1978. Μετά από ανώνυμη τηλεφωνική καταγγελία η αστυνομία εισβάλει στο σπίτι μιας οικογένειας σε ένα μικρό χωριό της Στερεάς Ελλάδας. Εκεί, βρίσκει έγκλειστη στο υπόγειο μια γυναίκα 47 χρονών, βρώμικη και σε ημιάγρια κατάσταση, την οποία επί 29 χρόνια οι γονείς και τα αδέλφια της κρύβουν από το περιβάλλον της κλειστής κοινωνίας όπου ζουν επειδή νοσεί από σχιζοφρένεια. Όταν οι αστυνομικοί τη ρωτούν πόσων ετών είναι, η απάντησή της είναι σοκαριστική: 18 τους λέει δείχνοντας πως η ζωή της χαρακτηρίζεται από τον αριθμό μηδέν αυτές τις τρεις δεκαετίες.

Στα μέσα ενημέρωσης της εποχής, που πέφτουν πάνω στην οικογένεια, ο σάλος που επικρατεί ξεσηκώνει έναν έντονο διάλογο γύρω από τη νοσηρότητα μιας ολόκληρης κοινωνίας, ενώ την υπόθεση παρακολουθούν οι εφημερίδες και η τότε τηλεόραση σε συνέχειες, σχεδόν σαν σίριαλ, τόσο που σχολιάζεται σε όλες τις οικογένειες, ενώ στα αθώα παιδικά μάτια της πολύ μικρής τότε ηλικιακά υπογράφουσας, που μόνο ακούει, φαντάζει ένας τρομακτικός - τρομοκρατικός εφιάλτης, τόσο που θα τον θυμάται έντονα σε όλη της τη ζωή.

Νέο υλικό

Πρόκειται για τα γνωστά γεγονότα στο Κωσταλέξι, την οικογένεια Καρυώτη και την Ελένη, τα οποία ακόμη και σήμερα αποτελούν σημείο αναφοράς για τον βαθμό στον οποίο μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη αγριότητα πίσω από τις κλειστές πόρτες ενός κόσμου που θεωρεί στίγμα τις ψυχιατρικές ασθένειες, τεράστια αδυναμία την παραδοχή και άρα κατ’ επέκταση και την αντιμετώπισή τους και μεγάλο πρόβλημα το «τι θα πει ο κόσμος».

Γεγονότα μακρινά, αλλά και πολύ κοντινά στην εποχή που ζούμε. Καταστάσεις που ακόμη και σήμερα έχουν προβολές σε μια Ελλάδα που θέλει να αυτοχαρακτηρίζεται σύγχρονη, πρωτοπόρα, ανοιχτή στον διάλογο και τη διαφορετικότητα.

Τώρα, 45 χρόνια μετά, μια θεατρική παράσταση που παίρνει τον τίτλο της από το χωριό στο οποίο συνέβησαν όλα αυτά μας δίνει στοιχεία της ιστορίας, τα οποία λίγοι γνωρίζουν. Για παράδειγμα μετά τον αρχικό θόρυβο του θέματος, μετά τις νοσηλείες της Ελένης και τα αφιερώματα στον Τύπο, ελάχιστοι παρακολούθησαν την τύχη της, αφού η ίδια γύρισε στην οικογένειά της, όπου και έμεινε για είκοσι χρόνια μέχρι που εξαφανίστηκε εντελώς και κανείς δεν γνωρίζει μέχρι σήμερα τι απέγινε. Επίσης, λίγοι ξέρουν ότι η οικογένεια αθωώθηκε δικαστικά, καθώς και ότι ο εισαγγελέας σκόπευε να καταστήσει υπόδικο όλο το χωριό.

«Προσπαθώ να προσεγγίσω την Ελένη πιο τρυφερά»

Η παράσταση με νέα σκηνοθετική ματιά παρουσιάζεται από τους Άλκηστη Νικολαΐδη, Ζωγραφιά Μεντεσίδου και Κωνσταντίνο Μωραΐτη σε σύλληψη – σκηνοθεσία – δραματουργία του τελευταίου.

Πώς μπόρεσαν άραγε να διεισδύσουν στον ψυχικό κόσμο ενός απόκοσμου πλάσματος όπως η Ελένη; «Ήταν πάρα πολύ σημαντικό για εμάς, πέρα από την έρευνα που έγινε για να μελετήσουμε τα πραγματικά γεγονότα της υπόθεσης, να μην παρουσιάσουμε κάτι τελείως μυθοπλαστικό. Η αλήθεια είναι ότι εστιάσαμε στο ότι δεν είναι σωστό να κολλήσουμε μια ταμπέλα σε έναν άνθρωπο που ήταν έγκλειστος επί 29 χρόνια και μετά εξακολούθησε να είναι. Επιλέξαμε μαζί με τον σκηνοθέτη να εστιάσουμε στην ανθρώπινη πλευρά της ηρωίδας, στο πώς θα αντιδρούσαμε εμείς αν δεν είχαμε επαφή με τον κόσμο τόσα χρόνια, το τι συνέβαινε στην ψυχοσύνθεσή της αφού δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι, πράγματι, η κοπέλα είχε πρόβλημα ψυχικής υγείας ή ότι, αν είχε, αυτό δεν εντάθηκε περισσότερο με τον μακροχρόνιο εγκλεισμό της. Ακόμη και στη φαντασία της να ήταν ο έρωτας με τον δάσκαλο που έλεγε, εκείνη τον βίωνε πραγματικά. Οπότε επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στην απώλεια, στην έλλειψη της επικοινωνίας και στο τι κάνει αυτό στον ψυχισμό της Ελένης. Ήταν και είναι ένα ταξίδι δύσκολο, αλλά και μια διαδικασία που συμβαίνει συνέχεια. Και ακριβώς επειδή είναι πραγματικό πρόσωπο εμένα προσωπικά με έχει πονέσει», λέει στη «ΜτΚ» η Άλκηστις Νικολαΐδη που ενσαρκώνει τον χαρακτήρα.

