Οι κάτοικοι των μεγαλουπόλεων ονειρεύονται συχνά πυκνά την «απλή ζωή» και την επιστροφή στη φύση κι όταν το όνειρο σχηματοποιηθεί περιλαμβάνει συνήθως μια life changing, που λένε και οι Αμερικάνοι, μετακόμιση σε τόπους που έχουν συνδυάσει με την ανεμελιά των διακοπών, θεωρώντας πως στο νησί που περνούν την άδειά τους οι άνθρωποι ζουν όλο το χρόνο μια υπέροχη κι ανέμελη ζωή και το καλοκαίρι απλώς «κόβουν» χρήμα.

Αν, όμως, σερφάρει κανείς στα τοπικά μέσα των τουριστικών παραδείσων θα διαπιστώσει πως μπορεί η ζωή εκεί εκτός σεζόν να είναι σίγουρα λιγότερο αγχωτική και πολύ πιο «υγιεινή» από εκείνη στα αστικά κέντρα, όμως η αγωνία των τοπικών κοινωνιών είναι εάν ο ευλογημένος από τη φύση τόπος τους θα υπάρχει –κυριολεκτικά- την επόμενη ημέρα. Κι αυτό καθώς το φαινόμενο του υπερτουρισμού απειλεί να όχι μόνο να αλλάξει και να καταστρέψει τον χαρακτήρα και ό,τι όμορφο υπάρχει σε πολλούς τόπους, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στης Βενετίας, να εξαφανίσει από το χάρτη πόλεις-κοσμήματα.

Η περίπτωση της Βενετίας δεν είναι σίγουρα συνηθισμένη. Είναι ίσως το πιο περίβλεπτο τουριστικό θέρετρο στον κόσμο, που την ίδια ώρα δεν είναι «θεματικό πάρκο» αλλά μια πόλη πραγματική με πραγματικούς ανθρώπους που προσπαθούν κι εκείνοι να ζήσουν στον τόπο τους που αφενός έχει το γεωγραφικό – κλιματικό πρόβλημα της κυριολεκτικής βύθισης κι από την άλλη «βουλιάζει» από τους τουρίστες. Έτσι, οι αρχές πήραν μια απόφαση να τη σώσουν, όμως ο τρόπος που επέλεξαν για να τη θωρακίσουν κάνει πολλούς να μιλούν για δυστοπία.

O Big Brother σε ρόλο... ναυαγοσώστη

Και είναι τόσο αμφιλεγόμενη η νέα στρατηγική της πόλης της Βενετίας που φιγούραρε σε αναλυτικό αφιέρωμα των «Times» της Νέας Υόρκης, οι οποίοι, όπως και πολλά διεθνή ΜΜΕ που σχολίασαν τη σχετική είδηση, σημειώνουν πώς η μία ερμηνεία είναι η σωτηρία, η άλλη, όμως η δυστοπία.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το ρεπορτάζ των «New York Times» με τον τίτλο «Η Βενετία, κατακλυσμένη από τους τουρίστες, προσπαθεί να τους ιχνηλατήσει», καθώς η πανδημία στην πρώτη της φάση έδιωξε τους επισκέπτες, οι Βενετσιάνοι επέτρεψαν στον εαυτό τους να ονειρευτούν μια διαφορετική πόλη -μια πόλη που τους ανήκε όσο και τους τουρίστες που στην παλιά κανονικότητα τους μάζευαν από τις πέτρινες πλατείες, τα πλακόστρωτα σοκάκια, ακόμη και τα διαμερίσματά τους.

Σε μια ήσυχη πόλη, το χτύπημα των 100 καμπαναριών της, το κυμάτισμα των υδάτων του νερών στα κανάλια και η βενετσιάνικη διάλεκτος έγιναν ξαφνικά το κυρίαρχο soundtrack. Τα κρουαζιερόπλοια που αγανάκτησαν τους κατοίκους φέρνοντας χιλιάδες τουρίστες ημερησίως και προκαλούσαν καταστροφικά κύματα σε μια πόλη που βυθίζεται, εξαφανίστηκαν και στη συνέχεια απαγορεύτηκαν.

