Κατατέθηκε την Τετάρτη στην αρμόδια Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας το νομοσχέδιο που ρυθμίζει θέματα οργάνωσης του υπουργείου Εξωτερικών, του Απόδημου Ελληνισμού και άλλα ζητήματα.

Με όρους συντηρητικούς και συγκρατημένους, αυτά που συμβαίνουν στο υπουργείο Εξωτερικών, θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν επικίνδυνη απαξίωση.

Είναι κάτι πολύ χειρότερο. Υπονομεύουν τη δυνατότητα διαμόρφωσης και άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Κάτι που για χώρες όπως η Ελλάδα, με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με την Τουρκία, είναι εγκληματικό.

Για άλλη μία φορά η κυβέρνηση της χώρας νιώθει την ανάγκη να αλλάξει, με νόμο μάλιστα, τον οργανισμό λειτουργίας του υπουργείου Εξωτερικών.

Θα αναρωτηθείτε, δεν έχει δικαίωμα; Έχει, βεβαίως. Αλλά όταν κάθε κυβέρνηση αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας ενός θεσμού, όπως το υπουργείο Εξωτερικών, κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της Δανιμαρκίας. Και το σάπιο αυτό είναι ο απόλυτος κομματικός έλεγχος που οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να ασκήσουν στους κρατικούς θεσμούς. Ακόμη και σε αυτούς από τους οποίους εξαρτάται η ασφάλεια και η άμυνα της χώρας.

Θα μπορούσε να βρεθεί ένας κοινός τόπος μεταξύ των κομμάτων, που θα διασφάλιζε την αποτελεσματική λειτουργία του υπουργείου. Χωρίς τα πειράματα που επιχειρεί κάθε κυβέρνηση. Με αλλαγές βασισμένες σε διεθνή πρότυπα που είχαν αποτέλεσμα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι καιροί άλλαξαν και ο τρόπος που ασκείται η διπλωματία και η εξωτερική πολιτική χρειάζεται προσαρμογή. Αλλαγές, για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του 21^ου αιώνα, έχουν κάνει στα υπουργεία Εξωτερικών χώρες όπως η Σουηδία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και άλλες. Υπάρχει, όμως, μία ουσιώδης διαφορά με τις αλλαγές που επιχειρεί το σχέδιο νόμου της ελληνικής κυβέρνησης: στις προαναφερθείσες χώρες οι αλλαγές βασίστηκαν στην αναβάθμιση του διπλωματικού προσωπικού. Στην ελληνική περίπτωση στην εξευτελιστική υποβάθμιση.

Αντί να καταστήσουν τους διπλωμάτες προσωπικότητες με κύρος που θα μπορέσουν να εκπροσωπήσουν τη χώρα στο εξωτερικό, τους υποβαθμίζουν σε δημοσιοϋπαλλιλίσκους. Βεβαίως, η τεχνολογία δίνει σήμερα δυνατότητες που άλλοτε δεν υπήρχαν. Και οι παρεμβάσεις στο ελληνικό ΥΠΕΞ στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι θετικές. Αλλά, όχι σε βάρος του διπλωματικού προσωπικού. Ο διπλωμάτης, δηλαδή, η προσωπική επαφή δεν αντικαθίσταται. Τα ρομπότ μπορεί να σου προτείνουν σήμερα εναλλακτικές λύσεις. Αλλά οι άνθρωποι που γνωρίζουν θα αποφασίσουν.

Σε μία εκδήλωση που έγινε πριν μερικούς μήνες στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ, όταν το σκοπιανό βρισκόταν στην αποκορύφωσή του, ρώτησα τον διεθνούς φήμης Έλληνα επιστήμονα του ΜΙΤ Κωνσταντίνο Δασκαλάκη αν μπορεί μία τεχνητή νοημοσύνη να σου δώσει απάντηση στο ερώτημα ποια είναι η καλύτερη δυνατή λύση στο σκοπιανό που θα γίνει αποδεκτή και από τις δύο πλευρές και δεν θα προκαλέσει αντιδράσεις.

