Θεμελιώδεις αλλαγές στον πυρήνα του εργατικού δικαίου όπως αυτό είχε διαμορφωθεί από το 1982 και πλήρη ανατροπή των δεδομένων στο εργατικό δίκαιο της χώρας φέρνουν οι σχεδιαζόμενες αλλαγές που προβλέπει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί μετά το Πάσχα.

Η νέα πραγματικότητα που διαμόρφωσε η πανδημία για εργαζόμενους και επιχειρήσεις, η ξαφνική είσοδος της τηλεργασίας στην ζωή μας και η πλήρης επικράτηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης διαμορφώνουν ένα νέο περιβάλλον για την αγορά εργασίας.

Με το νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα η διευθέτηση του χρόνου εργασίας μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων και έτσι μπορεί ένας εργαζόμενος να δουλέψει για μία περίοδο του χρόνου μέχρι 10 ώρες την ημέρα και μία άλλη για έξι ώρες ή να παίρνει ρεπό.

Το νομοθετικά θεσπισμένο οκτάωρο θα μπορεί να γίνεται δεκάωρο, αρκεί οι επιπλέον ώρες να «αφαιρούνται» σε επόμενο χρόνο, από τον χρόνο εργασίας του υπαλλήλου. Το ίδιο θα συμβαίνει και για την εργασία τις Κυριακές και μάλιστα χωρίς μισθολογική προσαρμογή.

Με το νέο σύστημα, ένας εργαζόμενος μπορεί να εργάζεται για παράδειγμα κάθε Δευτέρα για 6 ώρες και κάθε Πέμπτη για 10 ώρες, ώστε με συμψηφισμό να… βγαίνει το 8ωρο. Ναι μεν προβλέπεται αυτό να γίνεται με την συναίνεση του εργαζόμενου αλλά με την αποκαρδιωτική κατάσταση που επικρατεί στην αγορά εργασίας σήμερα, ανοίγει διάπλατα η πόρτα για εργοδοτικούς εκβιασμούς.

Στον αντίποδα, στα θετικά σημεία του νομοσχεδίου είναι η καθιέρωση της ψηφιακής κάρτας εργασίας, μέσω της οποίας το ΣΕΠΕ θα παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο το ωράριο και την τήρησή του.

Πρακτικά πώς θα λειτουργεί το σύστημα; Ο εργαζόμενος θα «χτυπά» την κάρτα του, όταν ξεκινά και όταν τελειώνει την εργασία του. Η κάρτα θα συνδέεται απευθείας με online σύστημα του ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ και, με τον τρόπο αυτό, θα καταγράφεται αμέσως και σε πραγματικό χρόνο η απασχόληση του εργαζομένου, η υπέρβαση του νομίμου ωραρίου, οι υπερεργασίες και οι υπερωρίες του κι έτσι θα επέρχονται άμεσα οι σχετικές συνέπειες (αξιώσεις για επιπλέον αμοιβή από τον εργαζόμενο και κυρώσεις στον εργοδότη, εάν η υπέρβαση του ωραρίου είναι παράνομη).

Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί και το δικαίωμα ηλεκτρονικής αποσύνδεσης του απασχολούμενου, επιχειρώντας να εισάγει ένα πλαίσιο για την τηλεργασία. Νομοθετείται δηλαδή το δικαίωμα κάθε εργαζόμενου να απέχει πλήρως από την παροχή εργασίας του και την διεκπεραίωση εργασιών με τηλεφωνικό, ηλεκτρονικό ή ψηφιακό τρόπο, εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του.

Την νέα εικόνα που διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας και στην επικουρική ασφάλιση με την εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος επιχειρεί να αποτυπώσει, μιλώντας στη «ΜτΚ», ο οικονομολόγος και πρώην διοικητής του ΙΚΑ, Ιωάννης Σωπασής.

