Πριν καλά-καλά αρχίσουν οι κυρίως εργασίες κατασκευής της υπερυψωμένης ταχείας λεωφόρου FlyOver άρχισαν οι καθυστερήσεις. Η αρχή έγινε με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών που έδωσε εξάμηνη παράταση, χωρίς να εξηγεί την αιτία. Στη συνέχεια ήρθε η απόφαση του ΣτΕ για προσωρινή παύση των εργασιών μέχρι να εκδικαστεί η αίτηση αναστολής που κατέθεσαν τρεις συλλογικότητες, ενώ εκκρεμεί και η αίτηση ακύρωσης του έργου.

Οι εργασίες στα εργοτάξια του FlyOver θα παραμείνουν σταματημένες τουλάχιστον μέχρι την προσεχή Τρίτη, μετά την προσωρινή διαταγή που εξέδωσε το Συμβουλίου της Επικρατείας. Η απόφαση του δικαστηρίου θα κρίνει αν η αναστολή εργασιών συνεχιστεί μέχρι τον Μάιο, οπότε πιθανολογείται η εκδίκαση των προσφυγών που κατατέθηκαν από πλευράς του Συνδέσμου κατοίκων συνοικισμού Κωνσταντινοπολιτών, της Επιτροπής Προστασίας Σέιχ Σου και του Συλλόγου Δρομέων Υγείας.

Οι δύο πλευρές προσπαθούν να «χρεώσουν» τις καθυστερήσεις η μία στην άλλη -οι μεν κυβερνητικοί παράγοντες υπενθυμίζοντας το κακό προηγούμενο με τις πολυετείς καθυστερήσεις στο έργο του Μετρό, οι δε προσφεύγοντες το φιάσκο με το έργο της υποθαλάσσιας που δεν έγινε ποτέ και για το οποίο το δημόσιο πλήρωσε 84 εκατ. ευρώ.

Προσφυγές από το 2012

Οι προσφυγές κατά του έργου της υπερυψωμένης ταχείας λεωφόρου δεν είναι κάτι νέο. Το έργο είχε μελετηθεί από την Εγνατία Οδό το 2011 και μετά την έκδοση της πρώτης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) το 2012, η Επιτροπή Προστασίας του Σέιχ Σου κατέθεσε την πρώτη προσφυγή. Το 2018 το δικαστήριο έκανε δεκτή αυτή την προσφυγή, με το σκεπτικό ότι θα έπρεπε να είχε προηγηθεί πράξη αποχαρακτηρισμού μίας αναδασωτέας έκτασης. 

Όταν το 2020 αποφασίστηκε το έργο να κατασκευαστεί με ΣΔΙΤ, το δασαρχείο προχώρησε στον αποχαρακτηρισμό της δασικής έκτασης και στη συνέχεια εκδόθηκε νέα ΑΕΠΟ το 2020 και συμπληρωματική το 2022. Κατά αυτών των δύο αποφάσεων κατατέθηκαν νέες αιτήσεις ακύρωσης στο ΣτΕ από την Επιτροπή Προστασίας Σέιχ Σου, από κοινού με τον Σύλλογο Δρομέων Υγείας Θεσσαλονίκης. 

Το φθινόπωρο του 2023, όταν άρχισαν οι πρόδρομες εργασίες του έργου, κατατέθηκε νέα αίτηση ακύρωσης, αυτή τη φορά από τους κατοίκους του συνοικισμού Κωνσταντινοπολιτών. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Σύνδεσμος των κατοίκων κατέθεσε και αίτηση αναστολής των εργασιών κατασκευής του FlyOver, μέχρι την εξέταση της κύριας προσφυγής, καθώς υποστήριζε ότι υπάρχει διαρκής κίνδυνος ατυχήματος.

