Σε μία ολιστική, αλλά αναγκαία, μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση προχωρά η κυβέρνηση μετά τις εκλογές. Νομοθετεί για πρώτη φορά «Κώδικα Αυτοδιοίκησης», στον οποίο θα περιλαμβάνονται κωδικοποιημένες όλες οι διατάξεις που αφορούν την ΤΑ, ενώ επαναφέρει τόσο τον ορισμό των αντιδημάρχων μόνο από την παράταξη του δημάρχου, όσο και τις παλιές Δημαρχιακές Επιτροπές, που είχαν σπάσει σε δύο, την Οικονομική και την Ποιότητας Ζωής. Επίσης, η αρμοδιότητα αποκομιδής σκουπιδιών από δρόμους για τους οποίους είχε ευθύνη η περιφέρεια μεταφέρεται πλέον στους δήμους.

Οι αιρετοί φαίνεται ότι διαφωνούν με πολλά άρθρα του νομοσχεδίου, ενώ συμφωνούν απόλυτα στη σύνταξη του «Κώδικα Αυτοδιοίκησης», δεδομένου ότι οι διατάξεις είναι τόσες πολλές και θεωρείται δύσκολο έως αδύνατο για στελέχη των ΟΤΑ και για δημάρχους, να γνωρίζουν τι ισχύει κατά περίπτωση ή τι έχει αλλάξει στο μεταξύ, γεγονός που επιβραδύνει το ρυθμό ανάπτυξης του δημοτικού έργου.

Τις αλλαγές, οι οποίες θα προκύψουν κυρίως στους δήμους, φέρνει το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών για τη διακυβέρνηση των ΟΤΑ, το οποίο κατατέθηκε προς συζήτηση στην Ολομέλεια της βουλής, όπου επρόκειτο να ψηφιστεί ως το βράδυ της Παρασκευής (6 Οκτωβρίου).

Δήμαρχοι που θα επανεκλεγούν ή όσοι εκλεγούν για πρώτα φορά θα πρέπει από την επομένη των εκλογών να προετοιμαστούν κατάλληλα για τις αλλαγές που έρχονται, καθώς μεταξύ άλλων, με το νέο νόμο, από την 1^η Ιανουαρίου 2024, οπότε αναλαμβάνουν καθήκοντα οι νέες δημοτικές αρχές, καταργούνται η Οικονομική Επιτροπή και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, επανέρχεται ο ορισμός των αντιδημάρχων αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου, θα ανακαλείται ο ορισμός αντιδημάρχων από τον δήμαρχο ανά πάσα στιγμή, αλλάζει και η διαδικασία ανάδειξης του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου, ενώ στη νέα θητεία θα χάνουν τη θέση τους αντιδήμαρχοι ή πρόεδροι συλλογικών οργάνων και επιτροπών που θα ανεξαρτητοποιηθούν ή θα διαγραφούν από μία παράταξη.

Ωστόσο, το νομοσχέδιο επειδή κατατέθηκε προς ψήφιση στη βουλή, μόλις τέσσερις ημέρες πριν από τις εκλογές στους δήμους και τις περιφέρειες, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών υποστηρίζει ότι με τις νέες διατάξεις θα βελτιωθεί το μοντέλο οργάνωσης και διακυβέρνησης των ΟΤΑ, θα δημιουργηθούν αποτελεσματικότερες διοικητικές δομές και θα είναι αποτελεσματικότερη και πιο διαφανής η διαχείριση των πόρων και του προσωπικού, ενώ η αντιπολίτευση κάνει λόγο για ανεπίτρεπτη παρέμβαση στο «παρά πέντε» των αυτοδιοικητικών εκλογών, με αποτέλεσμα να ζητήσουν την απόσυρσή του. Ζητούν το νέο πλαίσιο να τεθεί σε διαβούλευση μετά την ανάδειξη των δημοτικών αρχών στη χώρα, θέση που εν ολίγοις διατύπωσε και η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).

Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Εποπτεία

Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, ο οποίος ενημέρωσε ήδη την Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, ο «Κώδικας Αυτοδιοίκησης» θα προχωρήσει άμεσα και θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι του 2024. Παράλληλα, θα αρχίσει η επεξεργασία των ρυθμίσεων για την εποπτεία των ΟΤΑ, προκειμένου μία αυτοτελής υπηρεσία να ελέγχει τη νομιμότητα των πράξεών τους.

Ο Κώδικας, για τη δημιουργία του οποίου επιμένει εδώ και χρόνια η ΚΕΔΕ, ενώ βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα του προέδρου της Λάζαρου Κυρίζογλου, αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στο ξεκαθάρισμα καταγεγραμμένων διατάξεων που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Για το λόγο αυτό η ΚΕΔΕ κατέγραψε αυτές τις διατάξεις (Νόμοι, ΚΥΑ κ.ά.) και τις απέστειλε στο υπουργείο Εσωτερικών ώστε, αμέσως μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές να ξεκινήσει μία συνεργασία μεταξύ τους για την σύνταξη του νέου Κώδικα της Αυτοδιοίκησης.

