Από τον Κωνσταντίνο Λαμπρέτσα, Αγγειοχειρουργό – Ειδικό φλεβολόγο-λεμφολόγο
Επιστημονικός Διευθυντής του Ιατρικού Κέντρου Λεμφοιδήματος (Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης) - phlebolamp@gmail.com
Οίδημα είναι μια συλλογή υγρών ή λιποκυττάρων στους ιστούς. Τα υγρά συνωστίζονται και δε μπορούν να παροχετευτούν. Τα οιδήματα προκαλούν πόνο ή αίσθημα πίεσης, παρεμποδίζουν την κίνηση και δημιουργούν ένα δυσάρεστο συναίσθημα βάρους (βαριά κουρασμένα πόδια).
Υπάρχουν διαφόρων τύπων οιδήματα τα οποία πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκονται και να τυγχάνουν ειδικής θεραπείας.
Σε αντίθεση με τα καρδιακά νεφρικά οιδήματα τα οποία θεραπεύονται με ειδική φαρμακευτική αγωγή υπάρχουν τα λεμφοιδήματα και τα λιποιδήματα που θα μας απασχολήσουν και αποτελούν από μόνα τους μια ιδιαίτερη νοσολογική οντότητα. Το λεμφοίδημα εμφανίζεται είτε λόγω αυξημένης συγκέντρωσης υγρών πλούσιο σε πρωτείνες είτε λόγω δυσχέρειας παροχέτευσής τους εξαιτίας βλάβης του συστήματος αποχέτευσης. Εκτός από το αρτηριακό και φλεβικό σύστημα ο οργανισμός διαθέτει και ένα παράλληλο σύστημα παροχέτευσης των υγρών και ιστών το οποίο συνδέεται άμεσα με το φλεβικό το λεγόμενο λεμφικό σύστημα. Βλάβες ή υπολειτουργεία αυτού του συστήματος έχουν σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή επιδείνωση και δημιουργία του λεμφοιδήματος.
- Το λεμφοίδημα προσβάλει άνδρες και γυναίκες το ίδιο αν και στο γυναικείο φύλο απαντάται πιο συχνά. Οι πιο συχνές παθήσεις που προκαλούν λεμφοίδημα είναι όγκοι μαστού με λεμφαδενικό καθαρισμό στις γυναίκες καθώς και συγγενείς παθήσεις (απλασίες ή υποπλασίες λεμφαγγείων). Το λεμφοίδημα δεν παρουσιάζεται άμεσα μετά από επέμβαση στο λεμφικό σύστημα αλλά πολλές φορές μετά από πολλά χρόνια.
Πρωτοπαθές λεμφοίδημα
Μπορεί να εμφανιστεί άμεσα μετά την γέννηση ή κατά τη διάρκεια της ζωής. Τα αίτια της δημιουργίας είναι :
Αγενεσία των λεμφαγγείων μικρής ή μεγάλης έκτασης
Υπέρ ή υποπλασία των λεμφαδένων ή λεμφαγγείων
Σκλήρυνση λεμφαδένων
Δευτεροπαθές λεμφοίδημα
Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα είναι πιο συχνό από το πρωτοπαθές. Οφείλεται πάντα σε μια προηγηθείσα αιτία τραυματισμού ή παρεμπόδισης λειτουργείας του λεμφικού συστήματος. Απαντούν σε όλες τις περιοχές του σώματος. Οι αιτίες είναι πολλές. Αυτές μπορεί να είναι
Τραυματισμοί όπου καταστρέφονται λεμφαγγεία ή λεμφαδένες,
Εγχειρήσεις όπου αφαιρούνται λεμφαδένες και τέμνονται λεμφαγγεία (π.χ. καρκίνος μαστού, φλεγμονές)
Παραμελλημένη φλεβική νόσος
Όγκοι, κακοήθεις παθήσεις, ακτινοβολίες, φλεγμονές, τσιμπήματα εντόμων. Επιπλέον του πρωτοπαθούς και δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος υπάρχουν μικτοί τύποι όπως το φλεβολεμφοίδημα.