«Στο εργασιακό επιχειρείται ολική αλλαγή της νομοθεσίας που ξεκίνησε από την εποχή του Βενιζέλου. Με την ανεργία που υπάρχει αν ο εργοδότης ζητήσει από τον εργαζόμενο να εργαστεί παραπάνω ώρες δεν θα μπορεί να αρνηθεί, κρίσιμο ρόλο θα παίξει η αντίδραση των εργατικών σωματείων που οφείλουν να προστατεύσουν τους εργαζόμενους. Πέραν αυτού, με το νέο νομοσχέδιο επί της ουσίας οι αυξημένες υπερωρίες πιθανόν θα μένουν απλήρωτες και η προσαύξηση για εργασία το Σαββατοκύριακο που προβλέπεται τώρα θα καταργηθεί καθώς θα συμψηφίζεται με ρεπό. Αλλάζει όλο το εργασιακό πλαίσιο προς το χειρότερο», σημειώνει.

«Η ψηφιακή κάρτα εργασίας ενδεχομένως να αποτελέσει το όχημα για να μπει ο μεγάλος αδελφός στα σπίτια των εργαζομένων, ίσως τεθεί και θέμα οικογενειακού ασύλου. Πώς θα ελέγξει το κράτος έναν εργαζόμενο που θα είναι δηλωμένος με τηλεργασία;», αναρωτιέται. «Η ψηφιακή κάρτα σε γενικές γραμμές είναι ένα θετικό μέτρο διότι αν υπάρχει ο φόβος των ελέγχων ίσως μειωθεί η αδήλωτη εργασία», συμπληρώνει.

«Να ασφαλιστούν στην Ελλάδα και οι έλληνες του εξωτερικού»

Στέκεται ιδιαίτερα και στους έλληνες που δουλεύουν από την Ελλάδα για ξένες επιχειρήσεις με τηλεργασία. «Αναγκαίο είναι να υπάρξει ξεκάθαρο νομοθετικό πλαίσιο που θα διέπει την τηλεργασία. Κρίσιμο είναι να συμπεριλάβει και τους χιλιάδες έλληνες του εξωτερικού οι οποίοι δουλεύουν από την Ελλάδα για ξένες επιχειρήσεις, πρέπει να τους δίνεται το δικαίωμα για προαιρετική ασφάλιση σαν μισθωτοί (αυτασφάλιση) παρέχοντάς τους τα κατάλληλα κίνητρα. Οι πολίτες αυτοί πληρώνουν φόρο στην Ελλάδα και ξοδεύουν εδώ τα χρήματά τους».

Ταυτόχρονα, ζητά να δοθούν ισχυρά φορολογικά δέλεαρ και παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στους συνταξιούχους (και στους έλληνες που ζουν στο εξωτερικό αλλά και σε αυτούς άλλων χωρών) για να έρθουν στην Ελλάδα. Επικαλείται μάλιστα την Ισπανία, στην οποία 245.000 συνταξιούχοι άλλων χωρών ζουν εκεί και συνεισφέρουν στην οικονομία.

Επιπλέον θίγει και άλλο ζήτημα. «Έλληνες που έλαβαν σύνταξη από το εξωτερικό και ζουν εδώ δεν δήλωσαν την σύνταξη που πήραν κλήθηκαν να πληρώσουν πρόστιμο στην εφορία, οι περισσότεροι δεν ήξεραν ότι έπρεπε να δηλώσουν και στην Ελλάδα την σύνταξη. Τα πρόστιμα χρειάζεται να ρυθμιστούν».

«Στο νέο επικουρικό που ετοιμάζεται αυτές τις μέρες και θα ισχύσει από 1 Ιανουαρίου 2022 θα εφαρμοστεί το κεφαλιοποιητικό σύστημα. Θα εντάσσονται νέοι εργαζόμενοι, εργαζόμενοι μέχρι 33 ετών αλλά προαιρετικά και ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες. Γεννώνται πολλά ερωτήματα για το κόστος μετάβασης (πάνω από 1,5 δισ. ευρώ) στο νέο σύστημα, είναι αμφίβολο από που θα βρεθούν νέοι πόροι. Η κυβέρνηση λέει πως ο προϋπολογισμός θα επωμιστεί το κόστος χωρίς μειώσεις στις συντάξεις. Οι αναλογιστικές μελέτες δεν ισχύουν ειδικά τώρα με την πανδημία και με μία ανάπτυξη που θα είναι αναιμική (2,5-3,5%)», επισημαίνει.

