Όταν η ιστορία του σήμερα συναντά την ιστορία του χθες
"ΜτΚ": Πήγαμε-είδαμε το ιστορικό συλλεκτικό αρχείο Θεσσαλονίκης Μαλαμίδη
02/01/2019 17:00
Περπατώντας στα στενά της περιοχής του Μπιτ Μπαζάρ, μπορεί να συναντήσει κανείς από παλαιοπωλεία και καφέ μέχρι και υπαίθριες αγορές .Σε ένα μικρό πεζόδρομο στην Γκαρπολά 7, κοντά στην περιοχή, βρίσκει κανείς ένα μικρό αλλά πολύτιμο και καλά κρυμμένο διαμάντι.
Μία από τις πιο πλήρεις -αν όχι η πληρέστερη- αποθήκη ιστορικής μνήμης της Θεσσαλονίκης ή αλλιώς το Ιστορικό συλλεκτικό αρχείο Θεσσαλονίκης του Μάνου Μαλαμίδη, διατηρεί επάξια τον τίτλο του, καθώς εκεί μπορεί να βρει κανείς καλά φυλαγμένα μια πληθώρα εγγράφων, φωτογραφιών και αντικειμένων που προέρχονται από διάφορες ιστορικές περιόδους. Ολόκληρη η συλλογή συγκροτήθηκε με την αγορά τους από παλαιοπωλεία και δημόσιες δημοπρασίες.
«Στο αρχείο μας υπάρχουν ντοσιέ και φάκελοι που αφορούν όλη τη νεότερη ιστορία από το 1900 και μετά, δηλαδή βαλκανικοί πόλεμοι, μικρασιατική καταστροφή, μεσοπόλεμος, δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά, ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του ’40, η Κατοχή, η εθνική αντίσταση, ο εμφύλιος, η δικτατορία της 21ης Απριλίου, και η Μεταπολίτευση» εξηγεί ο Μάνος Μαλαμίδης, συλλέκτης, ιστορικός και δημιουργός του αρχείου.
Το αρχείο με τη μορφή που σήμερα υπάρχει, λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια ενώ το προηγούμενο χρονικό διάστημα λειτουργούσε σαν διαδικτυακός τόπος, μέσα από τη σελίδα στο facebook «Μνήμες Θεσσαλονίκης-Σύνδεση με το παρόν», που αριθμεί περισσότερα από 16.000 μέλη.
«Η εξωστρέφεια είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει το αρχείο. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι αυτά που έχουμε σαν αρχείο, να τα εκλαϊκεύσουμε και να τα βάλουμε στην καθημερινή ζωή. Να τα συνδέσουμε δηλαδή με το παρελθόν το παρόν και το μέλλον».
Ο Μάνος Μαλαμίδης στο χώρο του Ιστορικού Συλλεκτικού Αρχείου του.
Η ιδέα του αρχείου ξεκίνησε από πολύ παλιά όταν ο κ. Μαλαμίδης δίδασκε ιστορία σε φροντιστήριο μέσης εκπαίδευσης. Ο προβληματισμός είχε από τότε σφηνωθεί στο μυαλό του: «γιατί τα παιδιά να μην αγαπούν την ιστορία».
«Η ιστορία οφείλει να ερμηνεύει το παρόν»
Σύμφωνα με τον κ. Μαλαμίδη, η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν είναι αυτή που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να αναζητήσει, να μάθει τα ιστορικά δεδομένα και να τα αξιοποιήσει.
«Αν παρατηρήσει κανείς τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, υπάρχει πάντα παραπομπή στις πηγές. Οι πηγές όμως δεν είναι παρά γραμμένα πράγματα. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι όταν έχουμε να κάνουμε με πραγματικά αντικείμενα, έγγραφα και φωτογραφίες , οι μαθητές έχουν κάτι απτό μπροστά τους το οποίο μπορούν εύκολα να συνδέσουν με την ιστορία, ενώ παράλληλα το ενσωματώνουν στο σήμερα» επισημαίνει ο κ.Μαλαμίδης.
Τελικά οι νέοι γνωρίζουν ιστορία;
Ο κ. Μαλαμίδης μιλώντας με την ιδιότητα του ιστορικού, εξηγεί: «Υπάρχει ένα κενό μεταξύ της τότε ιστορίας και της τώρα. Τα σχολεία αποφεύγουν να μιλήσουν για το τι έγινε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Αφενός μεν υπάρχουν και οι ίδιοι οι καθηγητές που έχουν πολιτικές απόψεις, υπάρχουν άνθρωποι από συντηρητικοί έως ακροδεξιοί. Κυρίως όμως υπάρχουν κάποιοι που λένε “θα τα πω εγώ αυτά;” Αυτά είναι πολιτικά ζητήματα».