Το φλεβολεμφοίδημα απαντάται μόνο στα πόδια και είναι αποτέλεσμα μιας φλεβικής πάθησης. Σαν αίτιο αναφέρονται κιρσοί ή θρόμβωση των κάτω άκρων. Αν ένα φλεβικό οίδημα δεν θεραπευτεί, με τον καιρό επιβαρύνει το λεμφικό σύστυμα και τότε έχουμε προοδευτική σκλήρυνδη των ιστών και δημιουργία ενός φλεβολεμφοιδήματος.
Το λιπολεμφοίδημα εμφανίζεται σαν επιπλοκή ενός παραμελημένου λιποιδήματος. Η κυκλοφορία της λέμφου παρεμποδίζεται λόγω υπερβολικής πίεσης απο λιποκύτταρα που οδηγούν επίσης δευτεροπαθώς στη δημιουργία λεμφοιδήματος. Αυτός ο τύπος λεμφοιδήματος είναι συνήθως συμμετρικός.
Τα συμπτώματα του λεμφοιδήματος ξεχωρίζουν σε αυτά που φαίνονται και σε αυτά που ο ασθενής αισθάνεται.
Εμφανή συμπτώματα
Οίδημα ενός άκρου του οποίου διαφέρει απο το άλλο
Οίδημα της ράχης του ποδιού ή του χεριού
Μελαχρώσεις του δέρματος και άλλες δερματικές αλλοιώσεις
Επιρρεπής σε φλεγμονές και ερεθισμούς του δέρματος. Εμφανής πτηχές του δέρματος και πιθανώς περιορισμός κίνησης.
Αλλα ενοχλητικά συμπτώματα
Βαριά κουρασμένα πόδια
Αίσθημα τάσης και πίεσης
Μηρμύγκιασμα και πόνοι
Ελαφρύ μούδιασμα του μέρος του σώματος με λεμφοίδημα Πιο γρήγορη κούραση του μέλος με λεμφοίδημα
Αν έχετε ένα ή περισσότερα σημεία απο αυτά που συνηγορούν υπέρ του λεμφοιδήματος θα πρέπει να ψάξετε τον ειδικό γιατρό ο οποίος θα επηρεάσει θετικά την εξέλιξη της πάθησης.
Τέστ αντίχειρα
Πιέστε το με τον αντίχειρα το σημείο του λεμφοιδήματος περίπου δέκα δευτερόλεπτα και μετά αφήστε το. Αν δεν εξαφανιστεί η πίεση αμέσως μετα που θα πάρετε τον αντίχειρα σας σημαίνει οτι πιθανώς έχετε λεμφοίδημα.
Στάδια λεμφοιδήματος
Το λεμφοίδημα κατατάσσεται ανάλογα της έντασης του σε τέσσερα στάδια. Κάθε στάδιο σηματοδοτεί επίσης τον τρόπο θεραπείας του λεμφοιδήματος η οποία θα πρέπει αμέσως μετά τη διάγνωση να ξεκινήσει για να προλάβουμε την επέκταση και χειροτέρευση του προβλήματος.
Στάδιο 0 - Το υποθάλπτον στάδιο
Υπάρχει βλάβη του λεμφικού συστήματος αλλα δεν υπάρχει εμφανές οίδημα. Στάδιο 1 -Υποχωρών στάδιο
Μαλακό οίδημα. Το οίδημα υποχωρεί μετα απο ανάρρωπη θέση. Η πίεση με τον αντίχειρα αφήνει ένα εμφανές αποτύπωμα.
Σταδιο 2 - Μη υποχωρών στάδιο
Σκληρός ιστός, το οίδημα δεν υποχωρεί μετά απο ανάρρωπη θέση. Η πίεση με τον αντίχειρα δεν είναι πια δυνατή.
Στάδιο 3 - Ελεφαντίαση
Το μέγεθος του άκρου είναι πολύ πιο μεγάλο, πολύ σκληρό δέρμα και υποδόριοι ιστοί και επηρεάζει πάρα πολύ την κίνηση.