Αλλά τώρα, που το τουριστικό θέρετρο επιστρέφει στα παλιά, ο δήμαρχος της πόλης παίρνει τον έλεγχο του πλήθους των ξένων σε ένα νέο επίπεδο, ωθώντας λύσεις υψηλής τεχνολογίας που ανησυχούν ακόμη και πολλούς από εκείνους που συμμετέχουν στην καμπάνια «Μια Βενετία για τους Βενετούς».

Η δημοτική αρχή αποκτά τα δεδομένα κινητής τηλεφωνίας χιλιάδων ανυποψίαστωνν τουριστών, ενώ χρησιμοποιεί εκατοντάδες κάμερες για να παρακολουθεί τους επισκέπτες και να αποτρέπει τον συνωστισμό. Το επόμενο καλοκαίρι, μάλιστα, οι τοπικοί άρχοντες σχεδιάζουν να εγκαταστήσουν αυτόματες ηλεκτρονικές πύλες σε βασικά σημεία εισόδου. Οι επισκέπτες που έρχονται μόνο για την ημέρα θα πρέπει να κάνουν κράτηση εκ των προτέρων και να πληρώσουν ένα τέλος για να μπουν. Αν πάρα πολλοί άνθρωποι θέλουν να επισκεφτούν την ίδια μέρα τη Βενετία, κάποιοι απ’ αυτούς θα λάβουν ένα μεγαλοπρεπές «No», κάτι που σίγουρα δεν έχει συμβεί σε κανέναν ποτέ στο παρελθόν σε συνθήκες ειρήνης.

Ο συντηρητικός και φιλικός προς τις επιχειρήσεις δήμαρχος, Λουίτζι Μπρουγκνάρο, και οι σύμμαχοί του λένε ότι στόχος τους είναι να δημιουργήσουν μια πιο βιώσιμη πόλη για τους πολίτες. «Ή είμαστε ρεαλιστές, ή ζούμε στον κόσμο των παραμυθιών», δήλωσε ο Πάολο Μπέτιο, επικεφαλής της Venis, της εταιρείας που χειρίζεται την τεχνολογία πληροφοριών της πόλης.

Αλλά πολλοί κάτοικοι βλέπουν τα σχέδια για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των κινήσεων των ανθρώπων ως δυστοπικά αλλά και ως διαφημιστικό κόλπο για να προσελκύσουν πλουσιότερους τουρίστες, οι οποίοι μπορεί να αποθαρρυνθούν από το πλήθος, αποτρέποντας την ίδια ώρα τους λιγότερο πλούσιους.

«Είναι σαν να δηλώνεις μια για πάντα ότι η Βενετία δεν είναι πόλη, αλλά μουσείο», δήλωσε στους «NYT» ο 58χρονος Giorgio Santuzzo, ο οποίος εργάζεται ως φωτογράφος και καλλιτέχνης στην πόλη.

Η Βενετία σε πολλά επίπεδα είναι ήδη μια νεκρή πόλη. Πολλοί Βενετσιάνοι είναι απογοητευμένοι που πρέπει να ταξιδέψουν στην ηπειρωτική χώρα για να αγοράσουν εσώρουχα ή άλλα είδη, καθώς οι ντόπιοι επιχειρηματίες έχουν εκδιωχθεί από franchise που πωλούν στους τουρίστες σουβενίρ από ψεύτικο γυαλί Murano. Επίσης, οι ντόπιοι έχουν κουραστεί από τους τουρίστες που τους ρωτούν πού μπορούν να βρουν την πλατεία του Αγίου Πέτρου που βρίσκεται στη Ρώμη κι από τους ντόπιους πολιτικούς που αγνοούν τις ανάγκες των κατοίκων αλλά τα... δίνουν όλα για το άφθονο τουριστικό χρήμα.

Ωστόσο, πολλοί λένε ότι οι λύσεις υψηλής τεχνολογίας δεν θα φέρουν μια πιο αυθεντική Βενετία πίσω στους ανθρώπους της και τους επισκέπτες που την έχουν ερωτευτεί. Αντίθετα, φοβούνται ότι θα κλέψουν και τον λίγο ρομαντισμό που έχει απομείνει.