Η απάντησή του ήταν: η Μακεδονία είναι Ελληνική.

Η ερμηνεία όσων τον άκουσαν ήταν πως και οι μηχανές έχουν όρια και πως εκείνος που, ακόμη, αποφασίζει είναι ο άνθρωπος.

Δεν μπορεί να διαμορφωθεί εξωτερική πολιτική και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να εφαρμοσθεί χωρίς τους διπλωμάτες. Αυτούς, λοιπόν, τους διπλωμάτες το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης τους απαξιεί. Με έπιασε κατάθλιψη όταν έβλεπα τον πρέσβη της Ελλάδας στο Μπακού να τον μαλώνει ο Αζέρος πρόεδρος. Και δεν υπήρξε καμιά επίσημη διαμαρτυρία. Η ενίσχυση της προσωπικότητας των Ελλήνων πρέσβεων από το ελληνικό κράτος και η υποστήριξή τους από τις ελληνικές κυβερνήσεις αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την αξιοπιστία και το κύρος της χώρας. Ε, αυτό, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα και υποβαθμίζεται και άλλο.

Είναι αλήθεια πως ο πολύπλοκος κόσμος μας χρειάζεται να ερμηνευτεί και να αντιμετωπιστεί με θεσμούς που θα βοηθούν το υπουργείο Εξωτερικών. Θα βοηθούν, δεν θα υποκαθιστούν. Οι δεξαμενές σκέψης μπορεί να προτείνουν. Αλλά η σύνθεση των προτάσεων και η υλοποίηση αυτών που θα αποδεχθεί μία κυβέρνηση γίνεται από τους διπλωμάτες του ΥΠΕΞ. Όχι από κομματικούς ινστρούχτορες.

Αν και μέχρι σήμερα ο ελληνικός διπλωματικός κλάδος συντίθετο από ανθρώπους που κατά κανόνα είχαν ικανότητες, αν αυτές τις ικανότητες τις αμφισβητεί μια κυβέρνηση, η τα πολιτικά κόμματα, ας φροντίσουν να εκπαιδεύσουν έτσι τους διπλωμάτες τους ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις πολύ δύσκολες απαιτήσεις της εργασίας τους.

Οι δυσκολίες στην προώθηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας δεν έχουν να κάνουν με τη διπλωματική υπηρεσία. Είναι πολιτικές. Είναι ζήτημα πολιτικών επιλογών και, κυρίως, οργάνωσης των θεσμών, όπως το ΥΠΕΞ.

Είχε κάποια ελληνική κυβέρνηση -και πότε- χαράξει μακροχρόνια πολιτική ή, απλώς, περιμένει να ανάψει κάποια φωτιά και εκ των υστέρων τρέχει να σβήσει;

Η μόνη περίπτωση που υπήρξε χάραξη πολιτικής (αν και τότε διαφωνούσαν πολλοί με ορισμένες αναφορές του κοινού ανακοινωθέντος) ήταν στο Ελσίνκι. Και το αποτέλεσμα ήταν να ενταχθεί η Κύπρος στην ΕΕ που σημαίνει πως αν υπάρχει κυβερνητική βούληση, βρίσκονται και οι άνθρωποι, λειτουργούν και οι θεσμοί να την υλοποιήσουν.

Αλλά και κάτι άλλο γενικό, που έχει σχέση με το σχέδιο νόμου, πριν μπούμε στην περιγραφή ορισμένων παθογενειών. Ας υποθέσουμε πως είναι ανάγκη να γίνουν ορισμένες αλλαγές. Πρέπει αυτές να πάρουν τον ανελαστικό χαρακτήρα περιγραφής τους σε νόμο;

Το σχέδιο νόμου, μαθαίνω, περιλαμβάνει 600 τόσες σελίδες. Αναφέρεται σε τρομερές λεπτομέρειες ανάξιες να περιγραφούν. Ξέρετε τι έλεγε κάποτε ο διαπρεπής συνταγματολόγος Αριστόβουλος Μάνεσης; Τα καλά συντάγματα έχουν λίγα άρθρα. Μόνο άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο που ασχολείται το ΥΠΕΞ πρέπει να συνέταξαν το νόμο. Το πνεύμα και η φιλοσοφία του σχεδίου είναι εκτός πραγματικότητας.