Θεραπεία
Η μόνη θεραπεία η οποία βοηθάει αποδεδηγμένα σε ένα λεμφοίδημα και αντιτίθεται στην επειδύνωση της νόσου είναι η λεμφική παροχέτευση δια χειρός MLD η οποία προσαρμόζεται στο στάδιο του λεμφοιδήματος και συνοδεύεται απο πιεστική θεραπεία και περιποίηση του δέρματος και αποιδηματικές ασκήσεις. Μόνο με τη συνεχή αποιδηματική θεραπεία μπορεί να ελλατωθεί το λεμφοίδημα και να μην έχουμε επιδείνωση.
Χειρουργικές μέθοδοι
Μεταμοσχεύσεις λεμφαδένων
Μεταμοσχεύσεις λεμφαγγείων Φλεβολεμφικές αναστομώσεις Λιπαναρροφήσεις
Αφαίρεση υπερπλαστικών ιστών
Επιπλοκές
Αν ένα λεμφοίδημα δε θεραπευτεί ή θεραπευτεί ελλειπώς ή λάθος υπάρχουν κατα τη διάρκεια των ετών αλλοιώσεις στο δέρμα, στους ιστούς και άλλες επιπλοκές οι οποίες μπορούν να μας δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα. Το δέρμα αρχίζει να συρρικνώνεται, τα λευκώματα στο τραυματισμένο λεμφικό σύστημα δε μπορούν να παροχετευτούν και μένουν μέσα στους ιστούς. Αυτό δημιουργεί φλεγμονές, δημιουργία νέων ιστών και το οίδημα μεγαλώνει και σκληραίνει. Η άμυνα του οργανισμού στους ασθενείς στο άκρο με το λεμφοίδημα είναι διαταραγμένη και είναι επιρρεπής σε φλεγμονές με βακτηρίδια. Αυτες πρέπει να θεραπεύονται γρήγορα με ανάλογη αντιβίωση.
Από τον Κωνσταντίνο Λαμπρέτσα, Αγγειοχειρουργό – Ειδικό φλεβολόγο-λεμφολόγο
Επιστημονικός Διευθυντής του Ιατρικού Κέντρου Λεμφοιδήματος (Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης) - phlebolamp@gmail.com
Οίδημα είναι μια συλλογή υγρών ή λιποκυττάρων στους ιστούς. Τα υγρά συνωστίζονται και δε μπορούν να παροχετευτούν. Τα οιδήματα προκαλούν πόνο ή αίσθημα πίεσης, παρεμποδίζουν την κίνηση και δημιουργούν ένα δυσάρεστο συναίσθημα βάρους (βαριά κουρασμένα πόδια).
Υπάρχουν διαφόρων τύπων οιδήματα τα οποία πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκονται και να τυγχάνουν ειδικής θεραπείας.
Σε αντίθεση με τα καρδιακά νεφρικά οιδήματα τα οποία θεραπεύονται με ειδική φαρμακευτική αγωγή υπάρχουν τα λεμφοιδήματα και τα λιποιδήματα που θα μας απασχολήσουν και αποτελούν από μόνα τους μια ιδιαίτερη νοσολογική οντότητα. Το λεμφοίδημα εμφανίζεται είτε λόγω αυξημένης συγκέντρωσης υγρών πλούσιο σε πρωτείνες είτε λόγω δυσχέρειας παροχέτευσής τους εξαιτίας βλάβης του συστήματος αποχέτευσης. Εκτός από το αρτηριακό και φλεβικό σύστημα ο οργανισμός διαθέτει και ένα παράλληλο σύστημα παροχέτευσης των υγρών και ιστών το οποίο συνδέεται άμεσα με το φλεβικό το λεγόμενο λεμφικό σύστημα. Βλάβες ή υπολειτουργεία αυτού του συστήματος έχουν σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή επιδείνωση και δημιουργία του λεμφοιδήματος.
