Μία ανάσα πριν τις αμερικανικές εκλογές και η κόντρα ανάμεσα στο Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζον Μπάιντεν κορυφώνεται. Η φετινή αναμέτρηση έχει καταφέρει να στρέψει το βλέμμα ολόκληρου του πλανήτη στις ΗΠΑ όχι μόνο για την εκλογική μάχη μεταξύ του Ρεπουμπλικανού και του Δημοκρατικού υποψήφιου αλλά και για το τι θα ακολουθήσει μετά το αποτέλεσμα της 3^ης Νοεμβρίου.

Ωστόσο, το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ έχει απασχολήσει κατά καιρούς ακόμα και τους γνώστες της πολιτικής επικαιρότητας καθώς συχνά χαρακτηρίζεται δαιδαλώδες, γεμάτο ιδιαιτερότητες και τελικά παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα. Για αυτό το λόγο προσπαθήσαμε να εξερευνήσουμε τη διαδικασία ψηφοφορίας και εν τέλει ανάδειξης του νέου Προέδρου ξεκινώντας από τη ραχοκοκαλιά του πολιτικού συστήματος της Αμερικής:

Οι 50 Πολιτείες της Αμερικής συγκροτούν μία ομοσπονδιακή συνταγματική δημοκρατία. Μετά τη λήξη του Αμερικανικού Εμφυλίου, τα κόμματα που μάχονται για την προεδρία είναι το Δημοκρατικό και το Ρεπουμπλικανικό.

Το σκήπτρο της εκτελεστικής εξουσίας κατέχει ο Πρόεδρος, με την ιδιότητα να δρα ανεξάρτητα από το νομοθετικό σώμα.

Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κογκρέσο το οποίο με τη σειρά του αποτελείται από τη Γερουσία και τη Βουλή των αντιπροσώπων. Τέλος, η δικαστική εξουσία ασκείται από το Ανώτατο Δικαστήριο σε συνεργασία με τα κατώτερα δικαστικά σώματα, τα οποία ακολουθούν τους νόμους του αμερικανικού Συντάγματος οι οποίοι ορίζουν και τη δομή της εκτελεστικής εξουσίας.

Οι συμμετέχοντες στη κούρσα για την προεδρία πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας τους, να είναι γεννημένοι και πολιτογραφημένοι στις ΗΠΑ. Το αξίωμα συνοδεύεται από τετραετή θητεία και δικαίωμα μίας επανεκλογής (συνολικά δηλαδή 8 έτη).

Ο αμερικανικός λαός ψηφίζει απ' ευθείας τον Πρόεδρο;

Όχι, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν εκλέγεται απευθείας από το λαό, αλλά από το Σώμα των Εκλεκτόρων. Οι εκλογείς της κάθε Πολιτείας ψηφίζουν το ζεύγος που προτιμούν για τα αξιώματα του Προέδρου και του Αντιπροέδρου. Όποιο ζεύγος υποψηφίων πλειοψηφήσει σε κάθε Πολιτεία συγκεντρώνει όλες τις Εκλεκτορικές Θέσεις της. Οι Εκλέκτορες έχουν οριστεί από το κόμμα των υποψηφίων σε κάθε Πολιτεία και είναι εκείνοι που στη συνέχεια θα εκλέξουν άμεσα (με πλειοψηφικό σύστημα) τα δύο πρόσωπα, τα οποία θα αναλάβουν τα δύο ανώτατα πολιτειακά αξιώματα.

Από τις 50 Πολιτείες, μόνο στις 24 οι Εκλέκτορες είναι υποχρεωμένοι να ψηφίσουν το ζεύγος υποψηφίων που πλειοψήφησε ενώ στις υπόλοιπες μπορούν να ψηφίσουν κατά το δοκούν. Ωστόσο, ελάχιστες φορές έχουν παρακάμψει την λαϊκή εντολή. Έτσι, αν μία Πολιτεία αναδείξει το Δημοκρατικό υποψήφιο με τη λαϊκή ψήφο, οι Εκλέκτορες θα ακολουθήσουν.

Οι Πολιτείες- κλειδιά και οι μόνιμα... αναποφάσιστες

Οι λεγόμενες Πολιτείες-κλειδιά κατέχουν ξεχωριστό ρόλο στην εκλογική αναμέτρηση και για αυτό το λόγο οι υποψήφιοι δίνουν σε αυτές μεγαλύτερη έμφαση κατά την προεκλογική περίοδο με το Οχάιο να έχει τη φήμη της Πολιτείας που εκλέγει πρόεδρο.

Εδώ εντοπίζεται και η μεγαλύτερη ιδιομορφία του αμερικανικού εκλογικού συστήματος. Ο αριθμός των Εκλεκτόρων της κάθε Πολιτείας εξαρτάται κυρίως από πληθυσμιακά κριτήρια και κατά συνέπεια όσο περισσότερους Εκλέκτορες αναδείξει μία Πολιτεία τόσο μεγαλύτερη επιρροή αποκτά στο τελικό αποτέλεσμα. Επομένως, ένας υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ δεν φτάνει μόνο να εξασφαλίσει τη νίκη σε πολλές Πολιτείες, αλλά κυρίως σε εκείνες με τους περισσότερους Εκλέκτορες. Συνολικά το Σώμα των Εκλεκτόρων απαρτίζεται από 538 Εκλέκτορες. «Πλανητάρχης» εκλέγεται αυτός που θα λάβει 270 ψήφους Εκλεκτόρων.