«Τα χρήματα θα επενδύονται από την ΑΕΔΑΚ (κρατική χρηματιστηριακή), η οποία με τα χρόνια έχει καταστεί ανενεργή καθώς δεν υπήρχαν αποθεματικά. Πολύ φοβάμαι μην ξαναγίνει ότι έγινε και με άλλα επικουρικά ταμεία στο παρελθόν, δηλαδή να χρησιμοποιηθούν τα αποθεματικά για την πληρωμή κύριων συντάξεων. Είναι μία δοκιμασμένη συνταγή, εύχομαι να μην γίνει κάτι τέτοιο. Ο ασφαλισμένος θα επιλέγει αν θα τοποθετήσει τα κεφάλαιά του σε χαμηλού, μεσαίου ή υψηλού ρίσκου επενδυτικά προϊόντα. Σε κάθε περίπτωση, ενδεχομένως να αυξηθούν τα χρήματα που θα βάλει αρχικά ο ασφαλισμένος λαμβάνοντας μεγαλύτερη επικουρική στο τέλος του εργασιακού του βίου, αν δεν έχει και αυτό το επικουρικό την τύχη των προηγούμενων εκατοντάδων ταμείων επικουρικής ασφάλισης που χρησιμοποιούνταν για να κλείνουν άλλες τρύπες του κράτους», εξηγεί.

«Το νέο ταμείο θα λειτουργήσει τώρα αλλά οι ασφαλισμένοι θα δουν τις όποιες αυξήσεις μετά το... 2060, τότε θα φανεί η επίπτωσή του. Θεωρώ ότι το νέο επικουρικό σύστημα εξυπηρετεί περισσότερο εισπρακτικούς λόγους όπως και τα προηγούμενα. Έτσι κι αλλιώς υπήρχε κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τους ελεύθερους επαγγελματίες αλλά καταργήθηκε επί της ουσίας με τον νόμο Κατρούγκαλου και πήγαμε στον μέσο όρο των εισφορών από το 2022 και μετά, αυτό ήταν ένα καλό σύστημα», προσθέτει.

«Δεν θα προχωρήσει η εμπλοκή ιδιωτών στην έκδοση συντάξεων»

Για την τροπολογία που ήρθε πρόσφατα στην Βουλή με την οποία ανοίγει η πόρτα για την εμπλοκή ιδιωτών, δικηγόρων και λογιστών, στην έκδοση συντάξεων (σε μία προσπάθεια αποσυμφόρησης του ΕΦΚΑ) και προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων πιστεύει ότι «δεν θα περπατήσει». Προς επίρρωση των λεγομένων του, αναφέρει πως «λόγω της διαδοχικής ασφάλισης (περίπου 350.000 συνταξιούχοι, στην πλειοψηφία τους με διαδοχική, περιμένουν χρόνια για να λάβουν σύνταξη) ο ιδιώτης θα δυσκολευτεί να βρει τα στοιχεία από τα ταμεία για να εκδώσει την σύνταξη, ειδικά αν ο ασφαλισμένος έχει περάσει από 3-4 ταμεία. Πέραν αυτού, αν ο ιδιώτης κάνει λάθος στους υπολογισμό της σύνταξης θα βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη επιστέφοντας τα χρήματα πίσω ενώ θα επιβαρύνεται και με πρόστιμο».

Παράλληλα, κρούει καμπανάκι κινδύνου προειδοποιώντας για ζητήματα αντισυνταγματικότητας και πιθανές διοικητικές ενστάσεις και προσφυγές στη Δικαιοσύνη. «Η τροπολογία διευκρινίζει ότι ο υπάλληλος του κράτους δεν έχει καμία ευθύνη και την ευθύνη την αναλαμβάνει ο ιδιώτης. Αν διαπιστωθεί ότι η σύνταξη δεν έπρεπε να δοθεί, θα επιστρέφεται. Θα δημιουργηθεί κομφούζιο».