Τι κάνει το νομοσχέδιο

Τι κάνει, λοιπόν, και αυτό το νομοσχέδιο, όπως και οι παρεμβάσεις ΥΠΕΞ προηγούμενων κυβερνήσεων; Θα αναφέρω, μερικά, μόνο.

1. Συρρικνώνει το υπουργείο: το συνολικό προσωπικό ανέρχεται σε 1.600 άτομα.

Από την επετηρίδα με ημερομηνία 11/02/20 φαίνεται να υπηρετούν στην εξωτερική υπηρεσία 303 διπλωμάτες επί συνόλου 515 εν ενέργεια διπλωματών.

Δηλαδή, υπάρχουν 202 διπλωμάτες στην Κεντρική Υπηρεσία και 303 στην Εξωτερική Υπηρεσία. Η αποδεκτή, διεθνώς, αναλογία είναι 4 προς 1. Σε όλα τα ΥΠΕΞ αυτό ισχύει κατά κανόνα. Η αποστολή του διπλωμάτη είναι στο εξωτερικό, όχι στο εσωτερικό. Στην ουσία, με τον τρόπο αυτό, μειώνεται η δυνατότητα άσκησης εξωτερικής πολιτικής.

Ο προϋπολογισμός

2. Ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εξωτερικών ανέρχεται στα 288.000.000 ευρώ. Απλώς, για μία στοιχειώδη σύγκριση, της Γερμανίας ανέρχεται στα 3 δισ. ευρώ ετησίως, του τουρκικού ΥΠΕΞ; Αφήστε το καλύτερα. Από αυτά τα 288 εκατομμύρια: Καταβάλλονται, εθιμοτυπικά, τα έξοδα του Μαξίμου και της Προεδρίας στις επισκέψεις σε διάφορες χώρες. Πληρώνονται όλες οι πάγιες εισφορές σε ΕΕ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ και στις άλλες διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας.

Στο ΥΠΕΞ μένουν 150 εκατομμύρια, από τα οποία, 50 εκατομμύρια είναι έσοδα από τα προξενεία (βίζες κ.λπ.). Τα βγάζει, με απλά λόγια το ίδιο. Μόνο από το Προξενείο Μόσχας υπήρχαν έσοδα προ κορονοϊού 12 εκατομμύρια ευρώ.

Δηλαδή, για το ΥΠΕΞ, διατίθενται 100 εκατομμύρια το χρόνο.

3. Η γραφειοκρατική διαδικασία είναι τεράστια, ακόμη και για το χαρτί τουαλέτας. Καμιά δυνατότητα επαφής με ξένους πρέσβεις, ή άλλα πρόσωπα που θα ενδιέφεραν για μία ανταλλαγή απόψεων, όπως π.χ. δημοσιογράφους.

Καταρρέει η κτιριακή υποδομή στο εξωτερικό. Τα κτίρια που ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο υφίστανται σοβαρές βλάβες και δεν αποκαθίστανται.

Ράβε - ξήλωνε στις διευθύνσεις

4.-Σχεδόν κάθε κυβέρνηση φροντίζει να αλλάζει τις αρμοδιότητες των διευθύνσεων. Πολλές φορές με επικίνδυνη λογική.

Παίρνουν υπηρεσίες που χωρίστηκαν πριν χρόνια και τις επανενώνουν. Η διεύθυνση που ασχολείται με τα ελληνοαμερικανικά, είναι ευνόητο ότι έχει πολύ δουλειά να κάνει. Και, όμως, η Βόρεια και η Νότια Αμερική είναι στην ίδια διεύθυνση.

