Για το νέο εκθεσιακό κέντρο και το μητροπολιτικό πάρκο, που έχει ανάγκη η Θεσσαλονίκη, έχει γίνει πολλή συζήτηση επί δεκαετίες. Πλέον γίνεται το πρώτο αποφασιστικής σημασίας βήμα για την υλοποίηση και των δύο αυτών έργων, που θα μεταμορφώσουν το κέντρο της πόλης. Η «ΜτΚ» παρουσιάζει τι προβλέπει το ειδικό χωρικό σχέδιο (master plan) της ανάπλασης, το οποίο θα δοθεί σε διαβούλευση τις επόμενες μέρες, ανοίγοντας έτσι το δημόσιο διάλογο για το θέμα.

Σήμερα στο εκθεσιακό κέντρο υπάρχει μια τεράστια σπατάλη ελεύθερου χώρου, μια άναρχη οργάνωση των πεπαλαιωμένων περιπτέρων και σχεδόν καθόλου πράσινο. Στο ειδικό χωρικό σχέδιο για το νέο εκθεσιακό κέντρο προβλέπεται ότι το μισό οικόπεδο θα μετατραπεί σε μητροπολιτικό πάρκο. Ο επιπλέον χώρος θα προκύψει μέσα από την καλύτερη οργάνωση των περιπτέρων, χωρίς όμως να μειωθούν τα τετραγωνικά μέτρα που διατίθενται για τις εκθεσιακές δραστηριότητες. Από τα υπάρχοντα κτίρια τα μόνα που θα διατηρηθούν το Παλέ ντε Σπορ, ο Πύργος του ΟΤΕ και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Η κατανομή των χώρων

Το οικόπεδο της ΔΕΘ είναι 175.820 τ.μ., εκ των οποίων περίπου 10.000 τ.μ. καλύπτει το Αλεξάνδρειο Αθλητικό Μέλαθρο Θεσσαλονίκης, γνωστό και ως Παλέ ντε Σπορ. Από τα 165 στρέμματα που απομένουν, στο σημερινό εκθεσιακό κέντρο:

- Το 42% είναι η υφιστάμενη κάλυψη, με συντελεστή δόμησης 0,58. Καλυμμένα από κτίρια είναι περίπου τα 70.000 τ.μ. (φτάνουν τα 96.000 τ.μ. αν συνυπολογιστεί και η καθ' ύψος δόμηση).

- Το 8% είναι ο ελεύθερος χώρος, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι ελεύθερος, γιατί εκεί λειτουργεί πάρκιγκ.

- Το 50% του οικοπέδου είναι χώροι κυκλοφορίας ανάμεσα στα περίπτερα.

Στο νέο σχέδιο για την Έκθεση, οι χώροι εξυπηρέτησης των περιπτέρων θα περιοριστούν στο 10%, ώστε ο ελεύθερος χώρος να φτάσει στο 50%.

1. Οι εκθεσιακοί χώροι θα αναπτυχθούν με συντελεστή δόμησης 0,60,σε τρία μεγάλα μπλοκ εμβαδού 41 στρεμμάτων (20.700 τ.μ. περιοχή δόμησης Ι.1 στο χάρτη, 8.000 τ.μ. περιοχή Ι.2 στο χάρτη και 12.600 τ.μ. περιοχή δόμησης ΙΙ.1), που θα «αγκαλιάζουν» περιμετρικά το Παλέ ντε Σπορ. Ανάλογα με το τι θα προτείνει η αρχιτεκτονική μελέτη η κάλυψη του οικοπέδου μπορεί να είναι μικρότερη.

2. Βορειοδυτικά, το κομμάτι μεταξύ των οδών Σβώλου και Εγνατία, και δίπλα από το σταθμό του μετρό (περιοχή δόμησης ΙΙΙ.1 εμβαδού 20.600 τ.μ.) θα αναπτυχθεί κτιριακό συγκρότημα γραφείων περίπου 10.000 τ.μ. Τα υπόλοιπα δέκα στρέμματα θα παραμείνουν ελεύθερος χώρος, που θα λειτουργεί ως συνέχεια του παρακείμενου πάρκου. Σε αυτόν το χώρο μπορεί να αναπτυχθεί κάποιο αρχιτεκτόνημα, που θα λειτουργήσει ως νέο τοπόσημο για τη Θεσσαλονίκη.

