Ήρθε στην Κοζάνη από την Αυστρία τον 17ο αιώνα από Κοζανίτες εμπόρους που διατηρούσαν σημαντική παροικία στην Βιέννη και η ποιότητά του θεωρείται η καλύτερη στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κλεοπάτρα χρησιμοποιούσε εκχυλίσματα του φυτού στα καλλυντικά της και οι Ρωμαίοι, σε επίσημα γεύματα, προσέφεραν κρασί αρωματισμένο με σαφράν!

Σύμφωνα δε με Γερμανούς μελετητές, εμφανίστηκε, εξημερώθηκε και καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή της Ελλάδας την Εποχή του Χαλκού, περίπου το 1700 π.Χ. ή και νωρίτερα.

Το «χρυσάφι» της ελληνικής γης καλλιεργείται αποκλειστικά στην περιοχή της Κοζάνης, σε μια έκταση περίπου 6.000 στρεμμάτων που εκτείνεται στον Κρόκο, την Αγ. Παρασκευή, την Καισαρεία, την Άνω και Κάτω Κώμη, την Πλατανιά Βοϊου και ταξιδεύει στις ευρωπαϊκές και πιο πρόσφατα στις ασιατικές αγορές. Ο πρόεδρος του «Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης» Βασίλης Μητσόπουλος μιλά στο makthes.gr για τον θησαυρό της κοζανίτικης γης.

Η υπερτροφή με τις «μαγικές» ιδιότητες

Χρειάζονται περίπου 50.000 μωβ άνθη για να καλύψουν 100 γραμμάρια αποξηραμένων στιγμάτων του κόκκινου κρόκου, ενώ ένα στρέμμα καλλιεργήσιμης γης μπορεί να αποδώσει κατά μέσο όρο σε κάθε καλλιεργητική περίοδο περίπου 900 γραμμάρια έως 1 κιλό κρόκου. Λόγω της απαιτητικής και χειρωνακτικής διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας του φυτού, το ελληνικό σαφράν θεωρείται από τα ακριβότερα μπαχαρικά στον κόσμο αλλά και το καλύτερο ποιοτικά.

«Το ελληνικό σαφράν γίνεται ανάρπαστο σε όλη την Ευρώπη, καθώς εκτός από τη νοστιμιά που χαρίζει στο φαγητό, περιέχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες», σημειώνει ο κ. Μητσόπουλος.

Τα βασικά του θεραπευτικά συστατικά είναι η πικροκροκίνη και η κροκίνη. Στα θρεπτικά συστατικά συγκαταλέγονται η βιταμίνη Β12 και C, η λυκοπίνη, το κάλιο και το μαγνήσιο.

Χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως ελιξίριο μακροζωίας, μιας και ανακουφίζει από τον στομαχόπονο, καταπραΰνει τους πόνους των νεφρών και διεγείρει την όρεξη, ενώ περιορίζει τις γαστραλγίες και βελτιώνει το δέρμα από την ακμή με εξωτερική χρήση του.

Την ίδια στιγμή, έχει αντικαταθλιπτικές, αντιγηραντικές και αντικαρκινικές ιδιότητες, ενισχύει την εγκεφαλική λειτουργία και τη μνήμη, μειώνει τη χοληστερίνη και εμφανίζει αντιθρομβωτική δράση. Επίσης, μειώνει την αρτηριακή πίεση και βοηθά σε κρίσεις άσθματος. Έχει πάντως και έχει αφροδισιακές ιδιότητες.

Αμελητέες οι παραγγελίες από την Κίνα – Δεν προχωρούν οι εξαγωγές

Παρόλο που η συνεργασία και το «άνοιγμα» στην Κίνα για τις εξαγωγές κρόκου Κοζάνης ξεκίνησε ενθαρρυντικά και με υψηλές προσδοκίες το 2020, με την αποστολή συσκευασμένων ποσοτήτων για εξειδικευμένα καταστήματα πώλησης αρωματικών φυτών, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα περίμεναν οι κροκοπαραγωγοί. Γεγονός που ο πρόεδρος του συνεταιρισμού αποδίδει τόσο στον εκεί συνεργάτη, όσο και στην παραδοσιακή εμπορική συνεργασία που υπάρχει ανάμεσα στην Κίνα και το Ιράν, την ηγέτιδα δύναμη παραγωγής σαφράν παγκοσμίως.

