιωρούμενων σωματιδίων και της σκόνης, μπορεί κανείς να συμπεράνει ποιο θα είναι το μέλλον για αυτή την πόλη που έχει ξεπεράσει κατά πολύ το ένα εκατομμύριο κατοίκους και θέλει ακόμη να λέγεται... “Νύμφη του Θερμαϊκού”.
Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη, και ειδικά στο κέντρο και τα δυτικά, είναι ιδιαίτερα αυξημένο, όπως επιβεβαιώνουν εκατοντάδες έρευνες με πιο πρόσφατη ίσως αυτή του τμήματος Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

Πρωταθλητές στο νέφος
Τα αποτελέσματα ενός πυκνού δικτύου που εγκαταστάθηκε για τις ανάγκες της έρευνας στο κέντρο, στη δυτική και στην ανατολική Θεσσαλονίκη, έδειξαν ότι “οι δήμοι των δυτικών προαστίων παρουσιάζουν εξαιρετικά ανεβασμένα επίπεδα συγκεντρώσεων σε ΡΜ10, έως και δύο φορές πάνω από τα όρια της ΕΕ, λόγω της παρακείμενης βιομηχανικής δραστηριότητας”.
Τους τελευταίους μήνες πάντως διαπιστώνεται στην περιοχή της Θεσσαλονίκης μικρή μείωση στις εκπομπές των βιομηχανικών ρύπων, αλλά και των καυσαερίων των αυτοκινήτων που κινούνται στην πόλη, γεγονός που αποδίδεται στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
Και ίσως, όπως τουλάχιστον πιστεύει ο καθηγητής Βιολογίας και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της Ημερίδας για το Περιβάλλον που θα γίνει την Τετάρτη στο ΑΠΘ, X. Χιντήρογλου, όλα τα παραπάνω να οδηγήσουν σταδιακά στην αλλαγή του τρόπου ζωής μας αλλά και της καταναλωτικής συμπεριφοράς μας.


Η φύση αντιστέκεται

Σ’ αυτό το περιβάλλον μιας πόλης που κυριολεκτικά ασφυκτιά, και μεσούσης της οικονομικής κρίσης που περιορίζει τις δυνατότητες διασκέδασης και μετακίνησης, ίσως είναι ευκαιρία να ανακαλύψουμε λίγη από την ομορφιά που επιμένει να βρίσκεται γύρω μας.
Ίσως να ανακαλύψουμε τους λίγους πνεύμονες πρασίνου της πόλης, να περπατήσουμε στα πάρκα και στις γειτονιές, να χαζέψουμε τη θάλασσα κατά μήκος της παραλίας...
Αν απομακρυνθούμε για λίγο από τους πολύβουους δρόμους μπορεί να κερδίσουμε μερικές στιγμές χαλάρωσης ή ανακούφισης, έστω παρακολουθώντας το φτερούγισμα ενός πουλιού ή ακούγοντας ένα τιτίβισμα.
Και τότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι η φύση όχι απλά αντιστέκεται αλλά επιμένει και μερικές φορές κερδίζει έδαφος μέσα στο τσιμέντο, στο πεζοδρόμιο δίπλα από τους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας, στις πολυκατοικίες που κρύβουν τη θέα και κόβουν τον αέρα της πόλης.
Αυτό, λένε οι ειδικοί, είναι ένα μεγάλο μάθημα και μια μεγάλη ευκαιρία: Να αφήσουμε το αυτοκίνητο, να κλείσουμε τις ενεργοβόρες ηλεκτρικές συσκευές, να σβήσουμε το τσιγάρο και να υιοθετήσουμε σταδιακά μια διαφορετική αντίληψη για την πόλη και το περιβάλλον της.

 

