22/10/2022 09:00
Μόνο η απύθμενη φαντασία της τέχνης θα μπορούσε να χωρέσει την ανθρώπινη ιστορία και τις πληγές της. Η αλληγορική δυστοπία της «Πανούκλας» που γεννήθηκε στο μυαλό του Αλμπέρ Καμύ και αποτυπώθηκε στην αιωνιότητα με την πέννα του επανέρχεται επί σκηνής του θεάτρου Αμαλία από την ομάδα Gaff για να μας θυμίσει όσα η «κοντή» μας μνήμη εξόρισε στη λήθη, τα παθήματα, τα λάθη αλλά και τη δύναμη της ανθρώπινης φύσης.
Στο προφητικό έργο του Καμύ ο γιατρός Ριέ, η Πόλη και η Πανούκλα ξετυλίγουν ένα παράλογο χρονικό τρόμου, επιβίωσης και ανθεκτικότητας. Όλα ξεκινούν σε μία συνηθισμένη πόλη, όπου οι αρουραίοι βγαίνουν από τους υπονόμους και πεθαίνουν στους δρόμους. Η ζωή των ανθρώπων αλλάζει καθώς ο ιός μεταδίδεται ανεξέλεγκτα από τα ζώα στους έρχονται αντιμέτωποι με την αρρώστια, τη μοναξιά, τον φόβο και τον θάνατο. Ο γιατρός Ριέ βάζει στο μικροσκόπιό του το χάος που προκαλεί μία τέτοια κρίση, παλεύει ακατάπαυστα για την υγεία των συμπολιτών του και πολεμά όχι μόνο την αρρώστια, αλλά κυρίως την απελπισία.
Παρόλο που ο Καμύ έπλασε την παραπάνω ιστορία σχεδόν 80 χρόνια πριν, η «Πανούκλα» είναι τρομακτικά επίκαιρη και επαναλαμβανόμενη.
«Η ενασχόλησή μου με το έργο έχει ξεκινήσει από τις αρχές του 2019 όταν ακόμα ο κορονοϊός φάνταζε κάτι πολύ μακρινό. Όταν ολοκλήρωσα τις πρώτες αναγνώσεις θυμάμαι ότι είχαν ξεκινήσει να έρχονται οι πρώτες ειδήσεις για τον κορονοϊό από την Κίνα και έμοιαζε με κάτι που δεν θα χτυπούσε ποτέ την πόρτα μας. Αυτή η αίσθηση είναι μία κλασική αντίδραση απέναντι στο μεγάλο κακό.
Είναι όπως όταν βλέπουμε ανθρώπους να πνίγονται στο Αιγαίο αλλά δεν μας περνάει απ’ το μυαλό ότι αύριο μπορεί να είμαστε εμείς και τα παιδιά μας μέσα στις ίδιες βάρκες. Στη θάλασσα των Κυθήρων επιπλέουν νεκρά σώματα γυναικών και παιδιών αλλά εμείς πριν ένα μήνα κάναμε εκεί τις διακοπές μας και απολαμβάναμε το ελληνικό καλοκαίρι. Και θα κρατήσουμε τις ξέγνοιαστες στιγμές των διακοπών αλλά θα ξεχάσουμε τους νεκρούς», αναφέρει στη «ΜτΚ» η Σοφία Καραγιάννη, σκηνοθέτρια της παράστασης η οποία μάλιστα απέσπασε για το εν λόγω έργο το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στα 11α Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης.
«Αν σκεφτεί κανείς ότι ο Καμύ γράφει την Πανούκλα γιατί στην πατρίδα του μπαίνουν οι Ναζί και βιώνει τον απόλυτο φασισμό θα καταλάβουμε ότι χτυπάει το καμπανάκι για τις ‘πανούκλες’ που θα ξανάρθουν και αναρωτιέμαι τι θα έλεγε σήμερα μετά τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ιταλία και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Η επανάληψη μας δείχνει ότι λειτουργούμε χωρίς μνήμη. Σαν να ήρθε ένα αόρατο το χέρι και να ξερίζωσε το κομμάτι της μνήμης και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο.