Αν κανένας από τους υποψήφιους δεν συγκεντρώσει τον αριθμό των 270 ψήφων τότε αναλαμβάνει η «Βουλή των Αντιπροσώπων» και αποφασίζει το ποιος θα είναι ο επόμενος «ένοικος» του Λευκού Οίκου.

Οι Πολιτείες που κρίνουν το αποτέλεσμα είναι αυτές που δεν βγάζουν παραδοσιακά κάποιο συγκεκριμένο κόμμα. Μία από αυτές είναι η Καλιφόρνια, στην οποία εκλέγονται 55 εκλέκτορες, με το μέχρι τώρα ποσοστό του Τραμπ να βρίσκεται στο 32% και του Μπάιντεν στο 58%. Σε αρκετές Πολιτείες Τραμπ και Μπάιντεν παλεύουν «στήθος με στήθος», με τον Δημοκρατικό υποψήφιο να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος και να μειώνει τη διαφορά του με τον Ρεπουμπλικανό.

Τι είναι η επιστολική ψήφος και γιατί τη φοβάται ο Τραμπ;

Εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού που «θερίζει» τις ΗΠΑ, ο αριθμός των επιστολικών ψήφων εκτοξεύεται με τον κόσμο να δείχνει σαφή προτίμηση σε αυτές έναντι της μάζωξης σε ένα εκλογικό κέντρο. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις, φαίνεται ότι οι εκλογείς που προτιμούν την επιστολική ψήφο ανήκουν κυρίως στου Δημοκρατικούς.

Οι κανόνες για την επιστολική ψήφο (mail voting) καθορίζονται από την κάθε Πολιτεία με ορισμένες να στέλνουν αυτόματα τα ψηφοδέλτια σε όλους τους ψηφοφόρους μέσω του ταχυδρομείου ενώ στις υπόλοιπες πρέπει οι ίδιοι οι ψηφοφόροι να τα ζητήσουν.

Το ψηφοδέλτιο τοποθετείται σε έναν φάκελο ο οποίος ταχυδρομείται ή κατατίθεται σε συγκεκριμένο μέρος. Σε κάποιες Πολιτείες μάλιστα απαιτείται ο φάκελος με το ψηφοδέλτιο να τοποθετηθεί σε έναν ακόμα φάκελο στον οποίο θα αναγράφονται εξωτερικά τα στοιχεία του μάρτυρα ή των μαρτύρων που εγγυόνται για την ψήφο.

Τον περασμένο μήνα ο Τραμπ «έκοψε» την επιπλέον χρηματοδότηση για τα Αμερικανικά Ταχυδρομεία (USPS) θέλοντας έτσι να εξασφαλίσει ότι θα σαμποτάρει την επιστολική ψήφο βάζοντας ακόμα ένα εμπόδιο στη διαδικασία. Δεν είναι λίγες οι φορές μάλιστα που εν ενεργεία Πρόεδρος έχει εκτοξεύσει αιχμές κατά της επιστολικής ψήφου, κάνοντας λόγο για μία μέθοδο ψηφοφορίας που «ευνοεί» την εκτεταμένη νοθεία με αρκετούς πολιτολόγους των ΗΠΑ να τον διαψεύδουν.

Γιατί συντηρούν ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα;

Την περίοδο που δημιουργήθηκε το αμερικανικό εκλογικό σύστημα, ως Εκλέκτορες θεωρούνταν οι επιφανείς πολίτες του κάθε κράτους που απάρτιζε την ομοσπονδία και η δύναμη που τους δόθηκε αποσκοπούσε στο να διαφυλάξουν τα συμφέροντα της Πολιτείας που θα εκπροσωπούσαν. Σήμερα το σύστημα αυτό επιβιώνει για κυρίως ιστορικούς λόγους.

Κέρδισαν το λαό, έχασαν τη χώρα

Το πολύπλοκο και για πολλούς άδικο εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ έχει φυσικά ως αποτέλεσμα αρκετοί από τους υποψήφιους προέδρους τόσο στο μακρινό παρελθόν όσο και πολύ πρόσφατα, να έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και την ψήφο του λαού, αλλά να έχουν χάσει τελικά τις εκλογές, όπως άλλωστε συνέβη πριν 4 χρόνια και με τη Χίλαρι Κλίντον κι έτσι ένοικος του Λευκού Οίκου έγινε ο Ντόναλντ Τραμπ.

Το 1824 ο Άντριου Τζάκσον κέρδισε τη λαϊκή ψήφο αλλά και τους εκλέκτορες αλλά όχι σε ποσοστό που μπορούσε να γίνει αυτόματα Πρόεδρος. Έτσι, το Κογκρέσο ανακήρυξε πρόεδρο τον Τζον Κουίνσι Άνταμς. Το ίδιο έπαθε και ο Ράδερφοντ Μπ. Χέις που έχασε τις εκλογές του 1876 στο Κογκρέσο από τον Σάμουελ Τίλντεν, ενώ λίγα χρόνια μετά ο Μπέντζαμιν Χάρισον κέρδισε στις ψήφους αλλά έχασε την προεδρία από τον Γκρόβερ Κλίβελαντ. Ο επόμενος «χαμένος» από τον λαό αλλά κερδισμένος από το εκλογικό σύστημα ήταν φυσικά ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος το 2000, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ το 2016 έχανε στις δημοσκοπήσεις, έχασε με 2,8 εκατομμύρια ψήφους αλλά κερδίζοντας Ουισκόνσιν, Πενσυλβανία και Μίσιγκαν βρέθηκε στο ανώτατο αξίωμα.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στη 01.11.2020