Μπορεί κάποιος που ασχολείται με τις ΗΠΑ, να ασχολείται και με τη Λατινική Αμερική;

Έχουν, ως αντικείμενο, κάποια σχέση η Βόρεια με τη Νότιο Αμερική

Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής αγαπούν την Ελλάδα. Δεν έχουν μουσουλμανικό στοιχείο και η στάση τους είναι πολύ θετική και για την Ελλάδα και στο κυπριακό.

Υπάρχει κάποιος λόγος να υποβαθμίζεται το ενδιαφέρον γι αυτές τις χώρες; Διότι η συνένωσή τους με τις ΗΠΑ αυτό θα σημάνει. Ο κ. Κοτζιάς, στον οποίο αποδίδεται η έναρξη αποδόμησης του υπουργείου, ίδρυσε, τουλάχιστον, μία ειδική διεύθυνση για την Κίνα. Πολύ σωστά. Και, όμως, την καταργούν. Ακόμη και την Τουρκία επιχείρησαν να εντάξουν, σε προηγούμενο οργανόγραμμα, σε μία ενιαία διεύθυνση που θα ασχολείται με τη Μέση Ανατολή.

Απαξίωση

5. Ο υπουργός δεν βλέπει κανένα πρέσβη. Απαξιεί; Ο υπουργός διαμορφώνει μόνος εξωτερική πολιτική. Με τους στενούς συνεργάτες του. Και, καλά, δεν τον βλέπουν οι πρέσβεις στην Κεντρική Υπηρεσία. Αλλά να μην συναντάται και με τους πρέσβεις στο εξωτερικό από τους οποίους και θα πληροφορηθεί τι γίνεται και θα ακούσει την άποψή τους; Έχει η Ελλάδα, αυτήν την περίοδο, την πολυτέλεια να δημιουργεί σύγχυση και να απαξιεί την Διπλωματική Υπηρεσία της;

Οι ευγενείς και οι μη ευγενείς κλάδοι

Το Σχέδιο Νόμου δεν σέβεται καν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για σύνταξη στα 67. Διαχωρίζει τους κλάδους σε -ας πούμε- ευγενείς που είναι αναμφισβήτητα και οι πιο αναγκαίοι στην εκτέλεση της εξωτερικής πολιτικής, οι οποίοι θα αφυπηρετούν στα 65 με οριζόντια πρόβλεψη την 2ετή παράταση παραμονής τους στην υπηρεσία (65+2). Και αυτό το αφήνει στην απόλυτη κρίση και χωρίς ανάγκη τεκμηρίωσης, του εκάστοτε υπουργού εξωτερικών.

Η ομογένεια

Και δύο λόγια για την ομογένεια. Την αξιοποιούν οι ελληνικές κυβερνήσεις όπως πρέπει; Ή, εκεί στην Αθήνα, που νομίζουν πως είναι ο ομφαλός της γης πιστεύουν πως όποιος τους πλησιάζει κάτι θέλει; Προφανώς, εξ ιδίων κρίνοντες;

Η ομογένεια έχει βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις τη χώρα. Και η ανταπόδοση είναι ένας κακός νόμος για την ομογενειακή ψήφο που αποκλείει όσους ζουν στο εξωτερικό πάνω από 30 χρόνια.

Τόσα χρόνια συζητούσε το ελληνικό πολιτικό σύστημα για να καταλήξει σε μία κάκιστη λύση. Το Σχέδιο Νόμου της κυβέρνησης για το υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να αλλάξει. Αυτό που έρχεται στη βουλή δεν πρέπει να περάσει. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να συμβάλλουν όλοι, όσοι επιθυμούν μια αποτελεσματική και αξιοπρεπή εξωτερική πολιτική Ανεξαρτήτως κομματικής τοποθέτησης. Πρωτίστως, πρέπει να το ξανασκεφτεί ο αρμόδιος υπουργός. Βρισκόμαστε σε κομβικό σημείο και ό,τι γίνει θα επηρεάσει καθοριστικά τη χώρα.