Πόσο θα διαρκέσει η αναστολή εργασιών

Μόλις την περασμένη Τρίτη το ΣτΕ εξέδωσε προσωρινή διαταγή αναστολής των εργασιών του FlyOver, ενόψει της συζήτησης της κύριας υπόθεσης που ήταν προγραμματισμένη για τις 17 Απριλίου 2024, και αφού στο μεταξύ η πλευρά του ελληνικού δημοσίου είχε καθυστερήσει επί μήνες να καταθέσει τα επιχειρήματά της. Με δεδομένο ότι ο αρμόδιος εισηγητής του ΣτΕ χρειάζεται έναν μήνα για να μελετήσει την υπόθεση και να καταθέσει την εισήγησή του επί της αίτησης ακυρώσεως, και ότι μέχρι προ ημερών τουλάχιστον το ελληνικό δημόσιο δεν είχε καταθέσει το υπόμνημά του, η εξέταση της υπόθεσης αναμένεται να αναβληθεί για τουλάχιστον έναν μήνα. Αντιθέτως, η αίτηση αναστολής των εργασιών θα συζητηθεί στις 16 Απριλίου. Τότε θα φανεί αν η αναστολή εργασιών ήταν προσωρινή, μέχρι την κατάθεση του φακέλου εκ μέρους του δημοσίου, ή θα συνεχιστεί μέχρι να εκδοθεί η απόφαση της κύριας υπόθεσης, δηλαδή για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.

Το δίλημμα

Τα επιχειρήματα των δύο πλευρών ενόψει της εξέτασης της αίτησης αναστολής διαφάνηκαν την περασμένη Τετάρτη, όταν οι φορείς που προσέφυγαν στο ΣτΕ έδωσαν συνέντευξη Τύπου και ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος έκανε δηλώσεις μετά τη συνεδρίαση του συντονιστικού οργάνου για το FlyOver. Η μία πλευρά υποστηρίζει ότι το έργο έφτασε σε μη αναστρέψιμη φάση, η άλλη ότι ο κίνδυνος ατυχήματος παραμένει και είναι διαρκής και σοβαρός.

«Αυτή τη στιγμή η κατάσταση στο έργο είναι μη αναστρέψιμη, δηλαδή ο περιφερειακός σε ένα ποσοστό της τάξης του 80% έχει πάρει τη μορφή την εργοταξιακή που θα έχει στη συνέχεια του έργου. Το εργοτάξιο ήταν έτοιμο να παραδοθεί στα τέλη Απριλίου, αλλά τώρα σταματάμε, με την προσωρινή εντολή» δήλωσε ο κ. Ταχιάος προσθέτοντας ότι «εάν σήμερα σταματούσαμε το έργο, θα έπρεπε να λυθεί μία σύμβαση δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, ένα ΣΔΙΤ, που δεν είναι μία εύκολη υπόθεση».

Από την πλευρά τους οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει οριστική κυκλοφοριακή μελέτη, άρα δεν έχει προβλεφθεί ένα σχέδιο ασφαλούς κίνησης των οχημάτων εκτάκτου ανάγκης, όπως ασθενοφόρα, Πυροσβεστική, αστυνομία αλλά και ΙΧ γιατρών που πρέπει να κινηθούν ταχύτατα προς έκτακτα περιστατικά σε νοσοκομεία, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος ατυχήματος να είναι μεγάλος και διαρκής.

Τα «φαντάσματα» του Μετρό και της υποθαλάσσιας

Μέχρι σήμερα για τις καθυστερήσεις ευθύνεται η πλευρά του δημοσίου, αφενός γιατί καθυστέρησε έξι μήνες την έναρξη των εργασιών, αφετέρου γιατί άργησε να υποβάλλει τον φάκελο με τα επιχειρήματά της στο ΣτΕ και έτσι φτάσαμε στην προσωρινή παύση εργασιών. 

«Το να πολιτικοποιείται ένα έργο είναι αυτό που δημιουργεί επιπλέον καθυστερήσεις και πρέπει να το αποφύγουμε» δήλωσε ο αρμόδιος υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος, μία ημέρα μετά την παύση των εργασιών. Μάλιστα εκτίμησε πως η στοχοποίηση του FlyOver θα οδηγήσει «είτε σε αδιέξοδα είτε σε τεράστιες καθυστερήσεις, όπως το Μετρό». 