Ειδικά την τελευταία δεκαετία μας έχουνε συμβεί αδιανόητα πράγματα και δεν αναφέρομαι μόνο στην οικονομική κρίση και την πανδημία. Νομίζω ότι αυτό που αγανακτεί πλέον τον κόσμο δεν είναι τόσο ότι του έχουν πάρει τα χρήματα όσο το ότι απογοητεύεται από την απόδοση της δικαιοσύνης, νομίζω πως όλες οι ανατροπές θα συμβούν ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Η δικαιοσύνη είναι η βάση της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δεν μπορεί να μην αποδίδεται, να υπάρχουν συμπολίτες μας που θέλουν να βιάσουν ένα 12χρονο, να υπάρχουν βιαστές που κοιμούνται στα σπίτια τους, να χαιρετάει κάποιος ναζιστικά σε μία δικαστική αίθουσα και να μην παίρνει ‘φωτιά’ η αίθουσα όχι από τη μάνα του Παύλου αλλά από τους δικαστές, να διαγράφονται μεγάλα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα και όλα αυτά να τα παρακολουθούμε σαν να μην συμβαίνουν σ’ εμάς. Νομίζω ότι αν συσπειρωθεί ο κόσμος θα είναι γιατί αισθάνεται ότι δεν υπάρχει απόδοση της δικαιοσύνης», τονίζει η κ. Καραγιάννη.
Το μεγάλο στοίχημα που κατάφερε να κερδίσει η σκηνοθέτρια κατά το μετασχηματισμό του έργου ήταν να δώσει πρόσωπο στην ασθένεια μεταφέροντας με έναν δικό της τρόπο τη ζωή πάνω στη σκηνή, ανάγκη που προέκυψε μετά την πίεση που άσκησε η πανδημία: «Από τις πρώτες αναγνώσεις του έργου δεν έβλεπα τίποτε άλλο πέρα από τρία πρόσωπα: τον γιατρό, την αρρώστια και την ίδια την πόλη. Πιστεύω ότι ο Καμύ έγραψε κάτι πάρα πολύ κοντά στο πλαίσιο της αρχαίας τραγωδίας με τον κανόνα των τριών υποκριτών. Το μεγάλο στοίχημα ήταν να προσωποποιηθεί η αρρώστια. Νομίζω όμως ότι έχει γίνει μία πολύ καλή μεταφορά με το να φέρουμε στην σκηνή ως έναν άλλο ‘θεό’ τον αρχηγό των ποντικών και να κοίτα κατάματα τον γιατρό, να αναμετριέται η επιστήμη με την ασθένεια, ο πολιτισμός με τη βαρβαρότητα. Με το στρίμωγμα που νιώσαμε όλοι λόγω της πανδημίας ήταν σαν καθάρισε να το βλέμμα μας. Εγώ που ασχολούμαι με το θέατρο ένιωσα ότι έπρεπε να εστιάσω στο πώς θα μετασχηματίσω πιο ουσιαστικά τη ζωή για να την φέρω στη σκηνή. Αυτός ήταν και ο λόγος που όταν άνοιξαν ξανά τα θέατρα είδαμε τόσες καλές δουλειές. Όταν η ζωή θα μας στριμώχνει θα ψάχνουμε διέξοδο στην φαντασία. Η τέχνη είναι φαντασία και γι’ αυτό το λόγο ο κόσμος βρήκε καταφύγιο στην τέχνη κατά την περίοδο της πανδημίας».
Με το βλέμμα στραμμένο στο άμεσο μέλλον η κ. Καραγιάννη βλέπει μία πλούσια θεατρική σεζόν κάνοντας λόγο μάλιστα για έναν απίστευτο θεατρικό οργασμό αναφορικά με τη δημιουργία. Ωστόσο, τα οικονομικά εμπόδια που υψώνονται λόγω της ακρίβειας και της ενεργειακής κρίσης βρίσκει και πάλι τον καλλιτεχνικό κόσμο… στριμωγμένο: «Έτσι κι αλλιώς ανήκουμε σε έναν κλάδο που εργαζόμαστε χωρίς συλλογικές συμβάσεις, με κακές οικονομικές συνθήκες και με ένα υπουργείο που δεν μας στηρίζει αλλά τώρα τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο. Προσπαθούμε να κρατήσουμε χαμηλά τα εισιτήρια του θεάτρου, όταν όλα γύρω μας ανεβαίνουν ασφυκτικά, γιατί σκεφτόμαστε τους θεατές αλλά δεν ξέρουμε για πόσο ακόμα θα αντέχουμε σε αυτή την κατάσταση».