Κάνει ιδιαίτερη μνεία και στο θέμα «των πλαστών ενσήμων που έχουν επικολληθεί στο παρελθόν. Αν δεν γίνει έλεγχος θα υπάρξει θέμα με τα αναδρομικά τα οποία θα κληθεί να πληρώσει ο ιδιώτης που θα βγάλει την σύνταξη και τον οποίο θα κυνηγάει το κράτος».

Χειρόγραφη αλληλογραφία εν έτει 2021 στον ΕΦΚΑ!

Σε τρεις παράγοντες αποδίδει τον... Γολγοθά των συνταξιούχων μέχρι να λάβουν την πολυπόθητη σύνταξη που δικαιούνται. Στην κακή οργάνωση του ΕΦΚΑ, στην έλλειψη της κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής και στην υποστελέχωση του Φορέα μετά την αποχώρηση πολλών στελεχών λόγω συνταξιοδότησης.

«Πρέπει να καταργηθεί αμέσως η αλληλογραφία με χαρτί. Η επικοινωνία μεταξύ των ταμείων και όλες οι απαντήσεις να δίνονται με mail και να μπει ρήτρα 30 ημερών με κυρώσεις αν ένας υπάλληλος ξεπεράσει αυτό το χρονικό διάστημα, αν δεν γίνουν αυτά δεν θα βγουν οι συντάξεις όσες προσευχές κι αν κάνει ο ασφαλισμένος», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Προβλέπει ότι η διαδικασία στις απονομές των συντάξεων για εν αναμονή συνταξιούχους διαδοχικής ασφάλισης θα ομαλοποιηθεί... σε επτά χρόνια. Για να λυθεί το πρόβλημα της διαδοχικής ασφάλισης, προτείνει όλος ο ασφαλιστικός χρόνος να θεωρείται ενιαίος, με απονομή της σύνταξης από το τελευταίο ταμείο που ανήκε ο ασφαλισμένος και όχι από κάθε ταμείο ξεχωριστά. Για παράδειγμα, αν το τελευταίο ταμείο είναι το ΙΚΑ θα απονέμει τη σύνταξη και τα προηγούμενα ταμεία που ανήκε ο ασφαλισμένος θα θεωρείται ότι έχουν την ασφαλιστική κάλυψη του τελευταίου ταμείου. «Λόγω γραφειοκρατίας και νομικών ζητημάτων δεν έχει προχωρήσει», δηλώνει.

Συγχρόνως, επιμένει να δοθεί η δυνατότητα στον υποψήφιο συνταξιούχο να μπορεί να αγοράζει τα 100 ένσημα που χρειάζονται για να λάβει την μειωμένη σύνταξη που δικαιούται από το ΙΚΑ ή να την λαμβάνει αν έχει συμπληρώσει το 62^ο έτος της ηλικίας του, χωρίς άλλη προϋπόθεση. «Πολλοί ασφαλισμένοι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από ιδιώτες». Αναφέρεται και στο χρονίζον πρόβλημα της ακίνητης περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων που «μένει ανεκμετάλλευτη και ρημάζει ενώ τα ταμεία πληρώνουν ενοίκια σε ιδιώτες».

Καταλήγοντας, επισημαίνει ότι «είναι αναγκαίο να βρεθούν νέοι πόροι για ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα, όπως ήταν το σπατόσημο (τέλος εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης αερολιμένων, επιβλήθηκε το 1992 στα αεροπορικά εισιτήρια). Όσο και να αυξηθεί ο πληθυσμός, με 4 εκατ. εργαζόμενους, 2,6 εκατ. συνταξιούχους και τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης να κυριαρχούν, το ασφαλιστικό θα έχει πρόβλημα».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Απριλίου-2 Μαΐου 2021