03/04/2023 07:00
Εικόνα εγκατάλειψης παρουσιάζουν τα έργα του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου τα οποία εκτίθενται σε υπαίθριους χώρους στη Θεσσαλονίκη. Έργα εμβληματικά, ορισμένα από τα οποία, όπως οι περίφημες «ομπρέλες» στη Νέα Παραλία, αλλά και το «Cor Ten» στη βόρεια πύλη της ΔΕΘ, αποτελούν τοπόσημα της πόλης, αλλά παρ’ όλα αυτά, οι αρμόδιοι φορείς επιδεικνύουν πλήρη αδιαφορία για τη συντήρησή τους.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ορισμένα από τα έργα να έχουν υποστεί σημαντικές φθορές και κάποια άλλα να έχουν περιέλθει σε τέτοια κατάσταση ώστε να απαιτείται ουσιαστικά η ανακατασκευή τους. Ενδεικτικό της εγκατάλειψης των έργων με τα οποία προίκισε ο σπουδαίος γλύπτης την πόλη είναι ότι απουσιάζουν ακόμη και αυτές οι ενημερωτικές πινακίδες που θα έπρεπε να δίνουν πληροφορίες για το κάθε έργο, καθώς και για τον δημιουργό του.
Η «ΜτΚ» επικοινώνησε με το Ίδρυμα «Γεωργίου Ζογγολόπουλου» ωστόσο η γενική γραμματέας Υβόννη Θεοδωρίδου περιορίστηκε να δηλώσει ότι «το Ίδρυμα έχει ενημερώσει όλους όσοι είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση των γλυπτών και περιμένουμε...».
Σημειώνει παράλληλα πως «εμείς παρέχουμε την τεχνογνωσία αλλά και το εξειδικευμένο προσωπικό γιατί σ’ αυτά τα γλυπτά δεν μπορεί να βάλει χέρι οποιοσδήποτε, όμως η ευθύνη για να γίνουν οι εργασίες ανήκει σε άλλους». Τονίζει, τέλος πως «τα περισσότερα έργα είναι ασυντήρητα εδώ και χρόνια. Πρέπει να γίνουν ουσιαστικά από την αρχή».
Σύμφωνα πάντως με πληροφορίες οι ιθύνοντες του Ιδρύματος εμφανίζονται εξαιρετικά δυσαρεστημένοι από την αδιαφορία που επιδεικνύουν οι αρμόδιοι φορείς της Θεσσαλονίκης απέναντι στα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Με πρώτο βεβαίως τον δήμο καθώς στη Νέα Παραλία υπάρχουν δύο γλυπτά, οι «Ομπρέλες» και οι «Τρεις κύκλοι» τα οποία παρουσιάζουν σημαντικές φθορές.
«Τέτοια εκκωφαντική αδιαφορία δεν μπορούσαμε ποτέ να τη φανταστούμε» αναφέρει στη «ΜτΚ» πηγή του Ιδρύματος, σημειώνοντας πως «εάν δεν συντηρηθούν άμεσα τα γλυπτά, υπάρχει κίνδυνος κάποια να καταρρεύσουν ή να αχρηστευτούν εντελώς».
Οι «Ομπρέλες»
Οι «Ομπρέλες» στη Νέα Παραλία, είναι το νέο σύγχρονο τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, ένα πραγματικό στολίδι για την πόλη και το πλέον φωτογραφημένο σημείο της μαζί με τον Λευκό Πύργο. Το εντυπωσιακό γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου είχε τοποθετηθεί στην παραλία το 1997 όταν η Θεσσαλονίκη ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Πρώτη φορά όμως το έργο παρουσιάστηκε το 1995 στη Βενετία στο πλαίσιο της 45ης Βiennale.
Στη Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκε αρχικά στην παραλία κοντά στο ύψος του Μακεδονία Παλλάς. Μάλιστα, επειδή στην περιοχή πνέουν δυνατοί άνεμοι, ο καλλιτέχνης πρόσθεσε κάθετες ράβδους, οι οποίες έδιναν την αίσθηση της βροχής, αλλά συντελούσαν στην στήριξη του έργου και την ενίσχυση της στατικότητάς του.
