03/06/2020 21:37
Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας που επιβλήθηκαν λόγω των έκτακτων συνθηκών, είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ελευθεριών και τη δημιουργία μιας παγκόσμιας ανησυχίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ερωτήματα για το μέλλον των ανθρώπινων δικαιωμάτων έθεσε και η έκθεση του ΟΗΕ, αναφορικά με τα μέτρα για τον COVID-19. Ο Κωνσταντίνος Τσιστσελίκης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με γνωστικό αντικείμενο τους Διεθνείς Οργανισμούς και το Θεσμικό Πλαίσιο Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μιλάει στη "ΜτΚ" για τους περιορισμούς των δικαιωμάτων, τους φόβους των πολιτών για τη χρήση των τεχνολογιών επιτήρησης, αλλά και το ρόλο που θα διαδραματίσουν οι ίδιοι στη νέα εποχή.
Τα μέτρα αντιμετώπισης του COVID-19 οδήγησαν ανά τον κόσμο σε περιορισμό των ελευθεριών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων...
Έχουμε μια κατάσταση επείγουσας ανάγκης η οποία επιβάλλει προφανώς κάποια ειδικά μέτρα τα οποία υπαγορεύονται από τεχνικού χαρακτήρα οδηγίες ως προς τη διασφάλιση του βασικού δικαιώματα της ζωής και της υγείας μας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη λήψη περιορισμών, όπως της ελευθερίας των μετακινήσεων και της ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η στάθμιση των δικαιωμάτων υπόκειται στην αρχή της αναλογικότητας, της σκοπιμότητας, της αναγκαιότητας που φαίνεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έγινε από την κυβέρνηση. Επίσης, υπάρχει μια σειρά αρχών που συνθέτουν τη δημοκρατία μας και αυτό έχει να κάνει με τη λογοδοσία της κυβέρνησης, τον έλεγχο των πράξεων και τη συμμετοχή του Δήμου με διαβούλευση και οι οποίες φαίνεται ότι και αυτές δεν τηρήθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις. Δηλαδή, διακυβέρνηση με πράξη νομοθετικού περιεχομένου δεν σημαίνει ότι γίνεται σε όλο το φάσμα της ζωής, είναι μόνο για εκείνα τα οποία πραγματικά επείγουν. Δυστυχώς στις ΠΝΠ πέρασαν διατάξεις που καμία σχέση δεν έχουν με τα επείγοντα. Επίσης, στη διαδικασία δεν έγινε ο έλεγχος που έπρεπε να υπάρξει. Τέλος, διαπιστώνουμε μεγάλο έλλειμμα στις εγγυήσεις της αρχής της πολυφωνίας. Όλα αυτά δεν συνάδουν ακριβώς με τις αρχές της Δημοκρατίας και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ακόμα και εκεί που επιτρέπεται η συμπίεση κάποιων δικαιωμάτων. Όλα αυτά θα πρέπει να είναι προσωρινά και θα πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξης.
Από πολλούς ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο εκφράζονται φόβοι για την επόμενη ημέρα. Μάλιστα κυριαρχούν διάφορα σενάρια για τη χρήση των τεχνολογιών επιτήρησης.
Υπάρχει μια ανησυχία, όχι αβάσιμη, σχετικά με ένα χαρακτηριστικό των καιρών που διευρύνεται με το χρόνο. Αυτό είναι ο εθισμός της εξουσίας στο να χρησιμοποιεί με μεγαλύτερη ευκολία τις εξαιρέσεις που αρχικά είναι επιτρεπτές. Συνεχώς κάτι νέο προκύπτει και αυτό μετατρέπεται σε μία κατάσταση ειδικής ανάγκης που απαιτεί πάλι ειδικό χειρισμό. Δηλαδή, αν θυμηθούμε από την αρχή τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, αλλά και άλλων καταστάσεων που έχουν επιβάλλει οικουμενικά μια ιδιαίτερη κατάσταση, βρίσκονται σε αλληλουχία, χωρίς καμία προσωρινότητα. Αντίστροφα, ολοένα αναπτύσσεται η τεχνολογία που προσφέρει μηχανισμούς ελέγχου και επιτήρησης, αλλά όχι εγγυήσεις για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτά τα μέσα δικαιολογούνται και ότι χρειάζονται, αλλά για κάποια συγκεκριμένη χρήση και μόνο. Έχουμε δει τα τελευταία 10 χρόνια μεγάλα σκάνδαλα που σχετίζονται με τα προσωπικά δεδομένα, που συγκεντρώνονται σε γιγαντιαίες αποθήκες δεδομένων και τελικά πωλούνται και χρησιμοποιούνται στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης ασφάλειας, τελικά για εμπορικούς σκοπούς ακόμη και την επιρροή του εκλογικού σώματος, όπως φάνηκε τα τελευταία χρόνια. Άρα, αυτή η ανησυχία δεν είναι αόριστη αλλά πλέον τεκμηριώνεται και κανείς δεν μπορεί να διαβεβαιώσει τους πολίτες ότι η επιτήρηση που φέρεται ως χρήσιμη, δεν θα χρησιμοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί άμεση παραβίαση της ίδιας της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων.
