Του Αλέξανδρου Παντελάκη

Δεν είναι λίγες οι φορές που η ιδέα μιας πανδημίας έχει αποτελέσει έμπνευση για τη δημιουργία εμπορικών ταινιών και βιβλίων που κεντρίζουν το ενδιαφέρον ίσως με την υπερβολή τους ή τη μη ρεαλιστικότατα τους. Εδώ, όμως, έχουμε να κάνουμε με μια πλοκή που θυμίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις καταστάσεις που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα με τον Covid-19.

Η «Πανδημία» του Ντάνιελ Κάλα (εκδ. Λιβάνη), που αποτελεί το πρώτο του βιβλίο και κυκλοφόρησε το 2005, θα μπορούσε να είχε έρθει στην εποχή της από το… μέλλον αν αναλογιστούμε όλα όσα συμβαίνουν σήμερα. Θα μπορούσε να γραφεί και όταν κορονοϊός θα ήταν παρελθόν και πολλοί συγγραφείς και σεναριογράφοι θα εμπνέονταν δημιουργώντας ιστορίες που ακουμπούν σε πραγματικά γεγονότα.

Σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Κίνας, ζει ένας αγρότης με την οικογένειά του όπου μοιράζονται το πόσιμο νερό, αλλά και το υποτυπώδες αποχετευτικό σύστημα, με τα ζώα τους. Οι ιοί των ζώων, όπως είναι γνωστό πλέον σε όλους, μπορούν να μεταδοθούν στους ανθρώπους, να μεταλλαχθούν και να εξαπλωθούν προκαλώντας πανδημία. Ο Δρ. Nόα Xαλντέιν, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου που εργάζεται στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, γνωρίζει ότι η ανθρωπότητα δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ένα νέο δολοφόνο ανάλογο της μεγάλης πανδημίας γρίπης του 1919. Όταν ο ιός κάνει την εμφάνισή του, ο Xαλντέιν και οι συνάδελφοί του σύντομα ανακαλύπτουν ότι η νέα ασθένεια είναι πολύ πιο θανατηφόρα από το SARS, σκοτώνοντας ένα στα τέσσερα θύματα, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κατάστασης της υγείας τους. Η ευκολία μετακίνησης των ανθρώπων του σύγχρονου κόσμου δίνει πρόσβαση στον ιό να ταξιδέψει σε όλη τη γη.

O συγγραφέας στην ομάδα αντιμετώπισης του SARS

Ο συγγραφέας του βιβλίου, Δρ. Ντάνιελ Κάλα κατάγεται από τον Καναδά και εργάζεται ως γιατρός. Το 2003 ηγήθηκε μιας επιστημονικής ομάδας για την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση των περιστατικών SARS. Αποτέλεσμα των εμπειριών του ήταν η συγγραφή του βιβλίου «Πανδημία». Επιπλέον, πηγή έμπνευσης αποτέλεσε και η φονική γρίπη με βάση τον H1N1 που ξεκίνησε περίπου 100 χρόνια πριν από την Ισπανία και είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι, καθώς δεν στόχευε μόνο σε ευπαθείς ομάδες. Με γνώμονα τα παραπάνω, ο Κάλα δημιουργεί ένα βιβλίο που κάθε άλλο παρά επιστημονική φαντασία είναι. Χρησιμοποιώντας στοιχεία βιοτρομοκρατίας, όπως ονομάζεται, γράφει ένα θρίλερ που θα μπορούσε να έχει εφαρμογή στην πραγματικότητα. Στην περίπτωση του βιβλίου εγείρεται το ερώτημα της σκοπιμότητας, αν ο ιός είναι τυχαίος ή αν εξυπηρετεί ιδιαίτερους σκοπούς και συμφέροντα.

Μια γρήγορη ματιά στο βιβλίο

Ο Κάλα προσπαθεί με γρήγορους ρυθμούς να εντάξει τον αναγνώστη μέσα στην πλοκή. Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης μπαίνει απευθείας στο νόημα και στην αγωνία που δημιουργεί κάθε εμφάνιση ενός ιού που απειλεί τον άνθρωπο. Ο λόγος του συγγραφέα σε αυτό το πρώτο του βιβλίο είναι πολύ απλός εκεί που πρέπει, ενώ λόγω της βασικής του ιδιότητας ως γιατρός, χρησιμοποιεί ιατρικούς όρους επιδημιολογίας στα σημεία που χρειάζεται ώστε να εξηγήσει τον ιό.

Ως χαρακτήρας, ο Χαλντέιν, είναι ωραία δομημένος και τον ακολουθούμε σε όλα όσα βιώνει στην εξάπλωση του ιού σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η παρουσίαση όσων συμβαίνουν πίσω από τις πόρτες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Οι άγριοι ρυθμοί και η αυτοθυσία των γιατρών που τρέχουν από τον έναν ασθενή στον άλλον σε όλο τον κόσμο αφήνοντας πίσω την προσωπική τους ζωή και βάζοντας τον εαυτό τους σε κίνδυνο για το κοινό καλό, είναι κάποια στοιχεία που δείχνουν και την άλλη πλευρά, την οποία δεν γνωρίζουμε εμείς, όμως ο συγγραφέας την έχει ζήσει και προσωπικά.

Τα στοιχεία του βιβλίου που το κάνουν τόσο επίκαιρο αυτό το διάστημα είναι η χώρα προέλευσης του ιού, η εξάπλωση ενός ακόμη κορονοϊού και κάποια κοινά σημεία στο θέμα του πανικού και της αντιμετώπισής του που μέχρι πριν λίγες μέρες και εμείς οι ίδιοι δεν θα πιστεύαμε ότι μπορούν να συμβούν. Στο πλαίσιο αυτό, δεν μπορούμε να πούμε ότι ο συγγραφέας προφήτευσε την Πανδημία. Άλλωστε, υπάρχουν τρανταχτά παραδείγματα ιών στο παρελθόν με τον απολογισμό τους να είναι ακόμη πιο δραματικός, όπως η γρίπη της Ισπανίας το 1919 που ήδη αναφέραμε, αλλά και πιο πρόσφατα παραδείγματα, όπως ο Έμπολα και η γρίπη των χοίρων. Η τελευταία προκλήθηκε επίσης από τον ιό του H1N1. Συνεπώς, υπήρχε υλικό και στον πραγματικό κόσμο που θα μπορούσε να δώσει την έμπνευση σε κάποιον χωρίς να χρειαστεί να προβλέψει κάτι.

Το σίγουρο είναι ότι αυτό το βιβλίο θα σας κάνει να αναθεωρήσετε για πολλά πράγματα και αναμφισβήτητα να συγκρίνετε όσα διαβάζετε με αυτά που ήδη βιώνουμε το τελευταίο διάστημα. Όπως σημειώνεται άλλωστε και στο εξώφυλλο είναι «ένα σενάριο τόσο τρομακτικό, που θα μπορούσε να είναι αληθινό».

Daniel Kalla, Πανδημία, Εκδόσεις Λιβάνη.

* Δημοσιεύτηκε στη "Θεσσαλονίκη" στις 28.05.2020