Θα ήθελα να μην παρεξηγηθώ από τον τίτλο μου. Δεν υπονοώ πως μια οικογένεια μπορεί ηθελημένα να βλάψει κάποιο μέλος της ή εσκεμμένα να του προκαλέσει κακό (όχι ότι δε συμβαίνει, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτού του άρθρου). Όμως, το παρελθόν και οι εμπειρίες του καθένα μας μεγαλώνοντας, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ποιοι είμαστε σήμερα, με τα καλά μας, τα στραβά μας και τις δυσκολίες μας.

Στο παρελθόν, έχει υπάρξει μεγάλη διαμάχη γύρω από το αν η κατάθλιψη μπορεί να είναι κληρονομική. Και είναι εύλογο να υπάρχει αυτός ο προβληματισμός, δεδομένου ότι δεν είναι σπάνιο να υπάρχουν οικογένειες στις οποίες περισσότερα από ένα μέλη τους, υποφέρουν από μια διαταραχή, που μοιάζει να έχει πάρει διαστάσεις πανδημίας. ‘Όμως αυτό τι αποδεικνύει τελικά;

Έχει αποδειχτεί πως γενετικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στην κατάθλιψη, με την έννοια όμως περισσότερο της προδιάθεσης και λιγότερο της εμφάνισης της νόσου. Άλλωστε, υπάρχει σειρά από μελέτες που υποστηρίζουν πως η κατάθλιψη σχετίζεται πολύ περισσότερο με τις δυναμικές και τις αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων μέσα στα πλαίσια του οικογενειακού τους περιβάλλοντος παρά στο γονιδιακό τους αποτύπωμα.

Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι το εξής: οι εμπειρίες που έχουμε στη ζωή μας επηρεάζουν νευροχημικά τον εγκέφαλο μας και αντίστοιχα η νευροχημεία του εγκεφάλου μας επηρεάζει τις εμπειρίες μας. Πρόκειται για αλληλένδετες διαδικασίες, που είναι αδύνατον να υπολογίσουμε την επίδραση τους ξεχωριστά και διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό μια σειρά από πράγματα, όπως τον τρόπο που παίρνουμε αποφάσεις (πολλοί άνθρωποι που έχουν μια προδιάθεση στην κατάθλιψη τείνουν να παίρνουν αποφάσεις που οδηγούν στην εκδήλωση ή την επιδείνωση της νόσου), τις ικανότητες μας στην επίλυση προβλημάτων, εάν επιλέγουμε να επιλύουμε τα προβλήματα μας ή να τα αποφεύγουμε, την αντίληψη ελέγχου που έχουμε (αν βλέπουμε τον εαυτό μας σα θύμα των καταστάσεων ή σαν ικανό να πάρει τα πράγματα στα χέρια του), την ποιότητα των διαπροσωπικών μας σχέσεων, τις κοινωνικές μας δεξιότητες κτλ.

Τι γίνεται όμως με τις οικογένειες; Ας το σκεφτούμε ως εξής: όπως ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά μπορεί να έχει μια συγκεκριμένη διάθεση, έτσι συμβαίνει και στις οικογένειες, σα σύνολο. Έτσι, μια οικογενειακή ατμόσφαιρά μπορεί να είναι πολύ σοβαρή ή περισσότερο ελαφριά και ευχάριστη, μια οικογένεια μπορεί να είναι πιο εκφραστική συναισθηματικά ή πιο κλειστή, πιο υποστηρικτική ή πιο ανταγωνιστική, πιο δεκτική στη διαφορετικότητα του καθενός ή πιο απορριπτική, πιο προσανατολισμένη στην επίλυση των προβλημάτων ή αντίθετα στην αποφυγή τους.