«Είμαστε ορφανοί από υπουργείο»
Σανίδα σωτηρίας για τους καλλιτέχνες είναι σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια για ακόμα μία φόρα το κοινό… και μόνο το κοινό. «Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες είμαστε ορφανοί από υπουργείο. Δεν έχω καταλάβει γιατί το ΥΠΠΟΑ δεν επενδύει σε εμάς. Είμαστε από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με τόσα πολλά θέατρα και παραστάσεις και όμως δεν υπάρχει καμία στήριξη, μειώθηκε και πάλι το ποσό των επιχορηγήσεων αλλά την ίδια στιγμή η συντήρηση ενός μόνο αρχαιολογικού μνημείου είναι τριπλάσια από το ποσό της επιχορήγησης του θεάτρου», επισημαίνει η ίδια και καταλήγει προσπαθώντας να εξηγήσει την απουσία της κρατικής στήριξης:
«Το θέατρο εμπεριέχει την ελευθερία. Δεν ξέρω αν έχουμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο να φοβόμαστε την ελευθερία. Το θέατρο ενέχει τη διακίνηση ιδεών, όπως και το πανεπιστήμιο. Και στο πανεπιστήμιο γίνεται διακίνηση ιδεών γι’ αυτό δεν μπορεί να υπάρχει αστυνομία».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Η Πανούκλα»
Παραστάσεις: Δευτέρα 24 και Τρίτη 25 Οκτωβρίου στις 9 μ.μ.
Θέατρο Αμαλία, Αμαλίας 71 (Θεσσαλονίκη)
Κρατήσεις: 2310-842509
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.10.2022
Μόνο η απύθμενη φαντασία της τέχνης θα μπορούσε να χωρέσει την ανθρώπινη ιστορία και τις πληγές της. Η αλληγορική δυστοπία της «Πανούκλας» που γεννήθηκε στο μυαλό του Αλμπέρ Καμύ και αποτυπώθηκε στην αιωνιότητα με την πέννα του επανέρχεται επί σκηνής του θεάτρου Αμαλία από την ομάδα Gaff για να μας θυμίσει όσα η «κοντή» μας μνήμη εξόρισε στη λήθη, τα παθήματα, τα λάθη αλλά και τη δύναμη της ανθρώπινης φύσης.
Στο προφητικό έργο του Καμύ ο γιατρός Ριέ, η Πόλη και η Πανούκλα ξετυλίγουν ένα παράλογο χρονικό τρόμου, επιβίωσης και ανθεκτικότητας. Όλα ξεκινούν σε μία συνηθισμένη πόλη, όπου οι αρουραίοι βγαίνουν από τους υπονόμους και πεθαίνουν στους δρόμους. Η ζωή των ανθρώπων αλλάζει καθώς ο ιός μεταδίδεται ανεξέλεγκτα από τα ζώα στους έρχονται αντιμέτωποι με την αρρώστια, τη μοναξιά, τον φόβο και τον θάνατο. Ο γιατρός Ριέ βάζει στο μικροσκόπιό του το χάος που προκαλεί μία τέτοια κρίση, παλεύει ακατάπαυστα για την υγεία των συμπολιτών του και πολεμά όχι μόνο την αρρώστια, αλλά κυρίως την απελπισία.
Παρόλο που ο Καμύ έπλασε την παραπάνω ιστορία σχεδόν 80 χρόνια πριν, η «Πανούκλα» είναι τρομακτικά επίκαιρη και επαναλαμβανόμενη.