«Θα κάνουμε μία πολύ σκληρή και εντατική διαδικασία προκειμένου μέχρι το καλοκαίρι να έρθει ο νέος κώδικας της αυτοδιοίκησης. Υπενθυμίζω, ότι οι περιφέρειες κλείνουν 13 χρόνια λειτουργίας, κάποιοι άνθρωποι θα εκλεγούν για τέταρτη φορά περιφερειάρχες και η περιφέρεια δεν έχει καν κώδικα, δεν έχει πουθενά τις διατάξεις της», τόνισε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών.

Δήλωσε μάλιστα ότι οι νέες αρχές οι οποίες θα εκλεγούν, είτε στις 8 είτε στις 15 Οκτωβρίου, πρέπει να έχουν πλήρη χρόνο να ετοιμάσουν και να αξιοποιήσουν τους 2,5 μήνες που υπάρχουν μέχρι να αναλάβουν καθήκοντα. Θα αξιοποιηθούν από τις νέες δημοτικές αρχές αυτοί οι 2,5 μήνες και θα γνωρίζουν εκ των προτέρων, τι πράγματα έχουν να λάβουν, τι θέσεις διαθέσιμες έχουν να κατανείμουν στους δημοτικούς συμβούλους και πώς θα είναι η οργανωτική δομή του δήμου τους» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Λιβάνιος.

Επίσης, μετεκλογικά η ΚΕΔΕ, έχει ήδη αποφασίσει να θέσει το θέμα του ξεκαθαρίσματος των αρμοδιοτήτων μεταξύ, του Α’ βαθμού αυτοδιοίκησης, (δήμοι) του Β’ βαθμού (Περιφέρειες) και της πολιτείας.

«Είναι γνωστό το παράδειγμα με τα φρεάτια επί των εθνικών δικτύων. Ο δήμος πρέπει να καθαρίσει τη σχάρα, η περιφέρεια τον λαιμό και η ΕΥΔΑΠ τους αγωγούς. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο δύσκολο στον καθαρισμό των ρεμάτων. Η περιφέρεια έχει αρμοδιότητα στην κοίτη, ο δήμος στα πρανή. Είναι πράγματα, τα οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να τα ρυθμίσουμε ολιστικά», ανέφερε στην τελευταία συνεδρίαση του δ.σ. ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλλος.

Οι κομβικές αλλαγές στους δήμους

Οι βασικότερες αλλαγές που έρχονται στους δήμους, στο πλαίσιο του νομοσχεδίου για το σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ είναι οι εξής:

- Επαναφορά του ορισμού των αντιδημάρχων αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου. Μέχρι σήμερα υπήρχε η δυνατότητα να οριστεί αντιδήμαρχος από άλλη παράταξη στο δημοτικό συμβούλιο.

- Προβλέπεται η δυνατότητα ανάκλησης του ορισμού των αντιδημάρχων από τον δήμαρχο οποιαδήποτε στιγμή, ενώ μέχρι σήμερα έπρεπε η όποια απομάκρυνση να είναι αιτιολογημένη.

- Τροποποιείται η διαδικασία ανάδειξης του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου. Για κάθε θέση του προεδρείου, πλέον υποδεικνύεται ένας υποψήφιος από τον επικεφαλής κάθε παράταξης, στον οποίο δίδεται η εξουσία να αποφασίσει, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθεση της παράταξής του. Η δε ψηφοφορία καθίσταται φανερή.

- Προβλέπεται ότι δεν είναι δυνατή η διαγραφή του επικεφαλής μίας δημοτικής παράταξης από τα μέλη της, με το σκεπτικό ότι, ως αρχηγός του συνδυασμού που πλειοψήφησε, διαθέτει την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση για την εφαρμογή του προγράμματος που εξήγγειλε, το οποίο και «εγκρίθηκε» από την τοπική κοινωνία διά της ψήφου.

- Προβλέπεται ότι δημοτικός σύμβουλος που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε χάνει και τη θέση που κατείχε, λόγω της ιδιότητας του συμβούλου δημοτικής παράταξης, σε πάσης φύσης συλλογικά όργανα, επιτροπές και συμβούλια και δεν μπορεί να παραμείνει ή να οριστεί αντιδήμαρχος ως λογικό απότοκο της εφαρμογής πλειοψηφικού συστήματος.

- Καταργούνται η Οικονομική επιτροπή και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, στη θέση των οποίων θα λειτουργεί η δημοτική επιτροπή. Θα είναι διαπαραταξιακή και τα 3/5 των μελών της θα είναι από την πλειοψηφούσα παράταξη.

- Περιορίζεται η υποχρεωτική δια ζώσης διεξαγωγή της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου σε μία φορά τον μήνα, καθώς η εμπειρία της πανδημίας του κορονοϊού την προηγούμενη αυτοδιοικητική περίοδο κατέδειξε ότι τα σύγχρονα μέσα τηλεδιάσκεψης διευκολύνουν τη διεξαγωγή συνεδριάσεων εξ αποστάσεως.