3. Η οδός Αλ. Σβώλου αποτελεί το όριο μετά το οποίο και μέχρι την πλατεία ΧΑΝΘ θα αναπτυχθεί το μητροπολιτικό πάρκο, στα όρια του οποίου περιλαμβάνεται και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Έτσι αποκαλύπτονται τα 3/4 της οδού Αγγελάκη και η πόλη «εισχωρεί» μέσα στους χώρους της Έκθεσης.

4. Στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το συνεδριακό κέντρο «Ι. Βελλίδης» (περιοχή δόμησης ΙV.1 εμβαδού 21.200 τ.μ.) θα αναπτυχθεί το νέο συνεδριακό κέντρο καθώς και ένα ξενοδοχείο και υπόγειο πάρκιγκ.

Το συνολικό εμβαδόν των περιοχών που δυνητικά μπορεί να οικοδομηθούν είναι 82.848,18 τ.μ., αλλά τελικά η κάλυψη σε εμβαδόν θα περιοριστεί ανάλογα με την αρχιτεκτονική μελέτη σε περίπου 60.000 τ.μ. Τα περισσότερα κτίρια θα παραμείνουν στο σημερινό ύψος, εκτός του ξενοδοχείου που θα έχει ύψος 34 μέτρα (όσο δηλαδή και ο Λευκός Πύργος, ενώ ο Πύργος του ΟΤΕ είναι στα 76 μέτρα).

Το χρονοδιάγραμμα

Ο στόχος είναι φιλόδοξος. Το 2026, που η ΔΕΘ συμπληρώνει 100 χρόνια, να τα «γιορτάσει» σε ένα νέο εκθεσιακό κέντρο.

Το ειδικό χωρικό σχέδιο έχει λάβει θετική γνωμοδότηση από τη διεύθυνση μητροπολιτικού σχεδιασμού Θεσσαλονίκης και τις επόμενες μέρες αναμένεται να υπογραφεί από τον αρμόδιο υπουργό Σωκράτη Φάμελλο και να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, ώστε όλοι οι φορείς της πόλης και οι πολίτες να εκφράσουν την άποψή τους. 

Η διαδικασία της διαβούλευσης αναμένεται να διαρκέσει περίπου 45 ημέρες. Το τελικό χωρικό σχέδιο θα επικυρωθεί με προεδρικό διάταγμα. Στο μεταξύ η διοίκηση της ΔΕΘ Helexpo έχει αρχίσει την προεργασία, ώστε εντός του 2019 να προκηρύξει διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, με στόχο να προσελκύσει το ενδιαφέρον μεγάλων αρχιτεκτονικών γραφείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Εάν τη διετία 2020 - 2021 ολοκληρωθούν οι τεχνικές μελέτες και κυρίως οριστικοποιηθεί το χρηματοδοτικό σχήμα, είναι εφικτό το νέο εκθεσιακό να ολοκληρωθεί μέχρι το 2026, εκτιμά η διοίκηση της ΔΕΘ.

Η χρηματοδότηση

Σύμφωνα με την προηγούμενη οικονομοτεχνική μελέτη που εκπονήθηκε το 2013 (Kantor- Advice- BCS), το σχέδιο για το νέο εκθεσιακό κέντρο και το μητροπολιτικό πάρκο θα απαιτούσε 125 εκατ. ευρώ, έναντι 220 εκατ. που θα απαιτούνταν για τη μετεγκατάσταση της Έκθεσης σε άλλο σημείο, χωρίς το μητροπολιτικό πάρκο και χωρίς να υπολογίζονται τα έργα υποδομής.

Αν και η μελέτη χρειάζεται επικαιροποίηση, δίνει μια τάξη μεγέθους για τα χρήματα που θα απαιτηθούν. Από τα 125 εκατ. ευρώ, τα μισά θα διατεθούν για τους εκθεσιακούς χώρους, το συνεδριακό και το επιχειρηματικό κέντρο, και τα υπόλοιπα για το ξενοδοχείο, το υπόγειο πάρκιγκ και το πάρκο.