Βέβαια η κατασκευή της υπερυψωμένης ταχείας λεωφόρου δεν έχει τα χαρακτηριστικά του Μετρό -όπου οι καθυστερήσεις σχετίζονται με τα οικονομικά προβλήματα του πρώτου αναδόχου, τον μεγάλο όγκο των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν κα στη συνέχεια τη διαμάχη για την τύχη τους. Ωστόσο η περίπτωση του Μετρό ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά μίας κοινωνίας κουρασμένης από τις πολυετείς καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση ενός έργου. 

Στο ίδιο μήκος κύματος με τον κ. Ταχιάο κινήθηκε και ο υφυπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας Θράκης Στάθης Κωνσταντινίδης ο οποίος ανέφερε ότι «η ενόχληση των πολιτών είναι μεγαλύτερη με το FlyOver σταματημένο, ενώ το μέλημα θα έπρεπε να είναι η ολοκλήρωση του».

Από την πλευρά τους οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι για τις καθυστερήσεις ευθύνονται όσοι σχεδίασαν ένα έργο με ουσιώδεις παραλείψεις, και όχι οι ίδιοι που ασκούν ένα συνταγματικό τους δικαίωμα. Σημειώνουν δε ότι ήδη το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει ήδη δώσει παράταση έξι μηνών, πριν καν αρχίσουν οι πρόδρομες εργασίες. 

«Δεν ξέρουμε πόσο κόστισε η εξάμηνη παράταση, ούτε ποιος έδωσε την εντολή και ποιος έχει ευθύνη για ποινικές ρήτρες. Εκεί είναι οι ευθύνες, όχι στον κόσμο που ζητά τα συνταγματικά του δικαιώματα. Ζητάμε να γίνονται με σωστή διαδικασία τα έργα, όχι με τη διαδικασία της υποθαλάσσιας» ανέφερε από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Αδαμίδης, δικηγόρος που εκπροσωπεί τον Σύνδεσμο Κατοίκων Συνοικισμού Κωνσταντινοπολιτών.

Αποζημιώσεις για την εξάμηνη παράταση

Η σύμβαση για το FlyOver μεταξύ δημοσίου και του ιδιωτικού φορέα σύμπαρξης (ΙΦΣ) που είναι η ένωση εταιρειών ΑΒΑΞ-Μυτιληναίος, υπογράφηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022. Η σύμβαση προέβλεπε ότι το έργο θα είχε κατασκευαστεί μέχρι το 2025 και από το 2026 θα άρχιζε το δημόσιο να καταβάλλει στον ΙΦΣ πληρωμές διαθεσιμότητας συνολικού ύψους 1,55 δισ. ευρώ στη διάρκεια 26 ετών.

Τέσσερις μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης, τον Απρίλιο του 2023, ο ιδιώτης υποβάλλει το Χρονοδιάγραμμα Εργασιών του έργου. Οι εργασίες ήταν προγραμματισμένο να αρχίσουν στις 16 Ιουνίου 2023. 

Όμως, στις 10 Μαΐου, λίγες μόνο ημέρες πριν τις εθνικές εκλογές, το δημόσιο επιστρέφει το Χρονοδιάγραμμα Εργασιών προς ανασύνταξη «προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα συνολικής μείωσης της χρονικής διάρκειας της περιόδου εργασιών, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος καθυστέρησης της ολοκλήρωσης των εργασιών του συνόλου του έργου, λόγω τυχόν απρόβλεπτων γεγονότων-περιστάσεων που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της κατασκευής». Δεν δίνεται καμία εξήγηση από πού μπορεί να προκύψουν καθυστερήσεις. Οι προσφυγές πολιτών είναι σε εκκρεμότητα.

Επιστρέφει επίσης τη Μελέτη Διασφάλισης Κυκλοφορίας «ώστε να εξεταστεί η αναθεώρηση των φάσεων κατασκευής, όσον αφορά την αλληλουχία των εργασιών ανά φάση και γεωγραφική ενότητα». Η εν λόγω μελέτη συνδέεται με το Χρονοδιάγραμμα. Ενώ όμως η Μελέτη Διασφάλισης Κυκλοφορίας επανυποβάλλεται στις 23 Μαΐου 2023, δεν συμβαίνει το ίδιο με Χρονοδιάγραμμα, παρά το γεγονός ότι θεωρητικά απέμενε μόλις ενάμισης μήνας μέχρι την έναρξη των εργασιών...