Μεγαλώνοντας, ο καθένας από εμάς έχει αναρίθμητες αλληλεπιδράσεις με τα μέλη της οικογένειας του, και κάθε μια από αυτές αποτελεί δυνητικά διδακτικό παράδειγμα συγκεκριμένων δεξιοτήτων, συμπεριφορών, τρόπου σκέψης, προοπτικών και αντιλήψεων. Αν κάποιος μεγάλωσε με γονείς τελειομανείς, μπορεί να έχει διαμορφώσει την αντίληψη πως τίποτα από ότι κάνει δεν είναι απόλυτα σωστό ή αρκετό, μια πεποίθηση που μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα επιζήμια σε κάθε προσπάθεια στη ζωή του, είτε αυτή αφορά τις προσωπικές σχέσεις, είτε τα επαγγελματικά κτλ , σαμποτάροντας στην ουσία τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να προκαλεί ή να συντηρεί την κατάθλιψη του.

Επιπρόσθετα, οι αλληλεπιδράσεις μας μέσα στον πυρήνα της οικογένειας μας μεγαλώνοντας, διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Οι πληροφορίες που παίρνουμε υπό μορφή αντιδράσεων των άλλων στις πράξεις μας, μας «ενημερώνουν» για το πώς μας βλέπουν οι άλλοι, τι περιμένουν από εμάς, τι επιτρέπεται να εκφράζουμε και τι όχι. Σε μεγάλο βαθμό, η αυτό-εικόνα μας είναι προϊόν της όποιας ανατροφοδότησης λάβαμε από τους γύρω μας για εμάς μεγαλώνοντας.

Ακόμη, μια οικογένεια μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει το πόσο ευάλωτος είναι κάποιος απέναντι στην κατάθλιψη και με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, αν οι γονείς μας δεν ήταν καλοί στην επίλυση προβλημάτων και δε μας δίδαξαν τις απαραίτητες ικανότητες για να διαχειριζόμαστε τα προβλήματα που μας προκύπτουν στη ζωή μας, μεγαλώνοντας θα αντιμετωπίσουμε μεγαλύτερες προκλήσεις, γιατί δε θα έχουμε τα απαραίτητα εφόδια, ούτε θα γνωρίζουμε αποτελεσματικές πρακτικές. Και δυστυχώς μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι πως πολλές φορές αφορμή (σπάνια όμως αιτία) για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι κάποιο γεγονός ή κάποια δύσκολη κατάσταση που κάποιος δε ξέρει πώς να διαχειριστεί, γιατί απλά δε γνωρίζει τον τρόπο.

Είναι πολύ εύκολο να φταίει κάποιος ή κάτι άλλο για την κατάσταση μας. Πως όμως αυτό μας βοηθάει; Και έχει πραγματικά σημασία;

Αντί να υιοθετούμε μια παθητική στάση απέναντι στα πράγματα και να σπαταλάμε το χρόνο μας ψάχνοντας κάποιον να κατηγορήσουμε για τα προβλήματα μας, ίσως ήρθε η ώρα να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας και να αρχίσουμε να ψάχνουμε ενεργά τις αδυναμίες και τις ελλείψεις μας, καθώς και τρόπους για να τις αντιμετωπίσουμε. Όλα αλλάζουν, αρκεί να το θέλουμε, και η κατάθλιψη δεν αποτελεί εξαίρεση.

Τελικά, ο ρόλος της κάθε οικογένειας στη διαμόρφωση του καθένα μας έχει ουσιαστική σημασία μόνο για να μας διδάξει πως μπορούμε εμείς να γίνουμε «καλύτεροι» δάσκαλοι για τις γενιές που ακολουθούν. Το παρελθόν δεν αλλάζει, μπορεί όμως να βοηθήσει να γίνει το μέλλον καλύτερο.

Υ.γ.: το τι μας έκανε αυτό που είμαστε σήμερα είναι ένα μόνο κομμάτι της συνολικής ιστορίας μας, και όχι το πιο σημαντικό. Το τι μπορούμε να γίνουμε από δω και πέρα, αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη σημασία και εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς.

Info: Βασιλέως Ηρακλείου 47

Τ: 6974580769

Email: pantelidoukofidou@gmail.com