«Θα είναι μια επένδυση ελκυστική και για το δημόσιο και για τον ιδιωτικό τομέα» εκτιμά ο πρόεδρος της ΔΕΘ Helexpo Τάσος Τζήκας, που θεωρεί ότι στο χρηματοδοτικό μείγμα μπορεί να συμμετέχουν:

-Το ελληνικό δημόσιο.

-Η ΔΕΘ Helexpo, πιθανώς μέσω δανεισμού. Μάλιστα όπως αναφέρει ο κ. Τζήκας, ήδη υπήρξε «κρούση» από πλευράς Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

-Ο δήμος Θεσσαλονίκης και η περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων, που θα διατεθούν για το μητροπολιτικό πάρκο.

-Ιδιώτες που θα συμμετάσχουν με αντάλλαγμα τη χρήση κάποιων υποδομών, όπως το υπόγειο πάρκιγκ.

Το ιδιοκτησιακό

Το οικόπεδο αυτό ήταν η μεγάλη «προίκα» της Έκθεσης. Ανήκει στη ΔΕΘ-Helexpo, που με τη σειρά της «ανήκει» στο υπερταμείο. «Για να γίνει μόνο πάρκο, θα απαιτούνταν απαλλοτρίωση πανάκριβης έκτασης, η οποία μάλιστα ανήκει στο υπερταμείο» επισημαίνει ο κ. Τζήκας. Αυτή η λύση είχε ως προϋπόθεση την «έξωση» της Έκθεσης. Όμως για τη μεταφορά εκτός κέντρου θα χρειαζόταν επένδυση που ξεπερνά τα 400 εκατ. ευρώ αν συνυπολογιστούν και τα απαιτούμενα έργα υποδομής, με αμφίβολα αποτελέσματα για το μέλλον της ΔΕΘ.

Από την άλλη, αν το οικόπεδο έμενε στη διαχείριση του ΤΑΙΠΕΔ, είναι πιθανόν να το παραχωρούσε σε ιδιώτη, όπως συνέβη και με το ακίνητο στο Ελληνικό.

«Έπρεπε να βρεθεί μια συνολική λύση, επωφελής και για τη ΔΕΘ και για όλη την πόλη» υποστηρίζει ο πρόεδρος της ΔΕΘ Helexpo, που εκτιμά ότι η προτεινόμενη είναι η βέλτιστη λύση και για την ανάπτυξη της Έκθεσης αλλά και για τη Θεσσαλονίκη.

Σε ποιον θα ανήκει το νέο εκθεσιακό κέντρο; «Δεν πρόκειται να αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς» διαβεβαιώνει ο κ. Τζήκας. «Ο ιδιώτης που ενδεχομένως να συμμετάσχει στο χρηματοδοτικό σχήμα μπορεί για παράδειγμα να αναλάβει τη χρήση κάποιων υποδομών».

Όσο για το μητροπολιτικό πάρκο, η ΔΕΘ θα το παραχωρήσει στην πόλη, κρατώντας τη συντήρηση και τη φύλαξή του, και τη δυνατότητα χρήσης των χώρων του για κάποιες «εμβληματικές» εκθέσεις.

Η EXPO και η κρίση

Το εκθεσιακό κέντρο προέκυψε στη σημερινή του μορφή με τις διαδοχικές προσθήκες και αλλαγές στα κτίριά του. Επτά από τα 37 κτίριά του κατασκευάστηκαν πριν από το 1960, έξι τη δεκαετία του ’70 και επτά τη δεκαετία του ’80. Δύο ήταν οι κομβικές στιγμές στη συζήτηση περί ανάπλασης του εκθεσιακού κέντρου. 

Η διεκδίκηση της EXPO 2008 και η κρίση. Ενόψει της πρώτης εκπονήθηκαν η «Έρευνα εναλλακτικών δυνατοτήτων αναδιάρθρωσης λειτουργιών και χώρου της ΔΕΘ» από το Πανεπιστήμιο, τα σχέδια του Santiago Calatrava και η «Mελέτη ανάπλασης της έκτασης της ΔΕΘ» από το γραφείο Δοξιάδη.

