Την περίοδο του μεσαίωνα που θεωρείται μια από τις πιο σκοταδιστικές εποχές της ανθρωπότητας έκαιγαν τα βιβλία!

Το 2021 που η επιστήμη έχει προοδεύσει και ο ανθρώπινος νους με τη συμβολή της μπορεί να κάνει θαύματα, τα πολτοποιούν!

Ένας άλλος μεσαίωνας, ή μια αναπόφευκτη επιλογή, άχαρη όμως και σκληρή, που είναι αναγκαίο να αλλάξει;

Η είδηση της πολτοποίησης εκατοντάδων εναπομεινάντων τόμων στις αποθήκες του εκδοτικού οίκου Γαβριηλίδη, που πτώχευσε παραχωρώντας όλα τα περιουσιακά του στοιχεία στη δικαιοδοσία των τραπεζών, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στο διαδίκτυο και άνοιξε μια ολόκληρη συζήτηση μεταξύ απλών αναγνωστών, στελεχών του εκδοτικού κόσμου, συγγραφέων και ευρύτερα ανθρώπων του βιβλίου.

Πολλοί έγραψαν για «αδικία» άλλοι για «σπίλωση της μνήμης» του γνωστού και αγαπημένου εκδότη Σάμη Γαβριηλίδη, κάποιοι για «θρήνο» πάνω από την καταστροφή.

Υπήρξαν όμως και εκείνοι που μίλησαν για «υποκρισία», για «παράβλεψη», για «άγνοια» νόμων ή διατάξεων, αφού η πολτοποίηση βιβλίων δεν συμβαίνει για πρώτη φορά σε εκδοτικό οίκο, αλλά είναι ένα σύνηθες φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και 25 περίπου χρόνια και γίνεται συχνά από τους ίδιους τους εκδότες.

Φορολογικές επιβαρύνσεις που επιβάλλονται από την Πολιτεία

Όπως τόνισαν στο makthes.gr εκδότες της Αθήνας, στους εκδοτικούς οίκους που συνιστούν Α.Ε. (με τζίρο άνω του 1,5 εκ. ευρώ), οι φορολογικές επιβαρύνσεις που επιβάλλονται από την Πολιτεία σε περίπτωση που ένας εκδότης κρατά τις αποθήκες του γεμάτες με υλικό το οποίο δεν έχει πια πωλήσεις για πάνω από έναν χρόνο, είναι τόσο επιβαρυντικές που τον αναγκάζουν ως τελευταία λύση να πολτοποιήσει τα βιβλία αυτά προς ένα ευτελές αντίτιμο για κάθε αντίτυπο, έχοντας το δικαίωμα να μην ενημερώσει καν τον συγγραφέα του. Επίσης, για πολλούς από αυτούς είναι και δυσβάσταχτο το κόστος της αποθήκευσής τους.

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του ψυχιάτρου – συγγραφέα Πέτρου Αυλίδη ο οποίος είχε πέντε τίτλους στις εκδόσεις Γαβριηλίδη. «Πρόκειται για πρακτικές με τις οποίες δυστυχώς έχουμε ‘εξοικειωθεί’ όλοι εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι με βρίσκουν σύμφωνο. Είναι συχνό φαινόμενο για φορολογικούς λόγους οι ίδιοι οι εκδότες να πολτοποιούν βιβλία που δεν έχουν μεγάλη κυκλοφορία. Δεν είναι κάτι καινούριο ούτε κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Οπωσδήποτε είναι απαράδεκτο να καταστρέφονται βιβλία, ιδίως όταν δεν ερωτάται ο συγγραφέας (θα μπορούσε να τα αγοράσει ο ίδιος και σε καλύτερη τιμή για τον εκδότη απ' ό,τι η πολτοποίηση), και είμαι κατά μιας τέτοιας λογικής, αλλά συμβαίνει συνέχεια», λέει ο ίδιος στο makthes.gr.

Ομότεχνός του από τη Θεσσαλονίκη συνηγορεί και τονίζει στο makthes.gr πως υπάρχει ειδικός όρος σε συμβόλαια που δίνει το δικαίωμα στον εκδότη να προχωρήσει σε μια τέτοια πρακτική σε περίπτωση που τα βιβλία παραμείνουν απούλητα στις αποθήκες του για πολύ καιρό.

Μάλιστα, κυκλοφορεί ανεπιβεβαίωτη φήμη πως όταν γνωστός συγγραφέας αποχώρησε από αθηναϊκό εκδοτικό οίκο, ο επικεφαλής του ως «αντίποινα» κατέστρεψε όλα του τα αντίτυπα!

Ωστόσο δεν ξέρουμε αν αυτό ευσταθεί ή ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας…

Οι κατά καιρούς λύσεις

Το σίγουρο είναι πάντως ότι πολλοί εκδότες τα τελευταία χρόνια για να αποφύγουν αυτή τη «βάρβαρη και σκληρή» πρακτική όπως λέει γνωστό στέλεχος εκδόσεων στο makthes.gr τυπώνουν αυστηρά περιορισμένο αριθμό αντιτύπων και αποφεύγουν να προχωρούν σε δεύτερες ή τρίτες εκδόσεις.