Ποιες είναι οι προκλήσεις της νέας εποχής που διαμορφώνεται και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του πολίτη;
Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά τους πολίτες. Είπαμε ότι εκείνοι που έχουν εξουσία έχουν μια τάση ή προσπαθούν να ξεπεράσουν τα όρια. Από την άλλη πλευρά, στη Δημοκρατία, αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως είναι η θέση του πολίτη και οι εγγυήσεις της θέσης του. Σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, όλοι μαζί οι πολίτες συναποτελούν τον Δήμο. Η Δημοκρατία υπάρχει για τον Δήμο, για εμάς, και εμείς αναδεικνύουμε τους συνταγματικούς τρόπους άσκησης της εξουσίας. Το μεγάλο διακύβευμα είναι η ενεργοποίηση του πολίτη που πρέπει να είναι πάντα υποψιασμένος, δηλαδή να έχει συνείδηση ότι είναι πολίτης και είναι ο ίδιος ο εγγυητής της Δημοκρατίας. Αν απομονωθεί στον ατομικισμό του, ουσιαστικά εκμηδενίζει τη δική του ιδιότητα του πολίτη. Αυτό που μπορεί σήμερα να συμβεί και ήδη φάνηκε κατά την κρίση της πανδημίας είναι ότι ο πολίτης δέχεται παθητικά κάποιες υπηρεσίες του κράτους για το "καλό του" ανεξάρτητα αν ισχύει αυτό ή όχι. Μια μεγάλη πρόκληση αυτή τη στιγμή είναι οι πολίτες να διεκδικήσουν και να ελέγξουν την κυβέρνηση, ακόμα και σε ζητήματα που φαίνονται τεχνικά και αόριστα, καθώς και σε ζητήματα της επιστήμης που τον αφορούν. Δεν υπάρχει μια μόνο λύση, η επιστήμη έχει πάντα πολλαπλές προτάσεις και οι προτάσεις αυτές θα πρέπει να συζητηθούν, όπως και τα αποτελέσματα τους να κριθούν και να κατακριθούν αν χρειαστεί. Διαφορετικά θα μετατραπούμε σε έναν κέλυφος Δημοκρατίας χωρίς περιεχόμενο.
*Από την έντυπη έκδοση της "Μακεδονίας της Κυριακής" στις 31/5/2020
Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας που επιβλήθηκαν λόγω των έκτακτων συνθηκών, είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ελευθεριών και τη δημιουργία μιας παγκόσμιας ανησυχίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ερωτήματα για το μέλλον των ανθρώπινων δικαιωμάτων έθεσε και η έκθεση του ΟΗΕ, αναφορικά με τα μέτρα για τον COVID-19. Ο Κωνσταντίνος Τσιστσελίκης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με γνωστικό αντικείμενο τους Διεθνείς Οργανισμούς και το Θεσμικό Πλαίσιο Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μιλάει στη "ΜτΚ" για τους περιορισμούς των δικαιωμάτων, τους φόβους των πολιτών για τη χρήση των τεχνολογιών επιτήρησης, αλλά και το ρόλο που θα διαδραματίσουν οι ίδιοι στη νέα εποχή.
Τα μέτρα αντιμετώπισης του COVID-19 οδήγησαν ανά τον κόσμο σε περιορισμό των ελευθεριών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων...
Έχουμε μια κατάσταση επείγουσας ανάγκης η οποία επιβάλλει προφανώς κάποια ειδικά μέτρα τα οποία υπαγορεύονται από τεχνικού χαρακτήρα οδηγίες ως προς τη διασφάλιση του βασικού δικαιώματα της ζωής και της υγείας μας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη λήψη περιορισμών, όπως της ελευθερίας των μετακινήσεων και της ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η στάθμιση των δικαιωμάτων υπόκειται στην αρχή της αναλογικότητας, της σκοπιμότητας, της αναγκαιότητας που φαίνεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έγινε από την κυβέρνηση. Επίσης, υπάρχει μια σειρά αρχών που συνθέτουν τη δημοκρατία μας και αυτό έχει να κάνει με τη λογοδοσία της κυβέρνησης, τον έλεγχο των πράξεων και τη συμμετοχή του Δήμου με διαβούλευση και οι οποίες φαίνεται ότι και αυτές δεν τηρήθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις. Δηλαδή, διακυβέρνηση με πράξη νομοθετικού περιεχομένου δεν σημαίνει ότι γίνεται σε όλο το φάσμα της ζωής, είναι μόνο για εκείνα τα οποία πραγματικά επείγουν. Δυστυχώς στις ΠΝΠ πέρασαν διατάξεις που καμία σχέση δεν έχουν με τα επείγοντα. Επίσης, στη διαδικασία δεν έγινε ο έλεγχος που έπρεπε να υπάρξει. Τέλος, διαπιστώνουμε μεγάλο έλλειμμα στις εγγυήσεις της αρχής της πολυφωνίας. Όλα αυτά δεν συνάδουν ακριβώς με τις αρχές της Δημοκρατίας και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ακόμα και εκεί που επιτρέπεται η συμπίεση κάποιων δικαιωμάτων. Όλα αυτά θα πρέπει να είναι προσωρινά και θα πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξης.
