08/07/2023 08:00
Του Βασίλη Κεχαγιά
Αν οι εφημερίδες, ως πρόσφατα, έρχονταν να δοξάσουν την ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου, η τυπογραφία της Θεσσαλονίκης είχε μάλλον μία καθυστερημένη αντίδραση, τουλάχιστον ως προς τη σχέση της με την ελληνική κοινότητα. Στην ουσία, οι ημερήσιες εκδόσεις αποτέλεσαν παραδοσιακά παράπλευρη ενασχόληση των τυπογραφείων, δίπλα στην κύρια αποστολή τους, που ήταν η έκδοση βιβλίων. Κάπου ανάμεσα στα 1506 και στα 1515 (χρονικά πολύ κοντά στην είσοδο της τυπογραφείας στην καθημερινότητα της Δύσης) εμφανίστηκε η πρώτη σχετική επιχείρηση, φυσικά εβραϊκής ιδιοκτησίας. Το συγκεκριμένο «μαγαζί» τύπωνε εβραϊκές θρησκευτικές εκδόσεις για όλη την Ανατολή. Σώζεται σήμερα μία από τις πλέον σπάνιες εκδόσεις του Ταλμούδ, χρονολογημένη το 1521.
Οι υπόλοιπες κοινότητες ακολούθησαν με μεγάλη καθυστέρηση, καθώς το πρώτο τουρκικό τυπογραφείο ιδρύθηκε στα 1727, το πρώτο βουλγαρικό το 1838 και το πρώτο ελληνικό, από τον βλάχο Μιλτιάδη Γκαρμπολά το 1850. Λειτούργησε μόνον ένα έτος και το 1852 ακολούθησε ο Κυριάκος Δαρζιλοβίτης το 1852. Το τρίτο ελληνικό τυπογραφείο ιδρύθηκε το 1868 από τον Νικόλαο Βαγλαμαλή. Ο γιος του Μιλτιάδη, ο Σοφοκλής, θεωρείται ο γενήτορας του Τύπου της Θεσσαλονίκης, αφού ο δισεβδομαδιαίος αρχικά «Ερμής» του, το 1875 αποτέλεσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ο «Ερμής», που από το 1881 έγινε τρισεβδομαδιαίος και αργότερα ημερήσιος, είχε ως στόχο να προωθήσει τις αλλαγές, τις οποίες ευαγγελιζόταν η «Τανζιμάτ», η έκρηξη συνταγματικότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, με σκοπό την πολιτιστική και πολιτική ενσωμάτωσή στη ραγδαία ανάπτυξη της δυτικής Ευρώπης. Άλλωστε, ο οίκος των Γκαρμπολάδων ήταν ο ίδιος που εξέδιδε και την τουρκόφωνη έκδοση «Σελανίκ» από το 1869. Η ύλη της αποτελούταν από αποφάσεις και εγκυκλίους των τουρκικών αρχών, κατά κύριο λόγο.
Γεγονός είναι ότι οι εφημερίδες άργησαν να εμφανιστούν στη Θεσσαλονίκη, ιδίως αν λάβει κάποιος υπ’ όψιν του τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της πόλης. Η πρώτη εφημερίδα ήταν εβραϊκή, η «Ελ Λουνάρ», τουτέστιν «Το Φεγγάρι». Φυσικά, η τουρκική λογοκρισία δεν επέτρεπε τίποτα περισσότερο από αχνές λάμψεις της ειδησεογραφίας. Ήταν το 1865 και ιδιοκτήτης της ήταν ο Γιουδά Νεχαμά.
*Διαβάστε περισσότερα στη "ΜτΚ" που κυκλοφορεί αύριο Κυριακή 09.07.2023
02/07/2023 09:30
24/06/2023 13:00
13/06/2023 07:00
15/08/2023 15:40
Του Βασίλη Κεχαγιά
Αν οι εφημερίδες, ως πρόσφατα, έρχονταν να δοξάσουν την ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου, η τυπογραφία της Θεσσαλονίκης είχε μάλλον μία καθυστερημένη αντίδραση, τουλάχιστον ως προς τη σχέση της με την ελληνική κοινότητα. Στην ουσία, οι ημερήσιες εκδόσεις αποτέλεσαν παραδοσιακά παράπλευρη ενασχόληση των τυπογραφείων, δίπλα στην κύρια αποστολή τους, που ήταν η έκδοση βιβλίων. Κάπου ανάμεσα στα 1506 και στα 1515 (χρονικά πολύ κοντά στην είσοδο της τυπογραφείας στην καθημερινότητα της Δύσης) εμφανίστηκε η πρώτη σχετική επιχείρηση, φυσικά εβραϊκής ιδιοκτησίας. Το συγκεκριμένο «μαγαζί» τύπωνε εβραϊκές θρησκευτικές εκδόσεις για όλη την Ανατολή. Σώζεται σήμερα μία από τις πλέον σπάνιες εκδόσεις του Ταλμούδ, χρονολογημένη το 1521.
Οι υπόλοιπες κοινότητες ακολούθησαν με μεγάλη καθυστέρηση, καθώς το πρώτο τουρκικό τυπογραφείο ιδρύθηκε στα 1727, το πρώτο βουλγαρικό το 1838 και το πρώτο ελληνικό, από τον βλάχο Μιλτιάδη Γκαρμπολά το 1850. Λειτούργησε μόνον ένα έτος και το 1852 ακολούθησε ο Κυριάκος Δαρζιλοβίτης το 1852. Το τρίτο ελληνικό τυπογραφείο ιδρύθηκε το 1868 από τον Νικόλαο Βαγλαμαλή. Ο γιος του Μιλτιάδη, ο Σοφοκλής, θεωρείται ο γενήτορας του Τύπου της Θεσσαλονίκης, αφού ο δισεβδομαδιαίος αρχικά «Ερμής» του, το 1875 αποτέλεσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ο «Ερμής», που από το 1881 έγινε τρισεβδομαδιαίος και αργότερα ημερήσιος, είχε ως στόχο να προωθήσει τις αλλαγές, τις οποίες ευαγγελιζόταν η «Τανζιμάτ», η έκρηξη συνταγματικότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, με σκοπό την πολιτιστική και πολιτική ενσωμάτωσή στη ραγδαία ανάπτυξη της δυτικής Ευρώπης. Άλλωστε, ο οίκος των Γκαρμπολάδων ήταν ο ίδιος που εξέδιδε και την τουρκόφωνη έκδοση «Σελανίκ» από το 1869. Η ύλη της αποτελούταν από αποφάσεις και εγκυκλίους των τουρκικών αρχών, κατά κύριο λόγο.
Γεγονός είναι ότι οι εφημερίδες άργησαν να εμφανιστούν στη Θεσσαλονίκη, ιδίως αν λάβει κάποιος υπ’ όψιν του τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της πόλης. Η πρώτη εφημερίδα ήταν εβραϊκή, η «Ελ Λουνάρ», τουτέστιν «Το Φεγγάρι». Φυσικά, η τουρκική λογοκρισία δεν επέτρεπε τίποτα περισσότερο από αχνές λάμψεις της ειδησεογραφίας. Ήταν το 1865 και ιδιοκτήτης της ήταν ο Γιουδά Νεχαμά.
*Διαβάστε περισσότερα στη "ΜτΚ" που κυκλοφορεί αύριο Κυριακή 09.07.2023
ΣΧΟΛΙΑ