Στο φετινό μηχανογραφικό δελτίο των γενικών λυκείων, δηλαδή στον κατάλογο των πανεπιστημιακών σχολών της χώρας, αναγράφονται 430 τμήματα! Δεν έχω επεξεργασμένα στοιχεία από πολλές άλλες χώρες ανάλογου πληθυσμιακού μεγέθους με το ελληνικό, αλλά καταγράφω την Ολλανδία, που αναφέρεται συχνά στον Τύπο ως χώρα σχετικής αναφοράς. 

Με περίπου διπλάσιο πληθυσμό, έχοντας επενδύσει τις τελευταίες δεκαετίες στην αγγλόφωνη ανώτατη εκπαίδευση, διαφοροποιώντας μάλιστα σε μεγάλο βαθμό τα πανεπιστήμιά της σε κέντρα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών, με μεγάλο αριθμό ξένων φοιτητών, με υποδειγματική οργάνωση ερευνητικού περιβάλλοντος, λειτουργεί με 13 πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Εμείς έχουμε φθάσει τα 24 πανεπιστήμια, με σκορπισμένα τμήματα ανά την επικράτεια, αποτέλεσμα επάλληλων συγκολλήσεων, συγχωνεύσεων και… τοπικών αιτημάτων. 

Τα μνημόνια έρχονται και παρέρχονται, νομοσχέδια ψηφίζονται αφειδώς με σταθερή διακήρυξη τη «βελτίωση της παρεχόμενης γνώσης», αλλά τίποτα δεν έχει αλλάξει στην εθνική αρχετυπική μας προσήλωση να αντιμετωπίζουμε τα πανεπιστήμια όχι ως χώρους γνώσης και αναπτυξιακής προοπτική, αλλά ως στοιχείο τοπικής εμπορικής δραστηριότητας. Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα του αναπτυγμένου κόσμου που αναγνωρίζει τις πανεπιστημιακές σχολές πρωτίστως ως μοχλό κινητικότητας της τοπικής μικροκτηματαγοράς, όπως παλαιότερα αντιμετώπιζε τα στρατόπεδα. Πενήντα πέντε ελληνικές πόλεις διαθέτουν τουλάχιστον ένα πανεπιστημιακό τμήμα. Δεκαπέντε εξ αυτών διαθέτουν μόνο ένα! 

Με το τελευταίο δε νομοσχέδιο, που συγχωνεύθηκαν με ακατανόητο τρόπο ΑΕΙ και ΤΕΙ, τα τμήματα αυξάνονται κατά δεκάδες, σε αντίθεση με κάθε λογική πρόβλεψη μείωσής τους. Ποιος αξιολογεί, ποιος θέτει προτεραιότητες, ποιος ενδιαφέρεται εάν το υπάρχον ηλικιακά γερασμένο -λόγω αδυναμίας προσλήψεων- προσωπικό αλλά και οι ελλιπέστατες κτιριακές υποδομές μπορούν να ανταποκριθούν στις εκπαιδευτικές ανάγκες, ποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις στη διεπιστημονικότητα στην Ευρώπη, ποιος επιχειρεί στρατηγικούς σχεδιασμούς για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα; 

Κυρίως ποιος στοχάζεται σε θέματα διασύνδεσης της προσδοκώμενης ανάπτυξης με την παιδεία αλλά και της αξιοποίησης των συγκριτικών μας εθνικών πλεονεκτημάτων με τεκμηρίωση επιστημονική; Προφανώς κανείς. 

Στη χώρα πολλαπλασιάστηκαν τα παράδοξα. Ενώ όλες οι μελέτες αλλά και η καθημερινή μας παρατήρηση οδηγούν σε εφιαλτικά σενάρια μείωσης του ενεργού πληθυσμού λόγω υπογεννητικότητας, εμείς αυξάνουμε φέτος τον αριθμό των εισακτέων στα πανεπιστήμια κατά 3.643 θέσεις. 

Ενώ ομνύουμε όλοι και σε όλα τα κόμματα ότι πρέπει να «φέρουμε πίσω τα παιδιά μας» (sic), αντί να οργανώσουμε καινοτόμα και λειτουργικά ερευνητικά κέντρα, τροφοδοτούμε με μανία τη βιομηχανία παραγωγής πτυχιούχων και μεταναστών του άμεσου μέλλοντος. Γιατί η αιμορραγία φυγής των νέων πτυχιούχων δεν φαίνεται να σταματά. Σε όλη αυτήν τη διπλή προεκλογική περίοδο, πόσος λόγος έγινε για όλα αυτά; Πόσο ασχοληθήκαμε στη δημόσια συζήτηση «Περί της Παιδείας», περί των κατευθύνσεων της έρευνας, εντέλει περί της ουσίας της παραγωγής και της ανάπτυξης;

Καλή ψήφο!