Μετά την ανάπλαση της Νέας Παραλίας οι «Ομπρέλες» μεταφέρθηκαν λίγο δυτικότερα, στη θέση στην οποία βρίσκονται σήμερα. Το διάσημο γλυπτό φιλοξενείται πάνω σε μία ξύλινη εξέδρα που κατασκευάστηκε γι’ αυτό το λόγο, έχει δημιουργηθεί κατάλληλος φωτισμός για να ξεχωρίζει το βράδυ, ενώ δίπλα ακριβώς, λειτουργούν στη σειρά μικροί πίδακες νερού, ένα στοιχείο, που πάντα ήθελε ο καλλιτέχνης να σχετίζεται με τα έργα του.
Στο πέρασμα των χρόνων το γλυπτό παρουσίασε σημαντικές φθορές. Κάποια στιγμή μάλιστα είχαν χαθεί και δύο από τις ομπρέλες οι οποίες στη συνέχεια αποκαταστάθηκαν.
Μεγάλη καταπόνηση υπέστη το έργο από τις δεκάδες κλειδαριές που κρεμούσαν ερωτευμένοι από τις ακτίνες. Μαζί κρέμονταν και διάφορα άλλα όπως βραχιόλια από χάντρες (ματάκια) ακόμη και λαστιχάκια μαλλιών. Οι όρκοι αγάπης όμως, πέρα από τις φθορές που προκάλεσαν στο γλυπτό, αλλοίωσαν και την αισθητική του. Η συνήθεια αυτή τον τελευταίο καιρό ευτυχώς εξέλειπε.
Όμως το γλυπτό παρουσιάζει σημαντικές φθορές. Το μεταλλικό πλέγμα σε πολλές από τις ομπρέλες έχει φθαρεί, ενώ και οι ακτίνες έχουν στραβώσει. Επίσης, σύμφωνα με πηγή του Ιδρύματος «Γεωργίου Ζογγολόπουλου» υπάρχει και ζήτημα στατικότητας, «υπάρχει κίνδυνος να πέσει κάποια από τις ομπρέλες», σημειώνει.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή «ο δήμος έχει ενημερωθεί επανειλημμένως για την ανάγκη συντήρησης του γλυπτού, ωστόσο τίποτε δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα». Μάλιστα, στελέχη του Ιδρύματος επισκέφθηκαν πέρυσι τη Θεσσαλονίκη και συναντήθηκαν τόσο με τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Ζέρβα, όσο και με τον αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων Μάκη Κυριζίδη προς τους οποίους έθεσαν το θέμα της επείγουσας συντήρησης του έργου.
«Πράγματι, είχαμε συναντήσεις με εκπροσώπους του Ιδρύματος και περιμένουμε να μας στείλουν την μελέτη για τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν», αναφέρει ο κ. Κυριζίδης. Σημειώνει ότι ο δήμος τοποθέτησε στο γλυπτό καινούριο φωτισμό «γεγονός που το ανέδειξε πάρα πολύ», σημειώνοντας πως «όπως αναβαθμίσαμε τον φωτισμό έτσι θα αναβαθμίσουμε και το γλυπτό μόλις μας σταλούν τα σχέδια».
Το «Cor-ten» στη ΔΕΘ
Το πρώτο γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου στη Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκε το 1966. Τη χρονιά εκείνη η ΔΕΘ, στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού εκμοντερνισμού της είχε προκηρύξει πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στον οποίο το πρώτο βραβείο κέρδισε το «Cor-ten» του διακεκριμένου γλύπτη το οποίο τοποθετήθηκε στην πλατεία Σιντριβανίου, στη βορεινή πύλη της Έκθεσης προκειμένου να πλαισιώσει τη νέα πύλη της ΔΕΘ.