Πρόσφατα ομάδες μαθητών από πολλά σχολεία της Θεσσαλονίκης πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας με σκοπό να εκφράσουν την αντίθεσή τους για τη συμφωνία των Πρεσπών. Με πανό και σημαίες διατράνωσαν την ελληνικότητα της Μακεδονίας ενώ φώναξαν και ρατσιστικά συνθήματα , «δε θα γίνεις Έλληνας ποτέ, Σκοπιανέ, Σκοπιανέ».
«Άλλο να αγαπάς την πατρίδα σου και άλλο να μισείς τις πατρίδες όλων των υπόλοιπων» υπογραμμίζει ο κ. Μαλαμίδης. «Είναι πολύ εύκολο να φωνάξεις σύνθημα, αλλά πρέπει να διαβάζεις κιόλας ώστε να γνωρίζεις για ποιο λόγο το φωνάζεις» καταλήγει.
Συλλογή νομισμάτων από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Η πρώτη φασιστική οργάνωση της Θεσσαλονίκη προλαβαίνει τον… Χίτλερ
«Αναρωτιόμαστε για τη Χρυσή Αυγή για τα ποσοστά της ακροδεξιάς. Γιατί αυτό το ποσοστό; Εάν κάνει κάποιος μία αναδρομή στον μεσοπόλεμο και δει την αφετηρία όλων αυτών των ακροδεξιών ιδεολογιών, μπορεί αρχικά να ξεκινήσει από τα τρία Ε.Ε.Ε» υποστηρίζει ο κ. Μαλαμίδης.
Η Ε.Ε.Ε (Εθνική Ένωση Ελλάς) ήταν η πρώτη ανοιχτή φασιστική οργάνωση στην Ευρώπη, η οποία συγκροτήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927 , πριν ακόμη δημιουργηθεί το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα του Χίτλερ, γνωστότερο ως NSDAP.
«Εκείνοι προτιμούσαν να μεταφράζουν τα αρχικά της οργάνωσης ως “Έλληνες εναντίον Εβραίων”. Πρωτοστατήσανε σε διώξεις εναντίων των Εβραίων ενώ κάψανε και έναν συνοικισμό των Εβραίων, γνωστό και ως Κάμπελ, στον οποίο καθόταν φτωχοί Εβραίοι των οποίων τα σπίτια είχαν καεί στην πυρκαγιά του ’17» σημειώνει χαρακτηριστικά.
H ιστορία μας δείχνει τι ακριβώς να αποφύγουμε
Ο Κ. Μαλαμίδης εξηγεί στη «ΜτΚ» ότι το αρχείο που έχει συλλέξει εδώ και πολλά χρόνια, μπορεί να είναι παλιό, αποτελεί όμως ζωντανό κύτταρο και μία μεγάλη πηγή για την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Το αρχείο είναι ανοιχτό στο κοινό αλλά και σε όποιον θέλει να ψάξει, να καταγράψει να ερμηνεύσει ακόμη και γεγονότα που συμβαίνουν στο σήμερα.
«Οι Έλληνες είναι ένας λαός που ψάχνει. Είμαστε ίσως ο πρώτος λαός στην Ευρώπη που ασχολείται ουσιαστικά με την ιστορία. Υπάρχουν πάρα πολλές ιστορικές εκδόσεις, βιβλία, περιοδικά και οι εφημερίδες ποικίλης ύλης. Θέλουμε να μάθουμε ιστορία οι Έλληνες και αυτό γιατί υπάρχει ένα πρόσφατο παρελθόν αυτό του εμφυλίου πολέμου που στοίχισε πολλά δεινά στην πατρίδα μας και ο κόσμος ψάχνει να δει τι ακριβώς έγινε τότε» καταλήγει ο κ. Μαλαμίδης.
Η τραγωδία της Κύπρου και το άνοιγμα του φακέλου
Η τραγωδία της Κύπρου έγινε όταν η δικτατορία του Παπαδόπουλου, με την εντολή των Αμερικάνων και την απειλή των Τούρκων, απέσυραν από το νησί τη μεραρχία το 1967. Τον στρατιωτικό σχηματισμό είχε στείλει ο Γιώργος Παπανδρέου το 1964. Το άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου» εμπεριέχει ντοκουμέντα από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα πολιτικά γεγονότα σε Ελλάδα και Κύπρο καθώς και για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι ξένες δυνάμεις στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακάριου.
