Ακριβώς σαν σήμερα, πριν από 60 παρά ένα χρόνια, ο ανεξάρτητος βουλευτής της Αριστεράς Γρηγόρης Λαμπράκης έβγαινε από ένα οίκημα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου είχε εκφωνήσει βαρυσήμαντη ομιλία. Του επιτέθηκαν παρακρατικοί που είχαν πάρει οδηγίες από την αστυνομία και μέσα από ένα τρίκυκλο του επέφεραν θανατηφόρο χτύπημα με ένα λοστό. Παρά τις προσπάθειες διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων γιατρών πέθανε στο ΑΧΕΠΑ στις 27 Μαΐου του 1963.

Ο σάλος που προκλήθηκε ανάγκασε την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή να παραιτηθεί, ενώ ο μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης ανέλαβε την ανάκριση. Παραπέμφθηκαν για δίκη διακεκριμένα πρόσωπα σε ανώτατα αξιώματα. Το εκτελεστικό μέρος της δολοφονίας είχαν αναλάβει περιθωριακά και εξαθλιωμένα άτομα της πόλης, παιδόφιλοι και δωσίλογοι.

H ιστορία στο πανί

Από αυτό το τραγικό γεγονός ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε το πασίγνωστο best seller του «Ζ», που στα 1969 ο Κώστας Γαβράς το μετέτρεψε σε πολύκροτη ταινία, πολυβραβευμένη και μέσα στα Όσκαρ. Λόγω της δικτατορίας, αντί για τη Θεσσαλονίκη χρησιμοποιήθηκαν τοποθεσίες στο Αλγέρι. Πέραν του πόσο μας καίει αυτή η ιστορία, οι πολιτικές δολοφονίες ήταν στο προσκήνιο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ίσως η πιο γνωστή είναι αυτή του Ιούλιου Καίσαρα, που έγινε στις 14 Μαρτίου του 44 π.Χ. Την πιο γνωστή ταινία πάνω σε αυτό το θέμα γύρισε στα 1953 ο Τζόζεφ Μάνκεβιτς με τον Μάρλον Μπράντο. Έκτοτε τα πράγματα μπήκαν σε κακό δρόμο: Οποτεδήποτε το κατεστημένο ή μεγάλα συμφέροντα ή άλλες διαπλοκές δεν εξυπηρετούνταν από τις πολιτικές κάποιου κυβερνήτη η ιδεολόγου, άμεσα και με διαφόρους τρόπους τον σκότωναν.

Σε κάθε γωνιά της γης

Σε κάθε γωνιά της γης, και ειδικά στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, συνέβησαν τέτοιες δολοφονίες που από πίσω τους έκρυβαν δικτατορίες και τον ξένο παράγοντα. Στη μακρινή Ινδία, στις 30 Ιανουαρίου του 1948, δολοφονείται ο κορυφαίος ηγέτης και φιλόσοφός Γκάντι, ο οποίος πάλευε για την αυτοδιάθεση της πατρίδας του και την απεξάρτησή της από το Ηνωμένο Βασίλειο. Στην περίπτωσή του υπήρχαν και πολλές εσωτερικές έριδες και διαφορετικές απόψεις. Το παράξενο είναι ότι ο Γκάντι υπήρξε ο φιλόσοφος του δόγματος της μη βίας, την οποία τελικά δεν απέφυγε. Στα 1982 ο Σερ Ρίτσαρντ Ατένμπορο θα γυρίσει την οσκαρική ταινία «Γκάντι».

«Έπεσαν» παντού

Στις 9 Αυγούστου του 1922, σε κάποια περιοχή της Ιρλανδίας, έστησαν ενέδρα στον Μάικ Κόλινς και τον σκότωσαν στα 32 του χρόνια. Ουσιαστικά ήταν μια πολιτική δολοφονία που διέπραξαν κατά τη διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου εκείνοι οι Ιρλανδοί που ήταν αντίθετοι με τις ειρηνευτικές διαβουλεύσεις που έκανε ο ηγέτης τους με το Ηνωμένο Βασίλειο. Ήταν η σκληρή εποχή του ΙΡΑ και η προσπάθεια ενός άνδρα θαρραλέου αλλά και έξυπνο, να φέρει επιτέλους μια πολιτική λύση. Οι θερμοκέφαλοί όμως είχαν μια άλλη άποψη. Στα 1996, ο Νιλ Τζόρνταν γύρισε την εξαιρετική ταινία του «Μάικλ Κόλινς: Ο Επαναστάτης». Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν απέφυγαν και αυτές τις πολιτικές δολοφονίες. Ο θεμελιωτής της αμερικανικής δημοκρατίας, ο άνθρωπος που κατήργησε τη δουλεία, ο Αβραάμ Λίνκολν δολοφονήθηκε παρακολουθώντας θεατρική παράσταση στις 15 Απριλίου του 1865. Έχουν γίνει πάρα πολλές ταινίες πάνω σε αυτό το θέμα, απλά επιλέγω το «Λίνκολν» (2012) για τον άψογο ακαδημαϊσμό του Στίβεν Σπίλμπεργκ.

Σε μόλις 10 μήνες

Βρισκόμαστε στις 22 Νοεμβρίου του 1963, όπου ο Τζον Κένεντι μέσα στο ανοιχτό αυτοκίνητό του με δίπλα στη σύζυγό του δέχεται σφαίρες στο κεφάλι και πολύ σύντομα πεθαίνει στο νοσοκομείο. Ο Όλιβερ Στόουν, εξειδικευμένος στο πολιτικό σινεμά, θα γυρίσει το 1991 το οσκαρικό «JFK: Η ιστορία που χαράχτηκε στη μνήμη μας». Τα συγκλονιστικά γεγονότα δεν τελειώνουν όμως εδώ. Δέκα μήνες μετά τη δολοφονία του Τζον, στις 3 Σεπτεμβρίου του 1964,σε ένα ξενοδοχείο στην Καλιφόρνια, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας σκοτώνουν τον αδερφό του Τζον, τον Μπομπ Κένεντι. Πάνω σ΄ αυτό το γεγονός ο Εμίλιο Εστεβέζ γύρισε το 2006 μια πολύ ωραία και διεισδυτική ταινία ντοκουμέντο, το «Bobby». Και πολλές άλλες δολοφονίες, ή απόπειρες δολοφονιών πολιτικών προσώπων έγιναν και δυστυχώς θα γίνονται ακριβώς επειδή η βία είναι ο μόνος τρόπος να σταματήσουν μεταρρυθμίσεις και να συνεχιστούν διαπλοκές.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 22.05.2022