Το γλυπτό έχει ύψος 17μ. και είναι κατασκευασμένο από κράμα μετάλλου Cor-ten το οποίο έφερε από τη Γαλλία ο Ζογγολόπουλος ειδικά για τη δημιουργία του συγκεκριμένου έργου. Το Cor-ten, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από χάλυβα και χαλκό, χωρίς να απαιτεί ειδική προστατευτική βαφή ή επάλειψη με αντισκωριακά υλικά, είναι ανθεκτικό υλικό με αντοχή στην ατμοσφαιρική διάβρωση.
Σύμφωνα με την κυρίαρχη εκδοχή το γλυπτό συμβολίζει την βιομηχανική ανάπτυξη, ενώ κατά τον δημιουργό του, αναπαριστά αφαιρετικά τη Νίκη της Σαμοθράκης.
Η τοποθέτηση του γλυπτού στην πλατεία Σιντριβανίου είχε προκαλέσει αρχικά αρκετές αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε πολύ πρωτοποριακό για την εποχή του. Ωστόσο είχε και πολλούς υποστηρικτές μεταξύ των οποίων ο Μανώλης Ανδρόνικος και ο Πάτροκλος Καραντινός. Παρά το ανθεκτικό κράμα μετάλλου από το οποίο είναι κατασκευασμένο, σημάδια φθοράς υπάρχουν αρκετά, κυρίως στη βάση του γλυπτού.
Το γλυπτό στο ΑΠΘ
Πλήρως εγκαταλελειμμένο είναι το γλυπτό του Ζογγολόπουλου το οποίο βρίσκεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ενδεικτικό της αδιαφορίας για την τύχη του είναι και το γεγονός ότι ελάχιστοι γνωρίζουν που ακριβώς βρίσκεται, αλλά και όσοι το προσπερνούν καθημερινά, λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον δημιουργό του καθώς κάποια πινακίδα η οποία υπήρχε παλαιότερα, χάθηκε και δεν αντικαταστάθηκε ποτέ.
Ο πρύτανης Νίκος Παπαϊωάννου αναγνωρίζει ότι πράγματι το γλυπτό δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση. «Πριν από περίπου έναν μήνα, μέσω κάποιων συναδέλφων από το Πολυτεχνείο επιδιώξαμε και είχαμε μία πρώτη επαφή με το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου ώστε να δρομολογήσουμε τις διαδικασίες για τη συντήρησή του. Οι ειδικοί τεχνικοί του Ιδρύματος θα κρίνουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει», αναφέρει ο κ. Παπαϊωάννου.
Το αφηρημένο γλυπτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Κύπριου αγωνιστή Κυριάκου Μάτση (1926-1958), πτυχιούχου της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ. Ο Κυριακος Μάτσης εισήχθη στο πανεπιστήμιο το 1946 και αποφοίτησε το 1952. Κατά την διάρκεια των σπουδών του στην Θεσσαλονίκη γνωρίστηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου ο οποίος υπηρετούσε στον ελληνικό στρατό ως έφεδρος αξιωματικός.
Επιστρέφοντας στην Κύπρο εργάστηκε ως γεωπόνος στην Αμμόχωστο όπου διετέλεσε τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή και στη συνέχεια τομεάρχης Κερύνειας. Συνελήφθη στις 9 Ιανουαρίου 1956, αλλά στις 13 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους δραπέτευσε και επικηρύχτηκε με το ποσό των 5.000 λιρών. Στις 19 Νοεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε το κρησφύγετό του στο Δίκωμο Πενταδάκτυλου, όπου βρισκόταν μαζί με δύο συναγωνιστές του και αρνήθηκε να παραδοθεί.
Έτσι, ανατινάχθηκε από τις βρετανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να βρει φρικτό θάνατο. Εκτός από το έργο του Ζογγολόπουλου, αφιερωμένη στον Κυριάκο Μάτση, στο ΑΠΘ υπάρχει και προτομή του η οποία είχε τοποθετηθεί αρχικά μπροστά στη Γεωπονική Σχολή και στη συνέχεια μεταφέρθηκε πλησίον της Βιβλιοθήκης.
