«Δωρητές και Ευεργέτες της Μακεδονίας από τον 19ο στον 21ο αιώνα» είναι ο τίτλος του φετινού θεματικού ημερολογίου του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας. Πρόκειται για ένα επιτραπέζιο ημερολόγιο - λεύκωμα σε δύο γλώσσες (ελληνικά-αγγλικά), με σπάνιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, εμπλουτισμένο με ιστορικά κείμενα που παρουσιάζουν προσωπικότητες της Ελλάδας που με ανιδιοτέλεια φρόντισαν να ενισχύσουν οικονομικά τους συμπατριώτες τους, να καλύψουν τις ανάγκες σε σχολεία και ευαγή ιδρύματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αλλά και να στηρίξουν παντοιοτρόπως την κοινωνία και τον πολιτισμό.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στην εισαγωγή του ημερολογίου ο καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων ΑΠΘ, πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας Βασίλης Γούναρης, «ο στόχος αυτός, η διατήρηση της μνήμης των ευεργετών, αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για το Ίδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας» κι αυτός ήταν κι ο λόγος που επιλέχθηκε ο μακεδονικός ευεργετισμός ως θέμα του ημερολογίου του 2023.

«Όπως το κράτος τιμά τους νεκρούς του με μνημεία, επετείους και ονοματοδοσίες έτσι όλοι οι ευεργετηθέντες φορείς οφείλουμε να συντηρούμε τη μνήμη των δωρητών μας, ασχέτως αν πρόσφεραν από το πλεόνασμα ή το υστέρημά τους. Ακόμη κι αν τα κεφάλαιά τους αναλώθηκαν ή οι κατασκευές φθάρθηκαν, το παράδειγμα της συνεισφοράς τους, υλικής και ηθικής, πρέπει να μείνει ζωντανό και άφθαρτο», τονίζει -μεταξύ άλλων- ο κ. Γούναρης.

Αναφερόμενος στην επιλογή της περιοχής της Μακεδονίας, ο πρόεδρος Δ.Σ. του ΙΜΜΑ εξηγεί: «Προφανώς η Μακεδονία δεν ήταν η μόνη περιοχή που ευεργετήθηκε από επιτυχημένους Έλληνες. Σίγουρα όμως ήταν η περιοχή όπου η ευεργεσία -λόγω των σφοδρών εθνικών ανταγωνισμών- ήταν περισσότερο απαραίτητη, ώστε να παγιωθεί το ελληνικό προβάδισμα. Εξάλλου στα ορεινά της είχε ρίζες η εξαιρετικά επιτυχημένη διασπορά στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Επίσης μεγάλη ήταν η οικονομική επιτυχία των Δυτικομακεδόνων σε όλα τα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, ως εκ τούτου, η συνεισφορά τους στη διαμόρφωση και την ενίσχυση των ελληνικών κοινοτήτων».

Από την πλευρά της, η Φανή Τσατσάια, υπ. διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ, διευθύντρια του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, επισημαίνει -μεταξύ άλλων- πως «με τον πατριωτισμό να είναι το βασικότερο κίνητρο της προσφοράς των δωρητών και των ευεργετών της Μακεδονίας, η ευεργεσία τους εκτιμάται όχι μόνο με το ύψος αυτής, αλλά πρωτίστως με την ηθική στήριξη που τη συνοδεύει. Η υστεροφημία και η κοινωνική αναγνώριση ακολουθούν τις πράξεις συνεχούς προσφοράς προς την πατρίδα, ενώ η ανάδειξή τους σε σύγχρονα πρότυπα για το κοινωνικό σύνολο αποτελεί μονόδρομο».

Η έκδοση είναι αφιερωμένη σε εκείνους τους ευπατρίδες, Μακεδόνες και μη, οι οποίοι, χάρη στο πνεύμα ανιδιοτελούς προσφοράς που τους διέκρινε, συνέδραμαν με κάθε τρόπο τους ενδεείς συμπολίτες τους και κόσμησαν τη Μακεδονία -και όχι μόνο αυτή- με πληθώρα ευαγών ιδρυμάτων. Από τις σελίδες του ημερολογίου περνούν προσωπικότητες όπως ο Κοζανίτης Γεώργιος Λασσάνης, οι Μοναστηριώτες αδελφοί Δημητρίου, οι Θεογένης και Δημήτριος Χαρίσης, διαπρεπείς έμποροι του παροικιακού ελληνισμού της Βιέννης και της Μασσαλίας, ο γεννημένος στη Βλάστη Κοζάνης Κωνσταντίνος Βέλλιος, ο Ιωάννης Παπάφης, ο Νικόλαος Δούμπας, η Ελισάβετ Καστριτσίου, ο Σαούλ Μοδιάνο, οι αδελφοί Μετζαντούρ, Αγκόπ και Τακβόρ Πισκουλιάν, ο εκ Πόντου ευεργέτης Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, αλλά και πολλοί μεταγενέστεροι, όπως ο Χριστόδουλος Γαλανός, ο Κωνσταντίνος Μαμάτσιος, οι Λεωνίδας και Νικόλαος Παπαγεωργίου, ο Λυσίμαχος Καυταντζόγλου, το ζεύγος Αναστασίου και Ιουλίας Μπίλλη, το ζεύγος Γεωργίου και Αναστασίας Βαφόπουλου κ.ά.

Τα κείμενα είναι των Βασίλειου Κ. Γούναρη, Γιάννη Στεφανίδη, καθηγητή του Τμήματος Νομικής ΑΠΘ, Σταυρούλας Μαυρογένη, αναπληρώτριας καθηγήτριας ΠΑΜΑΚ, διευθύντριας του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης του ΙΜΜΑ, Φανής Τσατσάια, Βλάση Βλασίδη, αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών ΠΑΜΑΚ, Γεώργιου Αντωνίου, επίκουρου καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ, Κυριάκου Στ. Χατζηκυριακίδη, επίκουρου καθηγητή της Έδρας Ποντιακών Σπουδών ΑΠΘ, Γκιούλας Κασαπιάν, φιλόλογου, Δρ. Κωνσταντίνου Παπανικολάου, ιστορικού, επιστημονικού συνεργάτη του ΙΜΜΑ, Δρ. Θεοδοσίου Τσιρώνη, ιστορικού - θεολόγου, Δρ. Μαρκέλλας - Ελπίδας Τσίχλα, ιστορικού Τέχνης, μουσειολόγου, μεταδιδακτορικής ερευνήτριας ΑΠΘ.

Την επιστημονική υποστήριξη του έργου είχαν οι ακαδημαϊκοί Ιωάννης Κ. Χασιώτης, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, Βασίλειος Κ. Γούναρης και Σταυρούλα Μαυρογένη, ενώ την επιμέλεια και το γενικό συντονισμό του εκδοτικού έργου είχε η Φανή Τσατσάια.

Το ημερολόγιο διατίθεται από το πωλητήριο του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και από τα μεγάλα βιβλιοπωλεία της πόλης.