Τα λόγια της Ελένης είναι μυθοπλαστικά. «Ακριβώς επειδή είχε ξεχάσει να μιλάει, επειδή δεν είχε επαφή με τον κόσμο, οι μονόλογοι όταν μιλάω ως Ελένη γράφτηκαν με βάση τα γεγονότα και το πώς υποθέτουμε εμείς ότι θα αντιδρούσε. Όταν μελετώ και πρέπει να επικοινωνήσω τα λόγια ενός υπαρκτού προσώπου που δεν είναι χαρακτήρας ενός κλασικού δραματουργού, όπως για παράδειγμα ο Τσέχοφ ή ο Σέξπιρ, μου είναι πάρα πολύ δύσκολο να διαχειριστώ τα όποια συναισθήματα μου συμβαίνουν», τονίζει η ηθοποιός.

Η παράσταση παρουσιάζεται στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του δεύτερου κύκλου του ‘Κωσταλέξι’, αφού προηγήθηκε το ανέβασμά της στο θέατρο Θησείον της Αθήνας. «Ακόμη αισθάνομαι ότι η παράσταση μου μιλάει, ότι ακόμη φωτίζονται κάποια πράγματα που δεν τα είχα σκεφτεί και είναι κάτι που μου προκαλεί δυσκολία και πόνο. Ως ηθοποιός προσπαθώ να προσεγγίσω την Ελένη πιο τρυφερά και να μιλήσω για την ψυχή της που της λείπει η αγάπη, αφού η ‘φροντίδα’ και μόνο που είχε εισπράξει από τους άλλους είναι περίεργα βλέμματα, κακομεταχείριση και γι’ αυτό μένει πολύ με τις σκέψεις της. Οπότε έπαιξα πάρα πολύ με αυτό το πράγμα», τονίζει η ηθοποιός.

«Μας ενδιαφέρει να γυμνάζουμε το σώμα και όχι την ψυχή μας»

Η ίδια μιλά και για το στίγμα των ψυχιατρικών ασθενειών, που εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και σήμερα. «Θέλουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε κάνει κάποια βήματα στο να υπάρξουν καλύτερες δομές, αλλά ακόμα και τώρα έχουμε τον τρελό του χωριού, τον άνθρωπο που πρέπει να κρυφτεί, που αισθάνεται ανασφάλεια να παραδεχτεί ότι χρήζει φαρμακευτικής αγωγής για το ψυχιατρικό του πρόβλημα. Δεν θεωρώ ότι ο ψυχίατρος είναι ένας κακός άνθρωπος και ότι όποιος τον επισκέπτεται είναι τρελός. Πολλοί λένε ότι δεν χρειάζονται ψυχίατρο αλλά ψυχολόγο, ενώ έχουν ανάγκη από ιατρικές γνώσεις. Ο ψυχολόγος και ο ψυχίατρος έχουν διαφορετικά αντικείμενα. Ενώ σε κάποια πράγματα θέλουμε να εξελισσόμαστε ως κοινωνία, ως πολιτισμός και ως άνθρωποι, ειδικά μετά την περίοδο του εγκλεισμού που δημιούργησε πολλά προβλήματα σε ανθρώπους ή ενέτεινε ακόμη περισσότερο την έντασή τους, είναι σαν να έχουμε πάει προς τα πίσω και να πρέπει να αποδείξουμε όλοι ότι είμαστε καλά. Έτσι, προτιμάμε να διώχνουμε την προσοχή από πάνω μας και γι’ αυτόν τον λόγο δείχνουμε τον άλλον άνθρωπο που έχει το πρόβλημα. Αυτή την εποχή, ενώ όλοι οι άνθρωποι βιώνουμε πολλές δυσκολίες, συχνά και επιβίωσης, προτιμάμε να τις ρίχνουμε στους άλλους. Μας ενδιαφέρει να γυμνάζουμε τα σώματά και τους κοιλιακούς μας και όχι την ψυχή μας και δεν σκεφτόμαστε ότι σε αρκετές περιπτώσεις ο ψυχίατρος είναι απαραίτητος για την υγεία μας», καταλήγει η Άλκηστις Νικολαΐδη.

Τα στοιχεία της παράστασης προέκυψαν από την έρευνα που έκαναν η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου και η Άρτεμις Ψιλοπούλου, που επισκέφθηκαν ινκόγκνιτο την περιοχή και μίλησαν με ανθρώπους που γνώριζαν τα γεγονότα, ενώ παράλληλα μελέτησαν υλικό από τα αρχεία της δίκης και τα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής.

INFO

Θέατρο Αμαλία 

 11 Νοεμβρίου στις 9μμ, 12 Νοεμβρίου στις 8μμ

Δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία της Κυριακής 5 Νοεμβρίου