Οι τρεις κύκλοι
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο Ζογγολόπουλος ήταν ένας από τους πρώτους Έλληνες καλλιτέχνες που ασχολήθηκε με την kinetic art η οποία παρουσιάστηκε το 1955 στη γκαλερί Denise René στο Παρίσι, αλλά στην Ελλάδα εμφανίστηκε αρκετά αργότερα. Ο Ζογγολόπουλος επιδιώκοντας να συνδυάσει την τέχνη με την τεχνολογία δημιουργεί εκείνη την εποχή τα πρώτα του κινητικά γλυπτά, τα οποία παρουσιάζει σε ατομική έκθεση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση.
Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί το νερό στα έργα του, που στην πλειονότητά τους τα δομεί σε ανοξείδωτο χάλυβα. Ένα απ’ αυτά τα έργα του βρίσκεται στη Νέα Παραλία. Πρόκειται για το υδροκίνητο γλυπτό «Τρεις Κύκλοι», το οποίο είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα και βρίσκεται στον Κήπο των Γλυπτών. Το έργο κατασκευάστηκε το 1978 και είχε τοποθετηθεί αρχικά στην Αθήνα, στην είσοδο των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Το 2013 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο συνεργασίας του δήμου με το ίδρυμα «Γεωργίου Ζογγολόπουλου».
Η σημερινή του εικόνα είναι αποκαρδιωτική. Οι υδροκίνητοι κύκλοι παραμένουν ακίνητοι ενώ οι φθορές είναι τόσο μεγάλες, ώστε κάποια απόπειρα συντήρησης που επιχειρήθηκε σχετικά πρόσφατα με δαπάνη του επιχειρηματία Σταύρο Ανδρεάδη, ουσιαστικά σταμάτησε καθώς κρίθηκε ότι για να γίνει σωστή συντήρηση του γλυπτού θα πρέπει να φύγει προσωρινά από εκείνον το χώρο.
Δύο χρόνια μετά την τοποθέτησή του στον Κήπο των Γλυπτών, τον Γενάρη του 2015, το γλυπτό υπέστη βανδαλισμό καθώς κάποιοι αφαίρεσαν τον έναν από τους τρεις κύκλους, τον μεγαλύτερο και τον πέταξαν προκαλώντας του φθορά. Τον κύκλο εντόπισαν μετά λίγες μέρες οι μελετητές της Νέας Παραλίας, Πρόδρομος Νικηφορίδης και Μπερνάρ Κουόμο οι οποίοι τον περιμάζεψαν προκειμένου να τον προστατεύσουν από περαιτέρω βανδαλισμούς και ενδεχομένως και κλοπή.
Ο κύκλος μετά λίγο καιρό επανατοποθετήθηκε στη θέση του, ωστόσο, μαζί και με τους άλλους δύο, στέκουν ακίνητοι, σε πείσμα αυτού που οραματίστηκε ο δημιουργός τους.
Η «υδροκίνηση στις Ομπρέλες»
Οι «Ομπρέλες» της Νέας Παραλίας δεν είναι οι μοναδικές οι οποίες βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη. Στην είσοδο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης εντός της ΔΕΘ υπάρχει η «υδροκίνηση στις Ομπρέλες», έργο επίσης του Γιώργου Ζογγολόπουλου το οποίο τοποθετήθηκε το 1993. Μάλιστα παραλλαγή αυτού του υδροκίνητου γλυπτού είχε τοποθετηθεί το 1995 έξω από το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες. Βεβαίως, ούτε κι εδώ λειτουργεί η υδροκίνηση ενώ έντονα είναι τα σημάδια του χρόνου πάνω στο γλυπτό.