Ίσως αυτό να είναι μια λύση…

Ίσως μια άλλη λύση να είναι η δωρεά ή η παραχώρηση των βιβλίων έναντι ευτελούς αντιτίμου σε μια βιβλιοθήκη ώστε να αποφευχθεί να γίνει πράξη η παράφραση τίτλου γνωστής ταινίας «Όμορφα βιβλία όμορφα πολτοποιούνται…».

Τι γίνεται όμως όταν τα βιβλία δεν είναι… όμορφα; Την απάντησή του δίνει σε αυτό μέσα από ανάρτησή του με αφορμή το θέμα Γαβριηλίδη ο συγγραφέας Κυριάκος Αθανασιάδης: «Έστω ότι τα προς πολτοποίηση βιβλία είναι δικά μου. (Παρεμπιπτόντως, δικά μου βιβλία έχουν πολτοποιηθεί, στον καιρό τους). Δεν είναι πολύ λογικό να μου τα αγοράσει η τράπεζα. Ξέρετε, μπορεί να είναι κακά βιβλία. Και δεν είναι και πολύ (πώς να το πω...), δεν είναι πολύ ευγενικό να τα πάρει και να τα χαρίσει στη βιβλιοθήκη μιας φυλακής. Δηλαδή, δεν του φτάνει του αλλουνού ο καημός του που είναι μέσα, πρέπει να του πάμε και τα βιβλία μου να διαβάσει; Για να μην πούμε ότι έτσι δεν κάνουμε πολιτική βιβλίου -- δεν γίνεται να στηριζόμαστε, ή καν να ασχολούμαστε, με δωρεές που γίνονται από τέτοιες στενόχωρες πηγές. Οι τράπεζες (όχι όλες) έχουν ιδρύματα που βγάζουν εκδοσάρες, δεν γίνεται να ασχολούνται με άλλα βιβλία. Αυτό που τους απασχολεί είναι να βγει ένα κάποιο έσοδο, για να πληρωθούν τα χρωστούμενα της εταιρίας που πτώχευσε», τονίζει προσθέτοντας πως όλο αυτό είναι μια στενάχωρη ιστορία.

Από την άλλη ένα βιβλίο όσο καλό ή κακό κι αν είναι δεν παύει να αποτελεί την κατάθεση ψυχής, κόπου και πνευματικού μόχθου ενός ή περισσότερων ανθρώπων, οπότε αν το δει κανείς από την ηθική του πλευρά, όπως και να έχει, η καταστροφή του είναι από μόνη της ένα μικρό ή και μεγάλο «έγκλημα».

Πέτρος Μάρκαρης και Εταιρεία Συγγραφέων: «Πρέπει να αλλάξει ο νόμος»

Και για τα εγκλήματα αρμόδια είναι να απαντήσει μόνο η Πολιτεία και οι νόμοι της. Όπως τονίζει στο makthes.gr ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, που, ως γνωστόν, είχε πολλούς τίτλους στις εκδόσεις Γαβριηλίδη: «Πρέπει να αλλάξει ο νόμος, που φορολογεί τα αποθέματα. Αυτό είναι η ουσία. Βεβαίως ακόμη κι αν αυτό αλλάξει, το επόμενο θέμα είναι ότι πάρα πολλοί εκδότες συνυπολογίζουν το κόστος του αποθηκευτικού χώρου, το οποίο επίσης είναι επιβάρυνση. Τα καίρια ζητήματα είναι ο νόμος που φορολογεί τα αποθέματα και το κόστος που πολλές φορές είναι δυσβάσταχτο για τους εκδότες. Μόνο η Πολιτεία μπορεί να δώσει λύση, αλλά και ορισμένοι συγγραφείς οι οποίοι τους κάλεσαν απ’ ότι ξέρω και από τις εκδόσεις να αγοράσουν ορισμένα βιβλία τους για να τα έχουν κι έτσι να επωφεληθούν από αυτό και οι εργαζόμενοι».

Ο ίδιος δεν είχε στο συμβόλαιό του ποτέ όρο για πολτοποίηση βιβλίων. «Ουσιαστικά όμως εναπόκειται στην εκκαθάριση που κάνει ο εκδοτικός οίκος ως προς τα βιβλία που πουλήθηκαν», επισημαίνει.

Συμπληρώνει δε ότι και οι εκδότες παλεύουν πολλά χρόνια για να αλλάξει αυτό που γίνεται με τη φορολογία.

Ως προς το τελευταίο συμφωνεί σε ανακοίνωση που εξέδωσε και η Εταιρεία Συγγραφέων, η οποία δηλώνει «αντίθετη σε κάθε ενέργεια εναντίον των βιβλίων, καυτηριάζει την πολτοποίησή τους για οποιονδήποτε λόγο και ζητά από την πολιτεία την αλλαγή νόμων ή φορολογικών διατάξεων που επιτρέπουν ενέργειες αυτού του είδους».