Γραφείο Προπαγάνδας Θεσσαλονίκης- Αιγαίου
Πρόκειται για γραφείο που ίδρυσαν οι Γερμανοί στη διάρκεια της κατοχής το οποίο έκανε εκδόσεις και έδινε διαλέξεις. Την ίδια εποχή σ' όλους τους κεντρικούς δρόμους της πόλης υπήρχαν κολλημένες φιλογερμανικές αφίσες ενώ κυκλοφορούσαν ειδικά αυτοκίνητα προπαγάνδας εξοπλισμένα με δυνατά μεγάφωνα τα οποία διέτρεχαν την πόλη μεταδίδοντας τις ανακοινώσεις των γερμανικών αρχών. Έτσι λοιπόν , οι Θεσσαλονικείς άκουγαν τραγούδια τότε του συρμού: "Όταν θα με χάσεις τότε θα με ζητήσεις" ,"Σ' αγάπησα πολύ μα την αλήθεια" και μεταξύ αυτών την αγγελίαν."Αύριον θα εκτελεστούν 50 κομμουνισταί δια τον φόνον ενός Γερμανού στρατιώτη" .
«Εθνική Ενωση Ελλάς» ή αλλιώς «Έλληνες Εναντίον Εβραίων»
Η φασιστική οργάνωση των Τριών Εψιλον από τα αρχικά της ΕΕΕ, Εθνική Ενωση Ελλάς ή Ελληνες Εναντίον Εβραίων είχε από την δεκαετία του 1920 ακόμη, χαρακτήρα παραστρατιωτικής οργάνωσης. Οι λεγόμενοι «Τριεψιλίτες» φορούσαν κίτρινα/χακί πουκάμισα με περιβραχιόνιο, πάνω στο οποίο ήταν τυπωμένα τα αρχικά ΕΕΕ και το σύμβολο της οργάνωσης, γραβάτα, μαύρες μπότες και χαλύβδινα κράνη απ’ όπου προήλθε και το προσωνύμιό τους «χαλυβδόκρανοι».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Δεκεμβρίου 2018
Περπατώντας στα στενά της περιοχής του Μπιτ Μπαζάρ, μπορεί να συναντήσει κανείς από παλαιοπωλεία και καφέ μέχρι και υπαίθριες αγορές .Σε ένα μικρό πεζόδρομο στην Γκαρπολά 7, κοντά στην περιοχή, βρίσκει κανείς ένα μικρό αλλά πολύτιμο και καλά κρυμμένο διαμάντι.
Μία από τις πιο πλήρεις -αν όχι η πληρέστερη- αποθήκη ιστορικής μνήμης της Θεσσαλονίκης ή αλλιώς το Ιστορικό συλλεκτικό αρχείο Θεσσαλονίκης του Μάνου Μαλαμίδη, διατηρεί επάξια τον τίτλο του, καθώς εκεί μπορεί να βρει κανείς καλά φυλαγμένα μια πληθώρα εγγράφων, φωτογραφιών και αντικειμένων που προέρχονται από διάφορες ιστορικές περιόδους. Ολόκληρη η συλλογή συγκροτήθηκε με την αγορά τους από παλαιοπωλεία και δημόσιες δημοπρασίες.
«Στο αρχείο μας υπάρχουν ντοσιέ και φάκελοι που αφορούν όλη τη νεότερη ιστορία από το 1900 και μετά, δηλαδή βαλκανικοί πόλεμοι, μικρασιατική καταστροφή, μεσοπόλεμος, δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά, ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του ’40, η Κατοχή, η εθνική αντίσταση, ο εμφύλιος, η δικτατορία της 21ης Απριλίου, και η Μεταπολίτευση» εξηγεί ο Μάνος Μαλαμίδης, συλλέκτης, ιστορικός και δημιουργός του αρχείου.
Το αρχείο με τη μορφή που σήμερα υπάρχει, λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια ενώ το προηγούμενο χρονικό διάστημα λειτουργούσε σαν διαδικτυακός τόπος, μέσα από τη σελίδα στο facebook «Μνήμες Θεσσαλονίκης-Σύνδεση με το παρόν», που αριθμεί περισσότερα από 16.000 μέλη.