- Απαλείφεται η υποχρέωση ενημέρωσης των μελών του δημοτικού συμβουλίου με φυσικό τρόπο, καθώς η ηλεκτρονική ενημέρωση πλέον έχει καταστεί συνήθης πρακτική που διευκολύνει την άμεση ενημέρωση όλων των μελών και ορίζει υποχρεωτική ελάχιστη προθεσμία δύο ημερών για την ενημέρωσή τους για τα θέματα των συνεδριάσεων.

- Ορίζεται η απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου ως προϋπόθεση για την έγκριση της συζήτησης κατεπειγόντων ή εκτός ημερησίας διάταξης θεμάτων.

- Το δικαίωμα ψήφου προέδρων δημοτικών κοινοτήτων στα δημοτικά συμβούλια θα ασκείται επί θεμάτων που αφορούν αποκλειστικά τις δημοτικές κοινότητες που εκπροσωπούν.

- Εισάγεται ειδική -μη αποφασιστικού χαρακτήρα - διμηνιαία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου για τον έλεγχο των πεπραγμένων της δημοτικής αρχής. Σε αυτή τη συνεδρίαση γίνεται συζήτηση για έως δέκα θέματα που θέτουν οι σύμβουλοι εγκαίρως και απαντάει ο εκπρόσωπος της δημοτικής αρχής.

- Καθιερώνονται δείκτες ποιότητας και παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ανοιχτά διαθέσιμα δεδομένα σε όλους τους πολίτες και επιβράβευση των αποδοτικότερων. Στόχος είναι η δημόσια απεικόνιση κρίσιμων δεδομένων των δήμων και των περιφερειών, βασισμένων σε διεθνή πρότυπα. Με τον τρόπο αυτό, ο πολίτης θα μπορεί να βλέπει, σε ένα κεντρικό σημείο, κρίσιμα δεδομένα για τη λειτουργία των ΟΤΑ και να συγκρίνει τις επιδόσεις τους.

Στους δήμους και τα σκουπίδια των δρόμων

Μία ακόμη αρμοδιότητα φορτώνει το κράτος στις πλάτες των δήμων από 1^η Ιανουαρίου 2024, ενώ αυτή τη φορά φαίνεται ότι θα συνοδεύεται και από τους αναγκαίους πόρους.

Πρόκειται για την αρμοδιότητα αποκομιδής σκουπιδιών από δρόμους για τους οποίους είχε ευθύνη η περιφέρεια, από την οποία θα μεταφερθούν πόροι έως 2% στους δήμους. Η αρμοδιότητα αυτή αφορά αποκλειστικά για την αποκομιδή σκουπιδιών, στο οδικό δίκτυο, στις παράπλευρες οδούς αυτού, στις νησίδες, στις υπόγειες διαβάσεις και τα πρανή τους, κατά το τμήμα που διέρχεται εντός των ορίων τους.

Η πρόβλεψη αφορά ακόμη και εκείνους τους δρόμους, η κατασκευή και συντήρηση των οποίων ανήκει στις περιφέρειες. Η σχετική διάταξη έχει περιληφθεί στο νομοσχέδιο προκειμένου να αποφευχθεί η σύγχυση αρμοδιοτήτων όσον αφορά την καθαριότητα αυτών των δρόμων. Για τη μεταφορά της αρμοδιότητας από την περιφέρεια στους δήμους, το υπουργείο Εσωτερικών θα προχωρήσει και σε «νομοτεχνική βελτίωση» στο νομοσχέδιο προκειμένου να μεταφερθούν και οι αναγκαίοι πόροι από τις περιφέρειες στους δήμους.

«Μιλάμε για αποκομιδή απορριμμάτων από το οδικό δίκτυο που το είχαν σήμερα τυπικά οι περιφέρειες. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ο κακός οδηγός, ο οποίος πετάει το μπουκάλι από το παράθυρο, πετάει το κουτί από τα τσιγάρα από το παράθυρο, πετάει τα χαρτιά από το παράθυρο και μαζεύονται στα άκρα του δρόμου, είναι υποχρεωμένη σήμερα η περιφέρεια να τα μαζέψει. Δηλαδή, να ερχόταν απορριμματοφόρο της περιφέρειας και να το μαζέψει. Υπάρχει; Όχι. Το κάνει κανένας; Όχι. Αυτή η καθημερινή αποκομιδή των απορριμμάτων είναι ένα πρώτο βήμα και μαζί με αυτό, είναι η πρώτη φορά που φεύγουν και οι πόροι των περιφερειών και μετά από κοστολόγηση θα μεταφερθούν στους δήμους με ποσοστό που θα έρθει με νομοτεχνική βελτίωση έως 2%», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Θ. Λιβάνιος.

Με βάση τις προβλέψεις του νομοσχεδίου, από την 1η Ιανουαρίου 2024, μεταβιβάζονται στους δήμους και τα οχήματα των περιφερειών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την καθαριότητα του οδικού δικτύου.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 08.10.2023