Σήμερα, που οι περισσότερες χώρες στον κόσμο ετοιμάζονται να λύσουν τα δρακόντεια μέτρα καραντίνας και να περάσουν σε μια δεύτερη φάση ρυθμιστικών μέτρων, είναι αναγκαίο να εξετάσουμε τους όρους της κοινωνικής ζωής μας στις μετα-πανδημικές κοινωνίες. Στην πρώτη φάση η καθημερινότητά μας μετασχηματίστηκε στα πεδία της οικονομίας, της εκπαίδευσης, της ψυχαγωγίας. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι αλλαγές αυτές θα μας συνοδεύσουν σε κάποιο βαθμό και στην περίοδο που θα ακολουθήσει, καθώς οι τεχνολογικά διαμεσολαβημένες επιλογές επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης εξακολουθούν να αποτελούν μια πρόταση μείωσης του ρίσκου.

Για άλλη μια φορά αντιμετωπίζουμε την πρόκληση να βρούμε τα σωστά όρια της διάκρισης: Η τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσει, αλλά δεν θα πρέπει να μεταβάλουμε την ανθρώπινη βιόσφαιρα σε μια υβριδική τεχνολογικο-κρατούμενη πραγματικότητα. Ο κόσμος μας είναι ο κόσμος των κοινωνικών δεσμών, της ευθύνης, της αλληλεγγύης, της αφής, της αλληλεπίδρασης. Τώρα πρέπει να ετοιμαστούμε για το αντάμωμά μας στον δημόσιο χώρο βρίσκοντας την ισορροπία σε τρία τουλάχιστον θεμελιώδη ζητήματα:

Α. Ιδιωτικότητα - ασφάλεια. Η συλλογή των βιομετρικών δεδομένων και ο έλεγχος των μετακινήσεών μας μπορεί να χαρακτηριστεί για ορισμένες περιπτώσεις και για μικρό διάστημα ως αναγκαία επιλογή. Αποτελούν όμως μια σοβαρή πρόκληση για τον δημοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των κοινωνιών μας. Οι σύγχρονες δημοκρατίες δεν μπορούν να ζητούν την επί μακρόν εθελούσια συναίνεση για τον περιορισμό ελευθεριών χωρίς να αποσαρθρώνουν τα θεμέλιά τους.

Β. Κοινωνική ρύθμιση - φυσική αποστασιοποίηση. Η λανθασμένη και καταχρηστική χρήση του όρου «κοινωνική αποστασιοποίηση» δεν θα πρέπει να μας απομακρύνει από τον σχεσιακό χαρακτήρα της ταυτότητας και του πολιτισμού μας. Η παροδική απόσταση μεταξύ μας δεν θα πρέπει να νοείται ως απομείωση της κοινωνικής αναφοράς μας.

Γ. Ορθολογική λήψη μέτρων - αμοιβαιότητα. Σε κρίσιμες καταστάσεις υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να αποδοθούν δυσανάλογες ευθύνες ή και στίγμα στις πιο ευαίσθητες ομάδες και να εκφραστούν ακραία διλήμματα, όπως π.χ. ευημερία νέας γενιάς VS διάσωση των γηραιότερων μελών. Ας μην λησμονούμε επίσης ότι δεν έχουν όλοι τις ίδιες δυνατότητες αντιμετώπισης των πανδημικών επιπτώσεων. Το κοινωνικό μας μέλλον δεν εξαρτάται από την ίση κατανομή των βαρών αλλά από τον διαμερισμό των ευθυνών με αμοιβαιότητα.

Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να οραματιστούμε νέες μορφές άσκησης της πολιτικής, να πραγματοποιήσουμε μια στροφή από την αντίδραση στην ηγεσία, αξιωματούχοι της πολιτικής και πολίτες να γίνουμε ενεργοί παράγοντες του κοινωνικού γίγνεσθαι και όχι μόνο μέλη μιας κοινότητας που πλήττεται. Στην πρώτη περίπτωση θα προχωρήσουμε σε έναν ευρύ στρατηγικό σχεδιασμό, ενώ στη δεύτερη θα εγκλωβιστούμε σε επιλογές αντίδρασης προς παράγοντες που δεν ελέγχουμε.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 10 Μαΐου 2020