Στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 η τοπική αυτοδιοίκηση βρισκόταν υπό τον ασφυκτικό εναγκαλισμό των κομμάτων. Η συντριπτική πλειονότητα των υποψηφίων δημάρχων και νομαρχών (πριν από την υποκατάστασή τους από τους/τις περιφερειάρχες) ήταν της απολύτου εγκρίσεως των κομματικών ηγεσιών. Χωρίς χρίσμα δεν πήγαινες πουθενά. Ωστόσο, της απονομής του χρίσματος προηγούνταν εσωκομματικές διαδικασίες στις τοπικές οργανώσεις όπου οι υποψήφιοι περνούσαν από κόσκινο. 

Όπως έλεγε χαρακτηριστικά, παλαίμαχος σήμερα της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, ήταν δυσκολότερο να πάρεις το κομματικό χρίσμα, παρά να εκλεγείς δήμαρχος.

Προϊόντος του χρόνου ο κομματικός έλεγχος σταδιακά εξασθένησε. Οι κομματικές ηγεσίες συνειδητοποίησαν ότι το ποιος ή ποια θα εκλεγεί δήμαρχος σε έναν τόπο ήταν υπόθεση των ίδιων των τοπικών κοινωνιών. Αυτές θα ενέκριναν τις υποψηφιότητες, οι ίδιες θα εξέλεγαν τον ή την δήμαρχο. 

Με εξαίρεση βεβαίως τέσσερις, πέντε μεγάλες πόλεις για τις οποίες κάθε κομματική ηγεσία διατηρούσε το δικαίωμα να έχει αυτή τον τελικό λόγο. Ακόμη και γι’ αυτές τις περιπτώσεις όμως οι τοπικές κομματικές οργανώσεις συνομιλούσαν με τα μέλη τους, έπιαναν τον σφυγμό της κοινωνίας, διαμόρφωναν προτάσεις και τις υπέβαλαν προς τελική έγκριση στην κομματική ηγεσία.

Την περασμένη εβδομάδα είδαμε τα δύο μεγαλύτερα κόμματα να χρίζουν υποψηφίους στον δήμο Θεσσαλονίκης. Η Νέα Δημοκρατία ανακοίνωσε ότι στηρίζει τον νυν δήμαρχο Κωνσταντίνο Ζέρβα και ο ΣΥΡΙΖΑ τον πρώην αντιδήμαρχο της διοίκησης Μπουτάρη, Σπύρο Πέγκα. Κοινό γνώρισμα και των δύο αυτών αποφάσεων είναι ότι λήφθηκαν στο παρασκήνιο, χωρίς την παραμικρή συμμετοχή των τοπικών στελεχών και των οργανώσεων. 

Το κυβερνών κόμμα είχε κάνει το ίδιο λάθος και το 2019 και το πλήρωσε. Το επαναλαμβάνει και τώρα. Δεν φρόντισε, πριν να λάβει την οριστική απόφασή του, να αφουγκραστεί το σφυγμό της τοπικής κοινωνίας. Αν δεν ήθελε ή δεν προλάβαινε να συνομιλήσει με τα στελέχη του και τα μέλη των τοπικών οργανώσεων θα μπορούσε να κάνει μια σοβαρή σφυγμομέτρηση για να δει ποια είναι η γνώμη των Θεσσαλονικέων για τον «εκλεκτό» της. Αν το έκανε και παρόλα αυτά, πήρε αυτήν την απόφαση, τότε ανέλαβε μεγάλο ρίσκο το οποίο μπορεί να της βγει, μπορεί και όχι.

Χειρότερα είναι τα πράγματα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το χρίσμα στον Σπύρο Πέγκα δόθηκε έπειτα από συζήτηση η οποία έγινε στην Πολιτική Γραμματεία του κόμματος. Χωρίς κανείς να ερωτηθεί από τη Θεσσαλονίκη, δίχως να συνεδριάσει ούτε καν η Νομαρχιακή Επιτροπή για να καταλήξει, έστω σε μια εισήγηση προς την Κουμουνδούρου. 

Κι έτσι, φτάσαμε στο σημείο να ψηφίζουν για τον υποψήφιο δήμαρχο Θεσσαλονίκης τα μέλη ενός οργάνου στο οποίο υπήρχε μόνον μία εκπρόσωπος από την πόλη. Και το χειρότερο όλων είναι ότι δεν ακούστηκε ούτε μια φωνή διαμαρτυρίας από τα εδώ κομματικά στελέχη για τον πρωτοφανή, για υποτιθέμενο αριστερό κόμμα, παραγκωνισμό τους.

Αλλά τι να πει κανείς και για το ΠΑΣΟΚ το οποίο φαίνεται να βρίσκεται σε φάση πολιτικής αφασίας, με τα στελέχη του, από τον πρόεδρο Ανδρουλάκη, τους βουλευτές και όλους τους υπόλοιπους, να έχουν ξεχυθεί στις παραλίες, ξαποσταίνοντας μετά την κοπιώδη διπλή εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου και του Ιουνίου. 

Η απραξία ενόψει των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών είναι αδικαιολόγητη για ένα κόμμα το οποίο, παρά την εκλογική συρρίκνωση που υπέστη από το 2012 και μετέπειτα, εξακολουθεί να διατηρεί ισχυρότατα ερείσματα στην αυτοδιοίκηση. Δεν μπορεί οι τοπικές οργανώσεις του, η Νομαρχιακή του, να μην έχει πάρει θέση για το πρόσωπο που επιλέγει ως υποψήφιο/α δήμαρχο στη Θεσσαλονίκη. 

Δεν μπορεί ο πρόεδρος του κόμματος να ανέχεται τη συμμετοχή υποψήφιου βουλευτή του στο ψηφοδέλτιο υποψηφίου δημάρχου που έχει το χρίσμα της Νέας Δημοκρατίας. Δεν είναι δυνατόν η Χαριλάου Τρικούπη να παρακολουθεί ατάραχη την απουσία πολιτικής εκπροσώπησης στους περιφερειακούς δήμους, όπου τα τοπικά στελέχη κάνουν ό,τι θέλει ο καθένας, αναλόγως των προσωπικών επιδιώξεων και στοχεύσεων.

Για να μην παρεξηγηθώ. Δεν νοσταλγώ τις εποχές του σφιχτού κομματικού εναγκαλισμού, όμως, και η σημερινή κατάσταση, απέχει παρασάγγας από την καλώς εννοούμενη κομματική χειραφέτηση.

Υ.Γ. Η ειρωνεία είναι πως οι Κωνσταντίνος Ζέρβας και Σπύρος Πέγκας ξεπήδησαν μέσα από μία ακηδεμόνευτη «Πρωτοβουλία» των πολιτών της Θεσσαλονίκης η οποία κατάφερε το 2010 να επιβληθεί εκείνη στα κόμματα, και όχι το αντίστροφο. Αυτή τη φορά έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να πάρουν κομματικό χρίσμα, ακυρώνοντας την έως πρότινος διαδρομή τους.