Όπως αναφέρει στην «ΜτΚ» η διευθύντρια του MOMus, Θούλη Μισιρλόγλου «έχει ξεκινήσει η διαδικασία για τη συντήρηση του γλυπτού, είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία με το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου καθώς αυτό έχει τον πρώτο λόγο για τις εργασίες που πρέπει να γίνουν».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 02.04.2023
Εικόνα εγκατάλειψης παρουσιάζουν τα έργα του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου τα οποία εκτίθενται σε υπαίθριους χώρους στη Θεσσαλονίκη. Έργα εμβληματικά, ορισμένα από τα οποία, όπως οι περίφημες «ομπρέλες» στη Νέα Παραλία, αλλά και το «Cor Ten» στη βόρεια πύλη της ΔΕΘ, αποτελούν τοπόσημα της πόλης, αλλά παρ’ όλα αυτά, οι αρμόδιοι φορείς επιδεικνύουν πλήρη αδιαφορία για τη συντήρησή τους.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ορισμένα από τα έργα να έχουν υποστεί σημαντικές φθορές και κάποια άλλα να έχουν περιέλθει σε τέτοια κατάσταση ώστε να απαιτείται ουσιαστικά η ανακατασκευή τους. Ενδεικτικό της εγκατάλειψης των έργων με τα οποία προίκισε ο σπουδαίος γλύπτης την πόλη είναι ότι απουσιάζουν ακόμη και αυτές οι ενημερωτικές πινακίδες που θα έπρεπε να δίνουν πληροφορίες για το κάθε έργο, καθώς και για τον δημιουργό του.
Η «ΜτΚ» επικοινώνησε με το Ίδρυμα «Γεωργίου Ζογγολόπουλου» ωστόσο η γενική γραμματέας Υβόννη Θεοδωρίδου περιορίστηκε να δηλώσει ότι «το Ίδρυμα έχει ενημερώσει όλους όσοι είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση των γλυπτών και περιμένουμε...».
Σημειώνει παράλληλα πως «εμείς παρέχουμε την τεχνογνωσία αλλά και το εξειδικευμένο προσωπικό γιατί σ’ αυτά τα γλυπτά δεν μπορεί να βάλει χέρι οποιοσδήποτε, όμως η ευθύνη για να γίνουν οι εργασίες ανήκει σε άλλους». Τονίζει, τέλος πως «τα περισσότερα έργα είναι ασυντήρητα εδώ και χρόνια. Πρέπει να γίνουν ουσιαστικά από την αρχή».
Σύμφωνα πάντως με πληροφορίες οι ιθύνοντες του Ιδρύματος εμφανίζονται εξαιρετικά δυσαρεστημένοι από την αδιαφορία που επιδεικνύουν οι αρμόδιοι φορείς της Θεσσαλονίκης απέναντι στα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Με πρώτο βεβαίως τον δήμο καθώς στη Νέα Παραλία υπάρχουν δύο γλυπτά, οι «Ομπρέλες» και οι «Τρεις κύκλοι» τα οποία παρουσιάζουν σημαντικές φθορές.
«Τέτοια εκκωφαντική αδιαφορία δεν μπορούσαμε ποτέ να τη φανταστούμε» αναφέρει στη «ΜτΚ» πηγή του Ιδρύματος, σημειώνοντας πως «εάν δεν συντηρηθούν άμεσα τα γλυπτά, υπάρχει κίνδυνος κάποια να καταρρεύσουν ή να αχρηστευτούν εντελώς».
Οι «Ομπρέλες»
Οι «Ομπρέλες» στη Νέα Παραλία, είναι το νέο σύγχρονο τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, ένα πραγματικό στολίδι για την πόλη και το πλέον φωτογραφημένο σημείο της μαζί με τον Λευκό Πύργο. Το εντυπωσιακό γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου είχε τοποθετηθεί στην παραλία το 1997 όταν η Θεσσαλονίκη ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Πρώτη φορά όμως το έργο παρουσιάστηκε το 1995 στη Βενετία στο πλαίσιο της 45ης Βiennale.
Στη Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκε αρχικά στην παραλία κοντά στο ύψος του Μακεδονία Παλλάς. Μάλιστα, επειδή στην περιοχή πνέουν δυνατοί άνεμοι, ο καλλιτέχνης πρόσθεσε κάθετες ράβδους, οι οποίες έδιναν την αίσθηση της βροχής, αλλά συντελούσαν στην στήριξη του έργου και την ενίσχυση της στατικότητάς του.