Τουρίστες υπό παρακολούθηση

Ένα καλοκαιρινό πρωί, η Λόρα Ιγκλέσιας και ο Χοσέπ Πάιο, βρίσκονταν κάτω από την επήρεια της... μάγισσας Βενετίας, τριγυρίζοντας σε σοκάκια με αρχαία παλάτσο και ονειρεμένα κανάλια. «Η Βενετία», αναστέναξε η κ. Ιγκλέσιας, «είναι το ιδανικό μέρος για να χάσεις τον εαυτό σου». Όμως, όπως γράφουν οι «Times» η ίδια η Βενετία διόλου τους έχασε, καθώς στον ανέφελο ουρανό κάμερες έπιαναν κάθε κίνηση των Ισπανών τουριστών, καταγράφοντας 25 καρέ το δευτερόλεπτο, ενώ ειδικό λογισμικό υπολόγιζε τον προορισμό αλλά και την ταχύτητα με την οποία περιδιάβαιναν τους όμορφους δρόμους! Και σε ένα δωμάτιο ελέγχου λίγα μίλια μακριά, οι αξιωματούχοι της πόλης εξέταζαν τα δεδομένα που είχαν συλλεχθεί από το ζευγάρι και σχεδόν από όλους στη Βενετία εκείνη την ημέρα. Το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να καταγράφει την ηλικία, το φύλο, τη χώρα καταγωγής και την προηγούμενη τοποθεσία των ανθρώπων.

«Γνωρίζουμε λεπτό προς λεπτό πόσοι άνθρωποι περνούν και πού πηγαίνουν», δήλωσε ο Simone Venturini, ο επικεφαλής του τουρισμού της Βενετίας, μελετώντας τις οκτώ οθόνες του control room που έδειχναν σε πραγματικό χρόνο τι συνέβαινε στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. «Έχουμε τον απόλυτο έλεγχο της πόλης».

Αρχικά, οι κάμερες παρακολούθησης εγκαταστάθηκαν για να παρακολουθούν το έγκλημα και τους ανεξέλεγκτους βαρκάρηδες που παρανομούσαν. Αλλά τώρα διπλασιάζονται ως ιχνηλάτες επισκεπτών, ένας τρόπος για τους υπαλλήλους να εντοπίζουν πλήθη που θέλουν να διαλύσουν.

«Ο καθένας από εμάς αφήνει ίχνη», δήλωσε ο Marco Bettini, της «Venis». «Ακόμα κι αν το τηλέφωνο είναι ανενεργό, ο χειριστής του τηλεφώνου σας γνωρίζει πού κοιμάστε. Ξέρει επίσης πού εργάζεστε και ότι μια συγκεκριμένη ημέρα επισκέπτεστε μια άλλη πόλη» συνέχισε την μάλλον εφιαλτική δήλωσή του.

Αλλά ο Luca Corsato, διαχειριστής δεδομένων στη Βενετία, είπε ότι η συλλογή εγείρει ηθικά ερωτήματα επειδή οι χρήστες τηλεφώνου πιθανότατα δεν έχουν ιδέα ότι μια πόλη θα μπορούσε να αγοράσει τα δεδομένα τους. Πρόσθεσε ότι ενώ οι πόλεις έχουν αγοράσει δεδομένα τοποθεσίας τηλεφώνου για την παρακολούθηση πλήθους σε συγκεκριμένες εκδηλώσεις, καμία άλλη πόλη δεν έκανε αυτή τη «μαζική και συνεχή» χρήση για να παρακολουθεί τους τουρίστες. «Είναι αλήθεια ότι δέχονται επίθεση», είπε για τους ηγέτες της πόλης. «Αλλά το να δίνεις την εντύπωση ότι όλοι όσοι μπαίνουν είναι ταμπελαρισμένοι και φυλακισμένοι είναι επικίνδυνο».

Οι ειδικοί, πάντως, λένε πως η μοναδική Βενετία είναι μονάχα η αρχή. Κι ας ελπίσουμε οι ελληνικές περιοχές που αποδεδειγμένα έχουν προβλήματα με τον υπερτουρισμό, όπως π.χ. η Σαντορίνη, να λάβουν εγκαίρως τα μέτρα τους κι αυτά να έχουν ως βάση τον σεβασμό στον τόπο αλλά και τους ανθρώπους.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 10.10.2021