«Δεν προχωράνε πάρα πολύ οι εξαγωγές στην Κίνα. Οι παραγγελίες που έχουμε θα έλεγα πως είναι αμελητέες. Ίσως να μην είμαστε και τόσο ανταγωνιστικοί σε σχέση με το σαφράν που παράγεται σε άλλες περιοχές. Υπήρχαν βέβαια και κάποια διαδικαστικά θέματα, καθώς ο κρόκος θεωρείται φάρμακο και εμείς προσπαθούμε να μπει στην κατηγορία των μπαχαρικών και να εξάγεται ως τέτοιο, κάτι που συμβαίνει στην Ευρώπη».

Παρόλα αυτά, σχετικά με τις υπόλοιπες ασιατικές αγορές, τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. «Δίνουμε πολλαπλάσιες ποσότητες κρόκου στο Βιετνάμ, μια πολύ μικρότερη από την Κίνα χώρα». Οι Ασιάτες γενικά χρησιμοποιούν το σαφράν σε αφεψήματα, κυρίως για τις ευεργετικές του ιδιότητες.

Καλύτερη η εικόνα στις ευρωπαϊκές αγορές

Η Ευρώπη όμως είναι η βασική περιοχή απορρόφησης της παραγωγής του ελληνικού σαφράν (χύμα διάθεση προϊόντος και τυποποιημένο), με τις πιο σημαντικές χώρες εξαγωγής να είναι η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία και η Ελβετία. Ωστόσο, πωλήσεις τυποποιημένου προϊόντος- αλλά σε μικρότερες ποσότητες- γίνονται σε άλλες 25 χώρες, μεταξύ αυτών τα ΗΑΕ, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία.

Η συγκομιδή του φθινοπώρου και η παραγωγή

Κάθε φθινόπωρο, μέσα Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου, όταν ανθίζει ο κρόκος, οι ξηραμένες ωχρές εκτάσεις μεταβάλλονται σε μία «βιολετί θάλασσα» και η γη μεταμορφώνεται. Τότε είναι που εκατοντάδες καλλιεργητές με τις οικογένειές τους βρίσκονται στα χωράφια, γονατιστοί για πολλές ημέρες, για να συλλέξουν ένα ένα τα πολύ μικρά μωβ άνθη και να τα ρίξουν στις ποδιές και τα μικρά καλάθια τους.

Ακολουθεί στο σπίτι η διαδικασία δημιουργίας αέρα από ηλεκτροκίνητους ανεμιστήρες που ξεχωρίζει τα πέταλα από τους στήμονες και τα στίγματα κι έπειτα το στέγνωμα της σοδειάς στα στεγνωτήρια.

Οικονομικά κίνητρα στους κροκοπαραγωγούς

Ο πρόεδρος του «Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης» μάς μίλησε και για την ανάγκη ειδικής οικονομικής ενίσχυσης των κροκοκαλλιεργητών, ώστε να στηριχθεί το εισόδημά τους και να παραμείνουν οι νέοι καλλιεργητές στην περιοχή. «Ο κρόκος ως προϊόν δεν ενισχύεται οικονομικά από την ελληνική πολιτεία, γιατί έχει αρκετά καλές πωλήσεις γενικότερα. Είναι κυρίως ένα εξαγώγιμο προϊόν που φέρνει συνάλλαγμα στην περιοχή μας. Χρειάζεται όμως να επιδοτηθούν οι κροκοπαραγωγοί, να δοθούν οικονομικά κίνητρα, για να αυξήσουν την καλλιέργειά τους».