Η Θεσσαλονίκη τελικά δεν επελέγη να φιλοξενήσει την EXPO και έτσι δεν προχώρησε στην υλοποίηση των μεγαλόπνοων και πολυδάπανων σχεδίων, που θα έπρεπε να εξοφλήσει τη στιγμή ακριβώς που άρχισε η οικονομική κρίση. Με το ξέσπασμα της κρίσης μπήκε τέλος και στις πολυετείς συζητήσεις για τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ ανατολικά ή δυτικά της πόλης. Το 2012 η ΔΕΘ HELEXPO ανέθεσε τη «μελέτη ανάπτυξης εκθεσιακών και συνεδριακών υποδομών της ΔΕΘ», που επιβεβαίωσε ότι ήταν μη βιώσιμη οικονομικά η μετεγκατάσταση του εκθεσιακού κέντρου.

Η ανάπλαση που χρειάζεται και η ΔΕΘ και η πόλη

Του Τάσου Τζήκα

Η ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου της ΔΕΘ-HELEXPO είναι ένα έργο τεράστιας σημασίας και για μας και για όλη την πόλη, και σαν τέτοιο το αντιμετωπίζουμε και το προετοιμάζουμε. Με βήματα μετρημένα αλλά σύντονα, με τεχνοκρατική και θεσμική ασφάλεια και με συνεχή φροντίδα για συναίνεση. Δεν βιαζόμαστε αλλά έχουμε θέσει και έναν χρονικό στόχο, απολύτως ρεαλιστικό: τα 100χρονα της ΔΕΘ η πόλη να τα γιορτάσει στο καινούργιο εκθεσιακό της κέντρο.

Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου εκθεσιακού κέντρου μπορεί να συνυπάρξει με ένα μητροπολιτικό πάρκο και η λειτουργία του ενός να ενισχύει την ανάπτυξη του άλλου. Το νέο σχέδιο προβλέπει χώρους για εκθεσιακή δραστηριότητα που θα μας επιτρέπουν να συνεχίσουμε τη σημερινή δραστηριότητά μας, αλλά και να μπορούμε λελογισμένα να την επεκτείνουμε μέχρις εκείνου του σημείου που δεν θα αποτελούμε «όχληση». Χώρους για εμπορική δραστηριότητα που θα συμβάλλουν, λίγο έστω, στην οικονομική μας αυτοδυναμία και χώρους για ένα συνδυασμένο συνεδριακό - ξενοδοχειακό τοπόσημο, απέναντι από τα μουσεία της πόλης. Αξιοποίηση των σταθμών του μετρό, επαναδιευθέτηση της κυκλοφορίας εσωτερικά και περιμετρικά, για να μην κορεστεί το δίκτυο. Σχεδιασμό των κτιρίων με περιορισμένα κλιμακούμενα ύψη για να μην εμποδίζεται η οπτική σύνδεση με τα τοπόσημα της πόλης. Συμμόρφωση με τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.

Και, το κυριότερο ίσως, πράσινο και ελεύθερους χώρους στο 50% της έκτασης, για ελεύθερη χρήση από τους πολίτες, σε σύνδεση με τη σημερινή ζώνη πρασίνου προς την παραλία, διατηρώντας τα σημερινά εμβληματικά κτίρια, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τον Πύργο του ΟΤΕ και το Παλέ ντε Σπορ, και συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία του μητροπολιτικού πάρκου Πρασίνου και Πολιτισμού.

Είναι αυτό το project εφικτό; Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις μας ναι, μπορούμε δηλαδή με πολλές ελπίδες επιτυχίας να αξιοποιήσουμε το εργαλείο των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα.

Χαιρόμαστε για τη συναίνεση που φαίνεται ότι έχει επιτευχθεί και ελπίζουμε στη συνεχή υποστήριξη της κοινωνίας της πόλης και στη διαδικαστική διευκόλυνση της τοπικής αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού και του κράτους. Αν όλα πάνε κατά τον προγραμματισμό μας, η εκατονταετηρίδα της ΔΕΘ θα γιορταστεί στο νέο εμβληματικό εκθεσιακό της κέντρο, κόσμημα στην καρδιά του μητροπολιτικού πάρκου της πόλης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ στις 24 Φεβρουαρίου 2019