«Η εξωστρέφεια είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει το αρχείο. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι αυτά που έχουμε σαν αρχείο, να τα εκλαϊκεύσουμε και να τα βάλουμε στην καθημερινή ζωή. Να τα συνδέσουμε δηλαδή με το παρελθόν το παρόν και το μέλλον».
Ο Μάνος Μαλαμίδης στο χώρο του Ιστορικού Συλλεκτικού Αρχείου του.
Η ιδέα του αρχείου ξεκίνησε από πολύ παλιά όταν ο κ. Μαλαμίδης δίδασκε ιστορία σε φροντιστήριο μέσης εκπαίδευσης. Ο προβληματισμός είχε από τότε σφηνωθεί στο μυαλό του: «γιατί τα παιδιά να μην αγαπούν την ιστορία».
«Η ιστορία οφείλει να ερμηνεύει το παρόν»
Σύμφωνα με τον κ. Μαλαμίδη, η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν είναι αυτή που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να αναζητήσει, να μάθει τα ιστορικά δεδομένα και να τα αξιοποιήσει.
«Αν παρατηρήσει κανείς τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, υπάρχει πάντα παραπομπή στις πηγές. Οι πηγές όμως δεν είναι παρά γραμμένα πράγματα. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι όταν έχουμε να κάνουμε με πραγματικά αντικείμενα, έγγραφα και φωτογραφίες , οι μαθητές έχουν κάτι απτό μπροστά τους το οποίο μπορούν εύκολα να συνδέσουν με την ιστορία, ενώ παράλληλα το ενσωματώνουν στο σήμερα» επισημαίνει ο κ.Μαλαμίδης.
Τελικά οι νέοι γνωρίζουν ιστορία;
Ο κ. Μαλαμίδης μιλώντας με την ιδιότητα του ιστορικού, εξηγεί: «Υπάρχει ένα κενό μεταξύ της τότε ιστορίας και της τώρα. Τα σχολεία αποφεύγουν να μιλήσουν για το τι έγινε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Αφενός μεν υπάρχουν και οι ίδιοι οι καθηγητές που έχουν πολιτικές απόψεις, υπάρχουν άνθρωποι από συντηρητικοί έως ακροδεξιοί. Κυρίως όμως υπάρχουν κάποιοι που λένε “θα τα πω εγώ αυτά;” Αυτά είναι πολιτικά ζητήματα».
Πρόσφατα ομάδες μαθητών από πολλά σχολεία της Θεσσαλονίκης πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας με σκοπό να εκφράσουν την αντίθεσή τους για τη συμφωνία των Πρεσπών. Με πανό και σημαίες διατράνωσαν την ελληνικότητα της Μακεδονίας ενώ φώναξαν και ρατσιστικά συνθήματα , «δε θα γίνεις Έλληνας ποτέ, Σκοπιανέ, Σκοπιανέ».
«Άλλο να αγαπάς την πατρίδα σου και άλλο να μισείς τις πατρίδες όλων των υπόλοιπων» υπογραμμίζει ο κ. Μαλαμίδης. «Είναι πολύ εύκολο να φωνάξεις σύνθημα, αλλά πρέπει να διαβάζεις κιόλας ώστε να γνωρίζεις για ποιο λόγο το φωνάζεις» καταλήγει.
Συλλογή νομισμάτων από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Η πρώτη φασιστική οργάνωση της Θεσσαλονίκη προλαβαίνει τον… Χίτλερ
«Αναρωτιόμαστε για τη Χρυσή Αυγή για τα ποσοστά της ακροδεξιάς. Γιατί αυτό το ποσοστό; Εάν κάνει κάποιος μία αναδρομή στον μεσοπόλεμο και δει την αφετηρία όλων αυτών των ακροδεξιών ιδεολογιών, μπορεί αρχικά να ξεκινήσει από τα τρία Ε.Ε.Ε» υποστηρίζει ο κ. Μαλαμίδης.
Η Ε.Ε.Ε (Εθνική Ένωση Ελλάς) ήταν η πρώτη ανοιχτή φασιστική οργάνωση στην Ευρώπη, η οποία συγκροτήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927 , πριν ακόμη δημιουργηθεί το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα του Χίτλερ, γνωστότερο ως NSDAP.