Παράδεισος των πουλιών η Θεσσαλονίκη

Περισσότερα από 85 είδη έχουν προσαρμοστεί στο αστικό περιβάλλον

Της Στελίνας Μαργαριτίδου

Η Θεσσαλονίκη, όσο παράξενο κι αν φαίνεται σήμερα αυτό, είναι μια πόλη γεμάτη... πουλιά. Όπως μάλιστα εξηγεί η Πέρη Κουράκλη από την Ομάδα Θεσσαλονίκης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, “είμαστε τυχεροί γιατί από την πόλη μας περνούν πουλιά που κατευθύνονται στους γειτονικούς υγροβιότοπους, όπως του δέλτα Αξιού, της Κορώνειας και της Κερκίνης”.
Κι όπως παρατηρεί και γράφει ο εκπαιδευτικός Κώστας Παπακωνσταντίνου, τα πουλιά έχουν προσαρμοστεί ακόμη και στις χτισμένες περιοχές των πόλεων, όπως είναι οι δρόμοι, οι πλατείες και τα κτίρια, αλλά και στις αδόμητες περιοχές, τους λόφους και τα πάρκα, που λειτουργούν ως “νησιά” για κάθε “κάτοικο” της περιοχής.
Το λαμπροβούτι, το σκουροβουτηχτάρι, ο κορμοράνος, ο σταχτοτσικνιάς, ο ασπροπάρης και ο τσαλαπετεινός είναι μερικά μόνο από τα 85 είδη πουλιών που πετούν ανάμεσά μας. Αυτά τα πουλιά κατέγραψαν στα πάρκα, στις πλατείες, στο πανεπιστήμιο της πόλης, στα τείχη, στον Λευκό Πύργο, στη νέα παραλία αλλά και στο πολύβουο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην πλατεία Αριστοτέλους, στην Εγνατία οδό και αλλού, τα μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας σε ένα βιβλίο-best seller: τη “Θεσσαλονίκη των πουλιών”!

Ένας μαγικός περίπατος
Για να γνωρίσετε τα πουλιά της Πανεπιστημιούπολης περιπλανηθείτε στα πιο ήσυχα δρομάκια της. Μία από τις καλύτερες θέσεις είναι ο μετεωρολογικός σταθμός και το γύρω πάρκο. Εδώ την άνοιξη μπορείτε να δείτε τρία είδη κεφαλάδων: στα μέσα του Απρίλη τον κοκκινοκεφαλά, στο τέλος του ίδιου μήνα τον γαϊδουροκεφαλά και τον Μάιο τον αετομάχο.
Το πάρκο του ΑΠΘ είναι μοναδικό σημείο συνάντησης των πουλιών της πόλης. Μάλιστα οι ειδικοί ορνιθολόγοι γνωρίζουν και τα δέντρα στα οποία κουρνιάζουν τα περισσότερα πουλιά. Ένα από αυτά βρίσκεται μπροστά στη Θεολογική Σχολή. Πιο μακριά από την πολύβουη Εγνατία οδό μπορεί κανείς να δει σπουργίτες, δεκαοχτούρες, σπίνους, φλώρους, θαμνοτσιροβάκους, σταυλοχελίδονα, λευκοχελίδονα, σταχτάρες, ακόμη και αηδόνια ή μυγοχάφτες και φυλλοσκόπους.
Κατά μήκος του τείχους και όσο ανηφορίζει κανείς στην Άνω Πόλη μπορεί να παρατηρήσει -εκτός από σπουργίτια- λευκοπελαργούς αλλά και τσαλαπετεινούς. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, τσαλαπετεινούς μπορεί κανείς να δει και καθώς κατηφορίζει τη Δημητρίου Πολιορκητού για να φτάσει στον ναό του Οσίου Δαβίδ.

Σπάνια είδη στο κέντρο
“Στη Ρωμαϊκή Αγορά και την πλατεία Δικαστηρίων έχουν το βασίλειό τους οι δεκαοχτούρες. Εκατοντάδες δεκαοχτούρες πετούν στα δέντρα, στο έδαφος, στο άγαλμα του Βενιζέλου, στα πόδια των περαστικών, κάνουν το μπάνιο τους στις νερολακκούβες και γενικά είναι πανταχού παρούσες, τόσο ώστε να μοιάζει απίστευτο ότι μέχρι τον 13ο αιώνα μ.Χ. δεν υπήρχαν στην πόλη. Όμως η πλατεία Δικαστηρίων είναι έτσι κι αλλιώς γεμάτη πουλιά. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα η πλατεία λειτουργεί σαν υποκατάστατο των παρυφών του δάσους και φιλοξενεί καλόγερους, γαλαζοπαπαδίτσες, χρυσοβασιλίσκους, τρυποφράχτες, κοτσύφια, σπίνους, λούγαρα, λευκοσουσουράδες και σταχτοσουσουράδες, ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι σπιτοσπουργίτες, δενδροσπουργίτες, τσιροβάκοι, στριτσίδες, φυλλοσκόποι, χελιδόνια και μυγοχάφτες χρησιμοποιούν την πλατεία για ξεκούραση, διατροφή ή φώλιασμα”, αναφέρουν στην έκδοση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας οι Παναγιώτης Λατσούδης και Κυριάκος Οικονομίδης.