Από πολλούς ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο εκφράζονται φόβοι για την επόμενη ημέρα. Μάλιστα κυριαρχούν διάφορα σενάρια για τη χρήση των τεχνολογιών επιτήρησης.
Υπάρχει μια ανησυχία, όχι αβάσιμη, σχετικά με ένα χαρακτηριστικό των καιρών που διευρύνεται με το χρόνο. Αυτό είναι ο εθισμός της εξουσίας στο να χρησιμοποιεί με μεγαλύτερη ευκολία τις εξαιρέσεις που αρχικά είναι επιτρεπτές. Συνεχώς κάτι νέο προκύπτει και αυτό μετατρέπεται σε μία κατάσταση ειδικής ανάγκης που απαιτεί πάλι ειδικό χειρισμό. Δηλαδή, αν θυμηθούμε από την αρχή τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, αλλά και άλλων καταστάσεων που έχουν επιβάλλει οικουμενικά μια ιδιαίτερη κατάσταση, βρίσκονται σε αλληλουχία, χωρίς καμία προσωρινότητα. Αντίστροφα, ολοένα αναπτύσσεται η τεχνολογία που προσφέρει μηχανισμούς ελέγχου και επιτήρησης, αλλά όχι εγγυήσεις για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτά τα μέσα δικαιολογούνται και ότι χρειάζονται, αλλά για κάποια συγκεκριμένη χρήση και μόνο. Έχουμε δει τα τελευταία 10 χρόνια μεγάλα σκάνδαλα που σχετίζονται με τα προσωπικά δεδομένα, που συγκεντρώνονται σε γιγαντιαίες αποθήκες δεδομένων και τελικά πωλούνται και χρησιμοποιούνται στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης ασφάλειας, τελικά για εμπορικούς σκοπούς ακόμη και την επιρροή του εκλογικού σώματος, όπως φάνηκε τα τελευταία χρόνια. Άρα, αυτή η ανησυχία δεν είναι αόριστη αλλά πλέον τεκμηριώνεται και κανείς δεν μπορεί να διαβεβαιώσει τους πολίτες ότι η επιτήρηση που φέρεται ως χρήσιμη, δεν θα χρησιμοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί άμεση παραβίαση της ίδιας της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων.
Ποιες είναι οι προκλήσεις της νέας εποχής που διαμορφώνεται και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του πολίτη;
Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά τους πολίτες. Είπαμε ότι εκείνοι που έχουν εξουσία έχουν μια τάση ή προσπαθούν να ξεπεράσουν τα όρια. Από την άλλη πλευρά, στη Δημοκρατία, αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως είναι η θέση του πολίτη και οι εγγυήσεις της θέσης του. Σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, όλοι μαζί οι πολίτες συναποτελούν τον Δήμο. Η Δημοκρατία υπάρχει για τον Δήμο, για εμάς, και εμείς αναδεικνύουμε τους συνταγματικούς τρόπους άσκησης της εξουσίας. Το μεγάλο διακύβευμα είναι η ενεργοποίηση του πολίτη που πρέπει να είναι πάντα υποψιασμένος, δηλαδή να έχει συνείδηση ότι είναι πολίτης και είναι ο ίδιος ο εγγυητής της Δημοκρατίας. Αν απομονωθεί στον ατομικισμό του, ουσιαστικά εκμηδενίζει τη δική του ιδιότητα του πολίτη. Αυτό που μπορεί σήμερα να συμβεί και ήδη φάνηκε κατά την κρίση της πανδημίας είναι ότι ο πολίτης δέχεται παθητικά κάποιες υπηρεσίες του κράτους για το "καλό του" ανεξάρτητα αν ισχύει αυτό ή όχι. Μια μεγάλη πρόκληση αυτή τη στιγμή είναι οι πολίτες να διεκδικήσουν και να ελέγξουν την κυβέρνηση, ακόμα και σε ζητήματα που φαίνονται τεχνικά και αόριστα, καθώς και σε ζητήματα της επιστήμης που τον αφορούν. Δεν υπάρχει μια μόνο λύση, η επιστήμη έχει πάντα πολλαπλές προτάσεις και οι προτάσεις αυτές θα πρέπει να συζητηθούν, όπως και τα αποτελέσματα τους να κριθούν και να κατακριθούν αν χρειαστεί. Διαφορετικά θα μετατραπούμε σε έναν κέλυφος Δημοκρατίας χωρίς περιεχόμενο.
*Από την έντυπη έκδοση της "Μακεδονίας της Κυριακής" στις 31/5/2020