«Εκείνοι προτιμούσαν να μεταφράζουν τα αρχικά της οργάνωσης ως “Έλληνες εναντίον Εβραίων”. Πρωτοστατήσανε σε διώξεις εναντίων των Εβραίων ενώ κάψανε και έναν συνοικισμό των Εβραίων, γνωστό και ως Κάμπελ, στον οποίο καθόταν φτωχοί Εβραίοι των οποίων τα σπίτια είχαν καεί στην πυρκαγιά του ’17» σημειώνει χαρακτηριστικά.
H ιστορία μας δείχνει τι ακριβώς να αποφύγουμε
Ο Κ. Μαλαμίδης εξηγεί στη «ΜτΚ» ότι το αρχείο που έχει συλλέξει εδώ και πολλά χρόνια, μπορεί να είναι παλιό, αποτελεί όμως ζωντανό κύτταρο και μία μεγάλη πηγή για την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Το αρχείο είναι ανοιχτό στο κοινό αλλά και σε όποιον θέλει να ψάξει, να καταγράψει να ερμηνεύσει ακόμη και γεγονότα που συμβαίνουν στο σήμερα.
«Οι Έλληνες είναι ένας λαός που ψάχνει. Είμαστε ίσως ο πρώτος λαός στην Ευρώπη που ασχολείται ουσιαστικά με την ιστορία. Υπάρχουν πάρα πολλές ιστορικές εκδόσεις, βιβλία, περιοδικά και οι εφημερίδες ποικίλης ύλης. Θέλουμε να μάθουμε ιστορία οι Έλληνες και αυτό γιατί υπάρχει ένα πρόσφατο παρελθόν αυτό του εμφυλίου πολέμου που στοίχισε πολλά δεινά στην πατρίδα μας και ο κόσμος ψάχνει να δει τι ακριβώς έγινε τότε» καταλήγει ο κ. Μαλαμίδης.
Η τραγωδία της Κύπρου και το άνοιγμα του φακέλου
Η τραγωδία της Κύπρου έγινε όταν η δικτατορία του Παπαδόπουλου, με την εντολή των Αμερικάνων και την απειλή των Τούρκων, απέσυραν από το νησί τη μεραρχία το 1967. Τον στρατιωτικό σχηματισμό είχε στείλει ο Γιώργος Παπανδρέου το 1964. Το άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου» εμπεριέχει ντοκουμέντα από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα πολιτικά γεγονότα σε Ελλάδα και Κύπρο καθώς και για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι ξένες δυνάμεις στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακάριου.
Γραφείο Προπαγάνδας Θεσσαλονίκης- Αιγαίου
Πρόκειται για γραφείο που ίδρυσαν οι Γερμανοί στη διάρκεια της κατοχής το οποίο έκανε εκδόσεις και έδινε διαλέξεις. Την ίδια εποχή σ' όλους τους κεντρικούς δρόμους της πόλης υπήρχαν κολλημένες φιλογερμανικές αφίσες ενώ κυκλοφορούσαν ειδικά αυτοκίνητα προπαγάνδας εξοπλισμένα με δυνατά μεγάφωνα τα οποία διέτρεχαν την πόλη μεταδίδοντας τις ανακοινώσεις των γερμανικών αρχών. Έτσι λοιπόν , οι Θεσσαλονικείς άκουγαν τραγούδια τότε του συρμού: "Όταν θα με χάσεις τότε θα με ζητήσεις" ,"Σ' αγάπησα πολύ μα την αλήθεια" και μεταξύ αυτών την αγγελίαν."Αύριον θα εκτελεστούν 50 κομμουνισταί δια τον φόνον ενός Γερμανού στρατιώτη" .
«Εθνική Ενωση Ελλάς» ή αλλιώς «Έλληνες Εναντίον Εβραίων»
Η φασιστική οργάνωση των Τριών Εψιλον από τα αρχικά της ΕΕΕ, Εθνική Ενωση Ελλάς ή Ελληνες Εναντίον Εβραίων είχε από την δεκαετία του 1920 ακόμη, χαρακτήρα παραστρατιωτικής οργάνωσης. Οι λεγόμενοι «Τριεψιλίτες» φορούσαν κίτρινα/χακί πουκάμισα με περιβραχιόνιο, πάνω στο οποίο ήταν τυπωμένα τα αρχικά ΕΕΕ και το σύμβολο της οργάνωσης, γραβάτα, μαύρες μπότες και χαλύβδινα κράνη απ’ όπου προήλθε και το προσωνύμιό τους «χαλυβδόκρανοι».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Δεκεμβρίου 2018
ΣΧΟΛΙΑ