Η τιμή πώλησης ανά κιλό, σύμφωνα με τον κ. Μητσόπουλο, διαμορφώνεται σήμερα στα 1.300 ευρώ! Επιθυμία του συνεταιρισμού είναι να αναπτυχθεί περισσότερο και η διάθεση του τυποποιημένου/συσκευασμένου προϊόντος, με στόχο να αυξηθούν και οι θέσεις εργασίας στην περιοχή.

Το 2021 η μέση παραγωγή του κρόκου έφτασε τους 2 με 2,5 τόνους. «Είχαμε και κάποιες βροχοπτώσεις προς το μέσον της συγκομιδής και χάσαμε και κάποιες ποσότητες».

Μικρή κάμψη αλλά συνεχής ροή στην εσωτερική κατανάλωση του σαφράν

Η εσωτερική κατανάλωση είναι σε καλό επίπεδο παρά την κάμψη των τελευταίων δύο ετών. Οι μειωμένες προσελεύσεις ξένων τουριστών στη χώρα μας και το πλήγμα που δέχτηκε η εστίαση λόγω των μέτρων που λήφθηκαν για τον περιορισμό της διασποράς του κορονοϊού, συνέβαλαν στην μικρή αυτή κάμψη.

Η κατανάλωση του κρόκου στις τουριστικές περιοχές παρουσιάζει μια εποχικότητα. Υπάρχει μια συνεχής καλή ροή πώλησης, μιας και τα κανάλια διανομής του κρόκου στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι ανοιχτά και μπορεί να βρει κανείς σαφράν στα φαρμακεία και σε όλα τα μεγάλα σουπερμάρκετ.

Η Ελλάδα δεν έχει μεγάλη κουλτούρα κατανάλωσης κρόκου

Το σαφράν χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σαν μπαχαρικό, που προσδίδει ιδιαίτερη γεύση και άρωμα στα φαγητά. Αν και, όπως μας εξηγεί ο κ. Μητσόπουλος, οι Άραβες το χρησιμοποιούν ακόμα και στον καφέ τους, ιδιαίτερα την περίοδο του Ραμαζανιού, δίνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο μια αίγλη και διαφορετικότητα.

«Στην Ελλάδα δεν έχουμε μεγάλη κουλτούρα κατανάλωσης κρόκου, μιας και δεν υπάρχουν παραδοσιακές συνταγές που να περιέχουν σαφράν. Ο συνεταιρισμός κάνει προσπάθειες να το αντιστρέψει αυτό και να εκπαιδεύσει και τον καταναλωτή ως προς τη σωστή χρήση του».

Μουσείο Κρόκου Κοζάνης το 2024

Προς αυτήν την κατεύθυνση, είναι και η δημιουργία του Μουσείου Κρόκου Κοζάνης. Σύμφωνα με τον κ. Μητσόπουλο, το προς ίδρυση μουσείο θα είναι ένας χώρος επισκέψιμος από όλους τους Έλληνες και όχι μόνο, που θα στεγάσει τη ιστορία τού κρόκου.

Εκθέματα του μουσείου αυτού θα είναι φωτογραφίες, κρυμμένες για δεκάδες χρόνια σε μπαούλα σπιτιών, που αποτυπώνουν τη μακρά ιστορία του σαφράν. 

«Τη φετινή άνοιξη αναμένουμε να ξεκινήσει το έργο και ευελπιστούμε να ολοκληρωθεί μέσα στο χρονοδιάγραμμα ώστε να είναι έτοιμο το 2024. Το μουσείο σίγουρα θα συμβάλλει στην αύξηση της επισκεψιμότητας τουριστών και επισκεπτών στην περιοχή μας, που θέλουν να γνωρίσουν και να γευτούν τον θησαυρό μας. Θα έχουμε λοιπόν τη δυνατότητα να τους εξηγήσουμε τη σωστή χρήση του, κυρίως σε σχέση με τις ποσότητες που πρέπει να χρησιμοποιούνται».