- Το λεμφοίδημα προσβάλει άνδρες και γυναίκες το ίδιο αν και στο γυναικείο φύλο απαντάται πιο συχνά. Οι πιο συχνές παθήσεις που προκαλούν λεμφοίδημα είναι όγκοι μαστού με λεμφαδενικό καθαρισμό στις γυναίκες καθώς και συγγενείς παθήσεις (απλασίες ή υποπλασίες λεμφαγγείων). Το λεμφοίδημα δεν παρουσιάζεται άμεσα μετά από επέμβαση στο λεμφικό σύστημα αλλά πολλές φορές μετά από πολλά χρόνια.
Πρωτοπαθές λεμφοίδημα
Μπορεί να εμφανιστεί άμεσα μετά την γέννηση ή κατά τη διάρκεια της ζωής. Τα αίτια της δημιουργίας είναι :
Αγενεσία των λεμφαγγείων μικρής ή μεγάλης έκτασης
Υπέρ ή υποπλασία των λεμφαδένων ή λεμφαγγείων
Σκλήρυνση λεμφαδένων
Δευτεροπαθές λεμφοίδημα
Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα είναι πιο συχνό από το πρωτοπαθές. Οφείλεται πάντα σε μια προηγηθείσα αιτία τραυματισμού ή παρεμπόδισης λειτουργείας του λεμφικού συστήματος. Απαντούν σε όλες τις περιοχές του σώματος. Οι αιτίες είναι πολλές. Αυτές μπορεί να είναι
Τραυματισμοί όπου καταστρέφονται λεμφαγγεία ή λεμφαδένες,
Εγχειρήσεις όπου αφαιρούνται λεμφαδένες και τέμνονται λεμφαγγεία (π.χ. καρκίνος μαστού, φλεγμονές)
Παραμελλημένη φλεβική νόσος
Όγκοι, κακοήθεις παθήσεις, ακτινοβολίες, φλεγμονές, τσιμπήματα εντόμων. Επιπλέον του πρωτοπαθούς και δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος υπάρχουν μικτοί τύποι όπως το φλεβολεμφοίδημα.
Το φλεβολεμφοίδημα απαντάται μόνο στα πόδια και είναι αποτέλεσμα μιας φλεβικής πάθησης. Σαν αίτιο αναφέρονται κιρσοί ή θρόμβωση των κάτω άκρων. Αν ένα φλεβικό οίδημα δεν θεραπευτεί, με τον καιρό επιβαρύνει το λεμφικό σύστυμα και τότε έχουμε προοδευτική σκλήρυνδη των ιστών και δημιουργία ενός φλεβολεμφοιδήματος.
Το λιπολεμφοίδημα εμφανίζεται σαν επιπλοκή ενός παραμελημένου λιποιδήματος. Η κυκλοφορία της λέμφου παρεμποδίζεται λόγω υπερβολικής πίεσης απο λιποκύτταρα που οδηγούν επίσης δευτεροπαθώς στη δημιουργία λεμφοιδήματος. Αυτός ο τύπος λεμφοιδήματος είναι συνήθως συμμετρικός.
Τα συμπτώματα του λεμφοιδήματος ξεχωρίζουν σε αυτά που φαίνονται και σε αυτά που ο ασθενής αισθάνεται.
Εμφανή συμπτώματα
Οίδημα ενός άκρου του οποίου διαφέρει απο το άλλο
Οίδημα της ράχης του ποδιού ή του χεριού
Μελαχρώσεις του δέρματος και άλλες δερματικές αλλοιώσεις
Επιρρεπής σε φλεγμονές και ερεθισμούς του δέρματος. Εμφανής πτηχές του δέρματος και πιθανώς περιορισμός κίνησης.
Αλλα ενοχλητικά συμπτώματα
Βαριά κουρασμένα πόδια
Αίσθημα τάσης και πίεσης
Μηρμύγκιασμα και πόνοι
Ελαφρύ μούδιασμα του μέρος του σώματος με λεμφοίδημα Πιο γρήγορη κούραση του μέλος με λεμφοίδημα
Αν έχετε ένα ή περισσότερα σημεία απο αυτά που συνηγορούν υπέρ του λεμφοιδήματος θα πρέπει να ψάξετε τον ειδικό γιατρό ο οποίος θα επηρεάσει θετικά την εξέλιξη της πάθησης.