Στην παραλία
Ένας περίπατος στην παραλία μπορεί να μας ηρεμεί αλλά και να μας φέρνει πιο κοντά στη φύση. Τα περισσότερα από τα 85 είδη πουλιών της πόλης, 34 από τα οποία θεωρούνται σπάνια, περνούν πάνω ή γύρω από το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης.
Την επόμενη φορά που θα περπατήσετε “παρά θίν’ αλός” παρατηρήστε μερικά χαρακτηριστικά σημεία της παραλίας από τα οποία περνούν πουλιά:

• Στις σημαδούρες μέσα στη θάλασσα ξεκουράζονται γλάροι και γλαρόνια ενώ συχνά μπορεί να δει κανείς και κορμοράνους.
• Στο μικρό πεζούλι στην άκρη της αποβάθρας, ειδικά τον χειμώνα, κάθεται για λίγο η λιβαδοκελάδα ή ο θηλυκός καρβουνιάρης.
• Στο πλακόστρωτο της προκυμαίας περπατά συχνά η σουσουράδα μαζί με τα περιστέρια και τα σπουργίτια.
• Την περιοχή του Λευκού Πύργου προτιμούν τα περιστέρια και οι κάργιες, ενώ στο έδαφος κοντά στους θάμνους αναπηδούν οι καρβουνιάρηδες, οι κοκκινολαίμηδες, οι σπίνοι, τα κοτσύφια...

Η προστασία των πουλιών στην πόλη
Πολλά από τα είδη των πουλιών που βρίσκονται στις πόλεις έχουν προσαρμοστεί στις χτισμένες περιοχές, όπως είναι τα κτίρια, οι δρόμοι και οι πλατείες, ωστόσο ο μεγαλύτερος αριθμός πουλιών επιλέγει τις αδόμητες περιοχές, τα πάρκα, τους χώρους πρασίνου, τους γύρω από τις πόλεις λόφους, για να βρουν καταφύγιο αλλά και τροφή. Στο πέρασμα των χρόνων, και με τη σταδιακή αλλαγή στο περιβάλλον, τα περισσότερα από τα είδη των πουλιών που φώλιαζαν μέσα στα βράχια, όπως τα περιστέρια, τα χελιδόνια και οι σταχτάρες, προσαρμόστηκαν στη ζωή της πόλης και βρήκαν κάποιο παρόμοιο καταφύγιο στα κτίρια.
Όπως εξηγούν τα μέλη της Ορνιθολογικής Εταιρείας, χρειαζόμαστε όσο γίνεται περισσότερους αδόμητους χώρους μέσα στην πόλη, ώστε να διατηρήσουμε μέσα σε αυτούς πολλά φυσικά στοιχεία (βράχους, συστάδες δέντρων, νερά), στα οποία μπορούν να βρουν καταφύγιο τα πουλιά.
Παράλληλα θα πρέπει να δημιουργηθούν “διάδρομοι” -όπως δενδροστοιχίες στα πεζοδρόμια- που να συνδέουν τα πάρκα με τις γύρω περιοχές και να μπορούν να δημιουργούν ζωτικό χώρο για τα πουλιά.
Τελικά, η δημιουργία ζωτικού χώρου για τους φτερωτούς επισκέπτες της πόλης είναι συνυφασμένη με την ίδια την ποιότητα ζωής που αναζητούν και οι κάτοικοί της.
 

• Βιβλιογραφία
• “Η Θεσσαλονίκη των πουλιών” (έκδοση Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του 1997), Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
• Περιοδικό “Οιωνός”, αφιέρωμα: “Τα πουλιά της πόλης”, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

Πετούν δίπλα σου! Δες τα!

Πρόσφατα η Ορνιθολογική Εταιρεία στη Θεσσαλονίκη και το Γραφείο Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διοργάνωσαν μια διαφορετική εκδήλωση ευαισθητοποίησης, με τίτλο “Πετούν δίπλα σου! Δες τα!”. Σκοπός της εκδήλωσης ήταν η γνωριμία με τον γνωστό - άγνωστο κόσμο των πουλιών που βρίσκεται δίπλα μας. Παράλληλα, στη διάρκεια του εορτασμού για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, μικροί και μεγάλοι περπάτησαν στα μονοπάτια του πάρκου της Πανεπιστημιούπολης γύρω από το κτίριο του μετεωροσκοπείου, όπου είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν ένα θαυμάσιο ακουστικό και οπτικό θέαμα.
Το ίδιο διάστημα, τα μέλη της Ορνιθολογικής Εταιρείας, που είναι όλοι εθελοντές, πραγματοποιούν εκπαιδευτικές δράσεις στα σχολεία όλης της χώρας.
Πριν από λίγο καιρό, μέλη της Ομάδας Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με σχολεία του δήμου Θέρμης δημιούργησαν δράση “για τα πουλιά και τους ανθρώπους” στο πλαίσιο του πανελλαδικού σχολικού δικτύου για τους αδόμητους χώρους. Ο στόχος του προγράμματος ήταν να διαμορφωθούν συνθήκες φιλόξενες για τα πουλιά αλλά και να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία που έχει για την οικολογική ισορροπία η ύπαρξη των φτερωτών επισκεπτών στις πόλεις.