Η χώρα που καταργεί την τεχνική εκπαίδευση

Δεν είναι μόνο ο αριθμός των εκατοντάδων τμημάτων που εντυπωσιάζει! Είναι και τα αντικείμενα των σπουδών. Σχολές παλαιών μεγαλείων, όπως πολλές από τις πολυτεχνικές, αυξάνονται με την εμπνευσμένη συγχώνευση ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Το γεγονός της συγκλονιστικής ανεργίας των μηχανικών δεν πτοεί το υπουργείο, που επιμένει στον περαιτέρω πολλαπλασιασμό τους. Άλλωστε, στην Ελλάδα των μεγάλων ονείρων, δηλαδή της ασύγγνωστης αμεριμνησίας, έχουμε την πολυτέλεια να μορφώνουμε, σε συνθήκες δεκαετούς κρίσης, και τα αυριανά στελέχη των κατασκευαστικών εταιρειών της Γερμανίας, της Ελβετίας και της Σκανδιναβίας όπως και τους γιατρούς όλων των περιφερειακών βορειοευρωπαϊκών νοσοκομείων. Όσο για τις τεχνικές δουλειές, που παρεμπιπτόντως μόνο στην Ελλάδα θεωρούνται δεύτερης κατηγορίας, μπορούμε να εισάγουμε μετανάστες, αφού η κυβέρνηση κατάργησε την ίδια την έννοια της τεχνικής εκπαίδευσης. 

Άντε να αποδεχθούμε και μερικούς έλληνες από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, όπως υπέδειξε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από πού να κρατηθείς;

Ανύπαρκτες οι τουριστικές και ναυτιλιακές σπουδές

Συνεχίζοντας την πρόχειρη μελέτη στα πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας, προσπαθώ να αποκωδικοποιήσω δεκάδες τίτλους σπουδών δυσνόητους, τουλάχιστον στη δική μου συμβατική σκέψη. 

Για λόγους σεβασμού των φοιτητών αλλά και των εκπαιδευτικών, δεν αναφέρω το ακριβές αντικείμενο πολλών τμημάτων που λειτουργούν σε ελληνικές κωμοπόλεις και που προκαλούν αυθόρμητο μειδίαμα. Προσπερνώ και το θέμα των ανύπαρκτων επαγγελματικών δικαιωμάτων. 

Αλλά στέκομαι στην εκκωφαντική έλλειψη σπουδών σε τομείς που όλοι αποδεχόμαστε ότι είναι απαραίτητοι για την εθνική μας ανάπτυξη. 

Τουριστικές σπουδές, όπως και ναυτιλιακές, μόλις που ανιχνεύονται στην πλούσια λίστα του μηχανογραφικού. Η χώρα του τεράστιου εφοπλιστικού στόλου, του αναξιοποίητου θαλάσσιου τουρισμού, του θερινού τουρισμού που αποτελεί εδώ και χρόνια τον μεγαλύτερο τροφοδότη του ΑΕΠ, αρνείται να στοχαστεί σχετικά με την ανάγκη επανακαθορισμού των εθνικών εκπαιδευτικών κατευθύνσεων.

Τίτλοι χωρίς αντίκρισμα

Υπολογίζω ότι διεκδικούμε την πρωτιά αναπτυγμένης χώρας που διαθέτει σε θέσεις ανειδίκευτου προσωπικού τόσους εργαζόμενους με μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών. 

Το παράδοξο γιγαντώνεται εάν συνδυαστεί με τα στοιχεία σχετικά πρόσφατης έρευνας του CEDEFOP, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση ανάμεσα σε πλήθος ευρωπαϊκών χωρών αναφορικά με την αντιστοίχηση των δεξιοτήτων των πτυχιούχων με την αγορά εργασίας. Περισσότεροι από τους μισούς εργοδότες δεν βρίσκουν εύκολα προσωπικό των προσόντων που απαιτούν. 

Τι φταίει; Ποιος θα προβληματιστεί; Ποιος θα επαναξιολογήσει εκπαιδευτικές κατευθύνσεις; 

Επιχειρώντας να προλάβω τη διατύπωση όποιας απορίας γεννά το παρόν σημείωμά μου σήμερα, ημέρα εκλογών, καταθέτω την πίστη μου ότι η μόνη προεκλογική συζήτηση που θα ήταν σίγουρα χρήσιμη για τη χώρα θα ήταν μια ειλικρινής συζήτηση ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 6-7 Ιουλίου 2019