ΣΕΚΒΕ: Ιδρύσαμε επτά παραμεθόριες βιβλιοθήκες και κάθε χρόνο στέλνουμε σε αυτές

Στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα «οι εκδοτικοί οίκοι δεν είναι Α.Ε. οπότε δεν έχουν κάποια φορολογική επίπτωση ως προς το αν ανακυκλώνουν ή όχι αντίτυπα. Εδώ δεν ξέρω κάποιον που να έχει καταστρέψει βιβλία», λέει στο makthes.gr ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εκδοτών Βορείου Ελλάδος Μπάμπης Μπαρμπουνάκης.

Ο ίδιος τονίζει ότι την τελευταία δεκαετία φροντίζει να προχωρά σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων ώστε να μην αναγκάζεται να καταφεύγει σε τέτοιες πρακτικές. «Παλιά βγάζαμε 3000 αντίτυπα. Αλλά από τους τίτλους που βγάλαμε το 2000 ορισμένοι μας έχουν μείνει και δεν ξέρουμε ακόμη πώς να τους αξιοποιήσουμε. Σκέπτομαι να βάλω τα βιβλία αυτά σε ένα πανέρι στο Φεστιβάλ Βιβλίου και όποιος κάνει αγορές να παίρνει κάποια από αυτά ως δώρο για να μην καταστραφούν γιατί τα λυπάμαι. Επίσης, ο Σύνδεσμος έχει ιδρύσει γύρω στις επτά παραμεθόριες βιβλιοθήκες. Κάθε χρόνο και κατά διαστήματα στέλνουμε εκεί ό,τι μαζέψουμε».

Η ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού

Όλος αυτός ο σάλος προκάλεσε την ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στην οποία ο φορέας ζητά «δεύτερη ευκαιρία» για τα κατασχεμένα βιβλία, που βρίσκονται σε αποθήκες και απειλούνται με πολτοποίηση, «ενώ μπορούν να εμπλουτίσουν βιβλιοθήκες πολλών περιοχών της χώρας μας», όπως τονίζει.

Με επίκεντρο την ανάληψη της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, η Υπουργός

Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε:

«Το βιβλίο αποτελεί στοιχείο της ταυτότητας, του δείκτη πολιτισμού μιας κοινωνίας. Αποτελεί προέκταση της μνήμης και της φαντασίας του ανθρώπου και ως πνευματικό έργο επιβάλλει τον σεβασμό μας προς τον δημιουργό, αλλά και τον ίδιο τον αναγνώστη. Η καταστροφή ενός βιβλίου αντιβαίνει σε κάθε προσπάθεια

ανάδειξης, διαφύλαξης και διάσωσης των έργων του λόγου που αποτελούν κομμάτι της ανθρώπινης έκφρασης και πολιτισμικής δημιουργίας. Κάθε βιβλίο θα πρέπει να φθάνει στα χέρια του βιβλιόφιλου κοινού και να διασώζεται. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, οργανισμός εποπτευόμενος από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με απόφασή μας, ως ο αρμόδιος φορέας για την προαγωγή του βιβλίου και των ελληνικών γραμμάτων αναλαμβάνει να ανοίξει τον δρόμο της δεύτερης ευκαιρίας σε βιβλία που κινδυνεύουν με πολτοποίηση με στόχο να βρουν τη θέση τους σε μια βιβλιοθήκη και στα χέρια κάποιων αναγνωστών».

Η ατομική ευθύνη

Μέσα σε όλα αυτά ας μην ξεχνάμε βέβαια και την ατομική ευθύνη… Είναι πολύ εύκολο να τα φορτώνουμε όλα στην Πολιτεία που σίγουρα είναι ο βασικός υπεύθυνος, όμως πόσοι από εμάς αγοράζουν βιβλία, πόσοι κάνουν τον κόπο να επισκεφθούν έστω ένα βιβλιοπωλείο ή να παραγγείλουν από το διαδίκτυο, πόσοι προτιμούν μόνο να δανείζονται ή ακόμη και να διακινούν δέσμες φωτοτυπιών επιστημονικών βιβλίων προκειμένου να γλυτώσουν χρήματα;

Ας αφήσουμε λοιπόν τα δακρύβρεχτα σχόλια και τις πικρόχολες αναρτήσεις και ας ανοίξουμε την πόρτα ή την ιστοσελίδα ενός βιβλιοπωλείου, ενός εκδοτικού οίκου, αν θέλουμε ο καθένας από την πλευρά του να συμβάλλει στη λύση του προβλήματος εμπράκτως και όχι μοιρολογώντας.

Γενικά, είναι μάλλον καλύτερο να ψωνίζουμε βιβλία με κάποια μεγαλύτερη συχνότητα, παρά να φλυαρούμε και να παραληρούμε.

Γιατί ως γνωστόν αυτό που χρειαζόμαστε ως κοινωνία δεν είναι τα λόγια αλλά οι πράξεις.