Μετά την ανάπλαση της Νέας Παραλίας οι «Ομπρέλες» μεταφέρθηκαν λίγο δυτικότερα, στη θέση στην οποία βρίσκονται σήμερα. Το διάσημο γλυπτό φιλοξενείται πάνω σε μία ξύλινη εξέδρα που κατασκευάστηκε γι’ αυτό το λόγο, έχει δημιουργηθεί κατάλληλος φωτισμός για να ξεχωρίζει το βράδυ, ενώ δίπλα ακριβώς, λειτουργούν στη σειρά μικροί πίδακες νερού, ένα στοιχείο, που πάντα ήθελε ο καλλιτέχνης να σχετίζεται με τα έργα του.
Στο πέρασμα των χρόνων το γλυπτό παρουσίασε σημαντικές φθορές. Κάποια στιγμή μάλιστα είχαν χαθεί και δύο από τις ομπρέλες οι οποίες στη συνέχεια αποκαταστάθηκαν.
Μεγάλη καταπόνηση υπέστη το έργο από τις δεκάδες κλειδαριές που κρεμούσαν ερωτευμένοι από τις ακτίνες. Μαζί κρέμονταν και διάφορα άλλα όπως βραχιόλια από χάντρες (ματάκια) ακόμη και λαστιχάκια μαλλιών. Οι όρκοι αγάπης όμως, πέρα από τις φθορές που προκάλεσαν στο γλυπτό, αλλοίωσαν και την αισθητική του. Η συνήθεια αυτή τον τελευταίο καιρό ευτυχώς εξέλειπε.
Όμως το γλυπτό παρουσιάζει σημαντικές φθορές. Το μεταλλικό πλέγμα σε πολλές από τις ομπρέλες έχει φθαρεί, ενώ και οι ακτίνες έχουν στραβώσει. Επίσης, σύμφωνα με πηγή του Ιδρύματος «Γεωργίου Ζογγολόπουλου» υπάρχει και ζήτημα στατικότητας, «υπάρχει κίνδυνος να πέσει κάποια από τις ομπρέλες», σημειώνει.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή «ο δήμος έχει ενημερωθεί επανειλημμένως για την ανάγκη συντήρησης του γλυπτού, ωστόσο τίποτε δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα». Μάλιστα, στελέχη του Ιδρύματος επισκέφθηκαν πέρυσι τη Θεσσαλονίκη και συναντήθηκαν τόσο με τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Ζέρβα, όσο και με τον αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων Μάκη Κυριζίδη προς τους οποίους έθεσαν το θέμα της επείγουσας συντήρησης του έργου.
«Πράγματι, είχαμε συναντήσεις με εκπροσώπους του Ιδρύματος και περιμένουμε να μας στείλουν την μελέτη για τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν», αναφέρει ο κ. Κυριζίδης. Σημειώνει ότι ο δήμος τοποθέτησε στο γλυπτό καινούριο φωτισμό «γεγονός που το ανέδειξε πάρα πολύ», σημειώνοντας πως «όπως αναβαθμίσαμε τον φωτισμό έτσι θα αναβαθμίσουμε και το γλυπτό μόλις μας σταλούν τα σχέδια».
Το «Cor-ten» στη ΔΕΘ
Το πρώτο γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου στη Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκε το 1966. Τη χρονιά εκείνη η ΔΕΘ, στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού εκμοντερνισμού της είχε προκηρύξει πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στον οποίο το πρώτο βραβείο κέρδισε το «Cor-ten» του διακεκριμένου γλύπτη το οποίο τοποθετήθηκε στην πλατεία Σιντριβανίου, στη βορεινή πύλη της Έκθεσης προκειμένου να πλαισιώσει τη νέα πύλη της ΔΕΘ.