«Η ενασχόλησή μου με το έργο έχει ξεκινήσει από τις αρχές του 2019 όταν ακόμα ο κορονοϊός φάνταζε κάτι πολύ μακρινό. Όταν ολοκλήρωσα τις πρώτες αναγνώσεις θυμάμαι ότι είχαν ξεκινήσει να έρχονται οι πρώτες ειδήσεις για τον κορονοϊό από την Κίνα και έμοιαζε με κάτι που δεν θα χτυπούσε ποτέ την πόρτα μας. Αυτή η αίσθηση είναι μία κλασική αντίδραση απέναντι στο μεγάλο κακό.
Είναι όπως όταν βλέπουμε ανθρώπους να πνίγονται στο Αιγαίο αλλά δεν μας περνάει απ’ το μυαλό ότι αύριο μπορεί να είμαστε εμείς και τα παιδιά μας μέσα στις ίδιες βάρκες. Στη θάλασσα των Κυθήρων επιπλέουν νεκρά σώματα γυναικών και παιδιών αλλά εμείς πριν ένα μήνα κάναμε εκεί τις διακοπές μας και απολαμβάναμε το ελληνικό καλοκαίρι. Και θα κρατήσουμε τις ξέγνοιαστες στιγμές των διακοπών αλλά θα ξεχάσουμε τους νεκρούς», αναφέρει στη «ΜτΚ» η Σοφία Καραγιάννη, σκηνοθέτρια της παράστασης η οποία μάλιστα απέσπασε για το εν λόγω έργο το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στα 11α Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης.
«Αν σκεφτεί κανείς ότι ο Καμύ γράφει την Πανούκλα γιατί στην πατρίδα του μπαίνουν οι Ναζί και βιώνει τον απόλυτο φασισμό θα καταλάβουμε ότι χτυπάει το καμπανάκι για τις ‘πανούκλες’ που θα ξανάρθουν και αναρωτιέμαι τι θα έλεγε σήμερα μετά τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ιταλία και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Η επανάληψη μας δείχνει ότι λειτουργούμε χωρίς μνήμη. Σαν να ήρθε ένα αόρατο το χέρι και να ξερίζωσε το κομμάτι της μνήμης και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο.
Ειδικά την τελευταία δεκαετία μας έχουνε συμβεί αδιανόητα πράγματα και δεν αναφέρομαι μόνο στην οικονομική κρίση και την πανδημία. Νομίζω ότι αυτό που αγανακτεί πλέον τον κόσμο δεν είναι τόσο ότι του έχουν πάρει τα χρήματα όσο το ότι απογοητεύεται από την απόδοση της δικαιοσύνης, νομίζω πως όλες οι ανατροπές θα συμβούν ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Η δικαιοσύνη είναι η βάση της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δεν μπορεί να μην αποδίδεται, να υπάρχουν συμπολίτες μας που θέλουν να βιάσουν ένα 12χρονο, να υπάρχουν βιαστές που κοιμούνται στα σπίτια τους, να χαιρετάει κάποιος ναζιστικά σε μία δικαστική αίθουσα και να μην παίρνει ‘φωτιά’ η αίθουσα όχι από τη μάνα του Παύλου αλλά από τους δικαστές, να διαγράφονται μεγάλα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα και όλα αυτά να τα παρακολουθούμε σαν να μην συμβαίνουν σ’ εμάς. Νομίζω ότι αν συσπειρωθεί ο κόσμος θα είναι γιατί αισθάνεται ότι δεν υπάρχει απόδοση της δικαιοσύνης», τονίζει η κ. Καραγιάννη.