Η αλληλογραφία μεταξύ δημοσίου και ιδιώτη παγώνει από τον Μάιο μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου του 2023.Η χρονική συγκυρία έχει ενδιαφέρον, με δεδομένο ότι τον Μάιο και τον Ιούνιο είχαμε εθνικές εκλογές και το φθινόπωρο ήταν σε εξέλιξη η προεκλογική περίοδος για τις αυτοδιοικητικές εκλογές. 

Αν σκεφτούμε ότι τις πρώτες ημέρες μετά την έναρξη των εργασιών δημιουργήθηκαν μποτιλιαρίσματα και η δυσαρέσκεια των οδηγών, κανείς δεν θα ήθελε να εκφραστεί αυτή η δυσαρέσκεια στην κάλπη. Μία εβδομάδα μετά τον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών, στις 24 Οκτωβρίου 2023, το δημόσιο επανέρχεται ζητώντας επανυποβολή του αναθεωρημένου Χρονοδιαγράμματος Εργασιών, καθώς και της επικαιροποιημένης Μελέτης Διασφάλισης κυκλοφορίας. 

Σε αντίθεση με τις καθυστερήσεις του προηγούμενου διαστήματος, αυτή τη φορά ο ιδιώτης καταθέτει μέσα σε 12 εργάσιμες ημέρες τα όσα ζητά το δημόσιο. Στις 9 Νοεμβρίου 2023 η ανάδοχος κοινοπραξία καταθέτει το Χρονοδιάγραμμα και μία μέρα μετά αρχίζει τις πρόδρομες εργασίες για την κατασκευή του έργου.

Στη συνέχεια το υπουργείο Υποδομών ζητά από την ανάδοχο κοινοπραξία να επιβεβαιώσει ότι δεν θα αξιώσει αποζημίωση, επειδή η αναθεώρηση του χρονοδιαγράμματος «δεν συνεπάγεται ως αποτέλεσμα ουδεμία μεταβολή στη δαπάνη ή και τα έσοδα του Ιδιωτικού Φορέα Σύμπραξης». 

Επειδή όμως ο ιδιώτης θα αρχίσει να πληρώνεται γι’ αυτό το έργο με τις λεγόμενες πληρωμές διαθεσιμότητας, αμέσως μόλις το παραδώσει απαντά στο υπουργείο Υποδομών ότι «η μετάθεση της ημερομηνίας έναρξης των εργασιών στο πεδίο του Έργου για λόγους που εμπίπτουν στην αποκλειστική σφαίρα ευθύνης της Αναθέτουσας Αρχής, αναπόφευκτα παρατείνει ισόχρονα την προγραμματισμένη ημερομηνία διαθεσιμότητας υπηρεσιών και την απώτερη ημερομηνία» και ότι «ο ΙΦΣ θα υφίσταται και θα υποστεί αυξημένες δαπάνες λόγω εκτιμώμενης μεταβολής κόστους». 

Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών αποδέχεται την επιχειρηματολογία του ιδιώτη και με απόφαση στις 7 Φεβρουαρίου 2021 αναγνωρίζει ότι «η μη οφειλόμενη σε υπαιτιότητα του ΙΦΣ καθυστέρηση της ημερομηνίας έναρξης εργασιών αναφορικά με τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στους χώρους κατασκευής του έργου συνιστά Γεγονός Αποζημίωσης και συνεπάγεται απαλλαγή του ΙΦΣ από την υποχρέωση καταβολής ποινικών ρητρών κατά το χρονικό διάστημα από 18-12-26 έως 14-5-2027». Το ποσό της αποζημίωσης δεν προσδιορίζεται στη συγκεκριμένη απόφαση αλλά θα οριστικοποιηθεί μετά την υποβολή όλων των απαιτούμενων σχετικών αποδεικτικών στοιχείων.