Το γλυπτό έχει ύψος 17μ. και είναι κατασκευασμένο από κράμα μετάλλου Cor-ten το οποίο έφερε από τη Γαλλία ο Ζογγολόπουλος ειδικά για τη δημιουργία του συγκεκριμένου έργου. Το Cor-ten, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από χάλυβα και χαλκό, χωρίς να απαιτεί ειδική προστατευτική βαφή ή επάλειψη με αντισκωριακά υλικά, είναι ανθεκτικό υλικό με αντοχή στην ατμοσφαιρική διάβρωση.
Σύμφωνα με την κυρίαρχη εκδοχή το γλυπτό συμβολίζει την βιομηχανική ανάπτυξη, ενώ κατά τον δημιουργό του, αναπαριστά αφαιρετικά τη Νίκη της Σαμοθράκης.
Η τοποθέτηση του γλυπτού στην πλατεία Σιντριβανίου είχε προκαλέσει αρχικά αρκετές αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε πολύ πρωτοποριακό για την εποχή του. Ωστόσο είχε και πολλούς υποστηρικτές μεταξύ των οποίων ο Μανώλης Ανδρόνικος και ο Πάτροκλος Καραντινός. Παρά το ανθεκτικό κράμα μετάλλου από το οποίο είναι κατασκευασμένο, σημάδια φθοράς υπάρχουν αρκετά, κυρίως στη βάση του γλυπτού.
Το γλυπτό στο ΑΠΘ
Πλήρως εγκαταλελειμμένο είναι το γλυπτό του Ζογγολόπουλου το οποίο βρίσκεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ενδεικτικό της αδιαφορίας για την τύχη του είναι και το γεγονός ότι ελάχιστοι γνωρίζουν που ακριβώς βρίσκεται, αλλά και όσοι το προσπερνούν καθημερινά, λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον δημιουργό του καθώς κάποια πινακίδα η οποία υπήρχε παλαιότερα, χάθηκε και δεν αντικαταστάθηκε ποτέ.
Ο πρύτανης Νίκος Παπαϊωάννου αναγνωρίζει ότι πράγματι το γλυπτό δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση. «Πριν από περίπου έναν μήνα, μέσω κάποιων συναδέλφων από το Πολυτεχνείο επιδιώξαμε και είχαμε μία πρώτη επαφή με το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου ώστε να δρομολογήσουμε τις διαδικασίες για τη συντήρησή του. Οι ειδικοί τεχνικοί του Ιδρύματος θα κρίνουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει», αναφέρει ο κ. Παπαϊωάννου.
Το αφηρημένο γλυπτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Κύπριου αγωνιστή Κυριάκου Μάτση (1926-1958), πτυχιούχου της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ. Ο Κυριακος Μάτσης εισήχθη στο πανεπιστήμιο το 1946 και αποφοίτησε το 1952. Κατά την διάρκεια των σπουδών του στην Θεσσαλονίκη γνωρίστηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου ο οποίος υπηρετούσε στον ελληνικό στρατό ως έφεδρος αξιωματικός.
Επιστρέφοντας στην Κύπρο εργάστηκε ως γεωπόνος στην Αμμόχωστο όπου διετέλεσε τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή και στη συνέχεια τομεάρχης Κερύνειας. Συνελήφθη στις 9 Ιανουαρίου 1956, αλλά στις 13 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους δραπέτευσε και επικηρύχτηκε με το ποσό των 5.000 λιρών. Στις 19 Νοεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε το κρησφύγετό του στο Δίκωμο Πενταδάκτυλου, όπου βρισκόταν μαζί με δύο συναγωνιστές του και αρνήθηκε να παραδοθεί.
Έτσι, ανατινάχθηκε από τις βρετανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να βρει φρικτό θάνατο. Εκτός από το έργο του Ζογγολόπουλου, αφιερωμένη στον Κυριάκο Μάτση, στο ΑΠΘ υπάρχει και προτομή του η οποία είχε τοποθετηθεί αρχικά μπροστά στη Γεωπονική Σχολή και στη συνέχεια μεταφέρθηκε πλησίον της Βιβλιοθήκης.