Το μεγάλο στοίχημα που κατάφερε να κερδίσει η σκηνοθέτρια κατά το μετασχηματισμό του έργου ήταν να δώσει πρόσωπο στην ασθένεια μεταφέροντας με έναν δικό της τρόπο τη ζωή πάνω στη σκηνή, ανάγκη που προέκυψε μετά την πίεση που άσκησε η πανδημία: «Από τις πρώτες αναγνώσεις του έργου δεν έβλεπα τίποτε άλλο πέρα από τρία πρόσωπα: τον γιατρό, την αρρώστια και την ίδια την πόλη. Πιστεύω ότι ο Καμύ έγραψε κάτι πάρα πολύ κοντά στο πλαίσιο της αρχαίας τραγωδίας με τον κανόνα των τριών υποκριτών. Το μεγάλο στοίχημα ήταν να προσωποποιηθεί η αρρώστια. Νομίζω όμως ότι έχει γίνει μία πολύ καλή μεταφορά με το να φέρουμε στην σκηνή ως έναν άλλο ‘θεό’ τον αρχηγό των ποντικών και να κοίτα κατάματα τον γιατρό, να αναμετριέται η επιστήμη με την ασθένεια, ο πολιτισμός με τη βαρβαρότητα. Με το στρίμωγμα που νιώσαμε όλοι λόγω της πανδημίας ήταν σαν καθάρισε να το βλέμμα μας. Εγώ που ασχολούμαι με το θέατρο ένιωσα ότι έπρεπε να εστιάσω στο πώς θα μετασχηματίσω πιο ουσιαστικά τη ζωή για να την φέρω στη σκηνή. Αυτός ήταν και ο λόγος που όταν άνοιξαν ξανά τα θέατρα είδαμε τόσες καλές δουλειές. Όταν η ζωή θα μας στριμώχνει θα ψάχνουμε διέξοδο στην φαντασία. Η τέχνη είναι φαντασία και γι’ αυτό το λόγο ο κόσμος βρήκε καταφύγιο στην τέχνη κατά την περίοδο της πανδημίας».
Με το βλέμμα στραμμένο στο άμεσο μέλλον η κ. Καραγιάννη βλέπει μία πλούσια θεατρική σεζόν κάνοντας λόγο μάλιστα για έναν απίστευτο θεατρικό οργασμό αναφορικά με τη δημιουργία. Ωστόσο, τα οικονομικά εμπόδια που υψώνονται λόγω της ακρίβειας και της ενεργειακής κρίσης βρίσκει και πάλι τον καλλιτεχνικό κόσμο… στριμωγμένο: «Έτσι κι αλλιώς ανήκουμε σε έναν κλάδο που εργαζόμαστε χωρίς συλλογικές συμβάσεις, με κακές οικονομικές συνθήκες και με ένα υπουργείο που δεν μας στηρίζει αλλά τώρα τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο. Προσπαθούμε να κρατήσουμε χαμηλά τα εισιτήρια του θεάτρου, όταν όλα γύρω μας ανεβαίνουν ασφυκτικά, γιατί σκεφτόμαστε τους θεατές αλλά δεν ξέρουμε για πόσο ακόμα θα αντέχουμε σε αυτή την κατάσταση».
«Είμαστε ορφανοί από υπουργείο»
Σανίδα σωτηρίας για τους καλλιτέχνες είναι σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια για ακόμα μία φόρα το κοινό… και μόνο το κοινό. «Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες είμαστε ορφανοί από υπουργείο. Δεν έχω καταλάβει γιατί το ΥΠΠΟΑ δεν επενδύει σε εμάς. Είμαστε από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με τόσα πολλά θέατρα και παραστάσεις και όμως δεν υπάρχει καμία στήριξη, μειώθηκε και πάλι το ποσό των επιχορηγήσεων αλλά την ίδια στιγμή η συντήρηση ενός μόνο αρχαιολογικού μνημείου είναι τριπλάσια από το ποσό της επιχορήγησης του θεάτρου», επισημαίνει η ίδια και καταλήγει προσπαθώντας να εξηγήσει την απουσία της κρατικής στήριξης:
«Το θέατρο εμπεριέχει την ελευθερία. Δεν ξέρω αν έχουμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο να φοβόμαστε την ελευθερία. Το θέατρο ενέχει τη διακίνηση ιδεών, όπως και το πανεπιστήμιο. Και στο πανεπιστήμιο γίνεται διακίνηση ιδεών γι’ αυτό δεν μπορεί να υπάρχει αστυνομία».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Η Πανούκλα»
Παραστάσεις: Δευτέρα 24 και Τρίτη 25 Οκτωβρίου στις 9 μ.μ.
Θέατρο Αμαλία, Αμαλίας 71 (Θεσσαλονίκη)
Κρατήσεις: 2310-842509
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.10.2022
ΣΧΟΛΙΑ