Τέστ αντίχειρα
Πιέστε το με τον αντίχειρα το σημείο του λεμφοιδήματος περίπου δέκα δευτερόλεπτα και μετά αφήστε το. Αν δεν εξαφανιστεί η πίεση αμέσως μετα που θα πάρετε τον αντίχειρα σας σημαίνει οτι πιθανώς έχετε λεμφοίδημα.
Στάδια λεμφοιδήματος
Το λεμφοίδημα κατατάσσεται ανάλογα της έντασης του σε τέσσερα στάδια. Κάθε στάδιο σηματοδοτεί επίσης τον τρόπο θεραπείας του λεμφοιδήματος η οποία θα πρέπει αμέσως μετά τη διάγνωση να ξεκινήσει για να προλάβουμε την επέκταση και χειροτέρευση του προβλήματος.
Στάδιο 0 - Το υποθάλπτον στάδιο
Υπάρχει βλάβη του λεμφικού συστήματος αλλα δεν υπάρχει εμφανές οίδημα. Στάδιο 1 -Υποχωρών στάδιο
Μαλακό οίδημα. Το οίδημα υποχωρεί μετα απο ανάρρωπη θέση. Η πίεση με τον αντίχειρα αφήνει ένα εμφανές αποτύπωμα.
Σταδιο 2 - Μη υποχωρών στάδιο
Σκληρός ιστός, το οίδημα δεν υποχωρεί μετά απο ανάρρωπη θέση. Η πίεση με τον αντίχειρα δεν είναι πια δυνατή.
Στάδιο 3 - Ελεφαντίαση
Το μέγεθος του άκρου είναι πολύ πιο μεγάλο, πολύ σκληρό δέρμα και υποδόριοι ιστοί και επηρεάζει πάρα πολύ την κίνηση.
Θεραπεία
Η μόνη θεραπεία η οποία βοηθάει αποδεδηγμένα σε ένα λεμφοίδημα και αντιτίθεται στην επειδύνωση της νόσου είναι η λεμφική παροχέτευση δια χειρός MLD η οποία προσαρμόζεται στο στάδιο του λεμφοιδήματος και συνοδεύεται απο πιεστική θεραπεία και περιποίηση του δέρματος και αποιδηματικές ασκήσεις. Μόνο με τη συνεχή αποιδηματική θεραπεία μπορεί να ελλατωθεί το λεμφοίδημα και να μην έχουμε επιδείνωση.
Χειρουργικές μέθοδοι
Μεταμοσχεύσεις λεμφαδένων
Μεταμοσχεύσεις λεμφαγγείων Φλεβολεμφικές αναστομώσεις Λιπαναρροφήσεις
Αφαίρεση υπερπλαστικών ιστών
Επιπλοκές
Αν ένα λεμφοίδημα δε θεραπευτεί ή θεραπευτεί ελλειπώς ή λάθος υπάρχουν κατα τη διάρκεια των ετών αλλοιώσεις στο δέρμα, στους ιστούς και άλλες επιπλοκές οι οποίες μπορούν να μας δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα. Το δέρμα αρχίζει να συρρικνώνεται, τα λευκώματα στο τραυματισμένο λεμφικό σύστημα δε μπορούν να παροχετευτούν και μένουν μέσα στους ιστούς. Αυτό δημιουργεί φλεγμονές, δημιουργία νέων ιστών και το οίδημα μεγαλώνει και σκληραίνει. Η άμυνα του οργανισμού στους ασθενείς στο άκρο με το λεμφοίδημα είναι διαταραγμένη και είναι επιρρεπής σε φλεγμονές με βακτηρίδια. Αυτες πρέπει να θεραπεύονται γρήγορα με ανάλογη αντιβίωση.
ΣΧΟΛΙΑ