Οι τρεις κύκλοι
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο Ζογγολόπουλος ήταν ένας από τους πρώτους Έλληνες καλλιτέχνες που ασχολήθηκε με την kinetic art η οποία παρουσιάστηκε το 1955 στη γκαλερί Denise René στο Παρίσι, αλλά στην Ελλάδα εμφανίστηκε αρκετά αργότερα. Ο Ζογγολόπουλος επιδιώκοντας να συνδυάσει την τέχνη με την τεχνολογία δημιουργεί εκείνη την εποχή τα πρώτα του κινητικά γλυπτά, τα οποία παρουσιάζει σε ατομική έκθεση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση.
Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί το νερό στα έργα του, που στην πλειονότητά τους τα δομεί σε ανοξείδωτο χάλυβα. Ένα απ’ αυτά τα έργα του βρίσκεται στη Νέα Παραλία. Πρόκειται για το υδροκίνητο γλυπτό «Τρεις Κύκλοι», το οποίο είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα και βρίσκεται στον Κήπο των Γλυπτών. Το έργο κατασκευάστηκε το 1978 και είχε τοποθετηθεί αρχικά στην Αθήνα, στην είσοδο των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Το 2013 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο συνεργασίας του δήμου με το ίδρυμα «Γεωργίου Ζογγολόπουλου».
Η σημερινή του εικόνα είναι αποκαρδιωτική. Οι υδροκίνητοι κύκλοι παραμένουν ακίνητοι ενώ οι φθορές είναι τόσο μεγάλες, ώστε κάποια απόπειρα συντήρησης που επιχειρήθηκε σχετικά πρόσφατα με δαπάνη του επιχειρηματία Σταύρο Ανδρεάδη, ουσιαστικά σταμάτησε καθώς κρίθηκε ότι για να γίνει σωστή συντήρηση του γλυπτού θα πρέπει να φύγει προσωρινά από εκείνον το χώρο.
Δύο χρόνια μετά την τοποθέτησή του στον Κήπο των Γλυπτών, τον Γενάρη του 2015, το γλυπτό υπέστη βανδαλισμό καθώς κάποιοι αφαίρεσαν τον έναν από τους τρεις κύκλους, τον μεγαλύτερο και τον πέταξαν προκαλώντας του φθορά. Τον κύκλο εντόπισαν μετά λίγες μέρες οι μελετητές της Νέας Παραλίας, Πρόδρομος Νικηφορίδης και Μπερνάρ Κουόμο οι οποίοι τον περιμάζεψαν προκειμένου να τον προστατεύσουν από περαιτέρω βανδαλισμούς και ενδεχομένως και κλοπή.
Ο κύκλος μετά λίγο καιρό επανατοποθετήθηκε στη θέση του, ωστόσο, μαζί και με τους άλλους δύο, στέκουν ακίνητοι, σε πείσμα αυτού που οραματίστηκε ο δημιουργός τους.
Η «υδροκίνηση στις Ομπρέλες»
Οι «Ομπρέλες» της Νέας Παραλίας δεν είναι οι μοναδικές οι οποίες βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη. Στην είσοδο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης εντός της ΔΕΘ υπάρχει η «υδροκίνηση στις Ομπρέλες», έργο επίσης του Γιώργου Ζογγολόπουλου το οποίο τοποθετήθηκε το 1993. Μάλιστα παραλλαγή αυτού του υδροκίνητου γλυπτού είχε τοποθετηθεί το 1995 έξω από το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες. Βεβαίως, ούτε κι εδώ λειτουργεί η υδροκίνηση ενώ έντονα είναι τα σημάδια του χρόνου πάνω στο γλυπτό.
Όπως αναφέρει στην «ΜτΚ» η διευθύντρια του MOMus, Θούλη Μισιρλόγλου «έχει ξεκινήσει η διαδικασία για τη συντήρηση του γλυπτού, είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία με το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου καθώς αυτό έχει τον πρώτο λόγο για τις εργασίες που πρέπει να γίνουν».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 02.04.2023
ΣΧΟΛΙΑ