Στα χρόνια της κρίσης, οπότε και κορυφώθηκε η μετανάστευση Ελλήνων στο εξωτερικό, επαναλαμβανόταν σχεδόν μονότονα από πολιτικούς και ΜΜΕ ότι «φεύγουν οι καλύτεροι». Σήμερα η κυβέρνηση αναλαμβάνει να επαναπατρίσει 500 εξ αυτών με τη δράση «Ελλάδα Ξανά», που δυστυχώς αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι έπειτα από μια δεκαετία οικονομικής κρίσης δεν μάθαμε τίποτα.

Ο στόχος σε πρώτη φάση είναι ο επαναπατρισμός 500 Ελλήνων εργαζομένων του εξωτερικού. Οι 500 «εκλεκτοί» θα προσληφθούν σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται κυρίως στους τομείς των νέων επαυξημένων τεχνολογιών και θα αμείβονται με μισθό τουλάχιστον 3.000 ευρώ μεικτά, εκ των οποίων οι εργοδότες θα πληρώνουν 900 ευρώ και τα υπόλοιπα θα καλύπτονται από ευρωπαϊκούς πόρους για έναν χρόνο. Στη συνέχεια οι επιχειρήσεις θα αναλάβουν την υποχρέωση να τους απασχολούν με τον ίδιο μισθό για ακόμη έναν χρόνο.

Τα κριτήρια

Με ποια κριτήρια θα επιλεγούν οι 500 από τους 427.000 που μετανάστευσαν την περίοδο 2008 - 2016, σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος; Αρκεί ένας χρόνος διεθνούς επιστημονικής και επαγγελματικής εμπειρίας, ένα διδακτορικό -ή και μεταπτυχιακό- και να είναι κάποιος μεταξύ 28 - 40 ετών. Άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας και πείρας αποκλείονται, υποθέτουμε γιατί το υπουργείο Εργασίας θεωρεί ότι ο προσφερόμενος μισθός δεν θα είναι αρκετά ελκυστικός. Τι γίνεται με τους υπόλοιπους ανθρώπους που μετανάστευσαν; Θα εφαρμόσουμε τη λογική του επιδοτούμενου επαναπατρισμού και σε αυτούς;

Οι λόγοι μετανάστευσης

Κι ύστερα, είναι μόνο θέμα χρημάτων η απόφαση για επιστροφή;

Αρκετές έρευνες έγιναν κατά τη διάρκεια της κρίσης σχετικά με το φαινόμενο του brain drain (που ίσως θα έπρεπε να το ονομάζουμε labor drain, αφού δεν έφυγαν μόνο νέοι, ούτε μόνο επιστήμονες αλλά και άνθρωποι άνω των 40, και όσοι αναζητούσαν απλώς ένα μεροκάματο και μια καλύτερη τύχη). Πάμπολλες συνεντεύξεις ανθρώπων που μετανάστευσαν στα χρόνια της κρίσης δημοσιεύτηκαν στα ΜΜΕ, μεταξύ αυτών και στη «ΜτΚ». Είτε τις έρευνες μελετήσει κανείς είτε τις συνεντεύξεις διαβάσει, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα: οι άνθρωποί μας έφυγαν όχι μόνο γιατί η κρίση ισοπέδωσε μισθούς και εργασιακές σχέσεις, αλλά γιατί οι ίδιοι δεν έβλεπαν μέλλον εδώ. Σύμφωνα με μία έρευνα της ICAP που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 2019, οι λόγοι της μετανάστευσης είναι η μειωμένη αξιοκρατία και η διαφθορά (48%), η αβεβαιότητα λόγω οικονομικής κρίσης (39%) και οι καλύτερες προοπτικές εξέλιξης στο εξωτερικό (30%). Το 42% όσων ζουν στο εξωτερικό δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να γυρίσει και το 45% πιθανόν να επέστρεφε όταν συμπλήρωνε μια δεκαετία ζωής στο εξωτερικό, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπήρχε αξιοκρατία, ανταγωνιστικές χρηματικές απολαβές και καλύτερο εργασιακό περιβάλλον.

Έχει αλλάξει κάτι από όλα αυτά στην Ελλάδα σήμερα; Πάντως οι κομματικές επιλογές (και της παρούσας κυβέρνησης) για τη στελέχωση δημόσιων οργανισμών, όπως τα νοσοκομεία, μόνο το μήνυμα της αξιοκρατίας δεν εκπέμπουν.

Β’ διαλογής

Ακόμα και αν επιστρέψουν αυτοί οι 500 επιστήμονες για έναν μισθό ανταγωνιστικό σε σχέση με τις τωρινές τους δουλειές, τι θα γίνει όταν τελειώσει η διετία του τριχίλιαρου; Θα ξαναπάρουν το δρόμο της μετανάστευσης για να στήσουν ξανά από την αρχή τη ζωή τους;

Και στο μεταξύ, πώς θα συνυπάρχουν στον ίδιο εργασιακό χώρο με συναδέλφους τους με τα ίδια προσόντα (ένα μεταπτυχιακό και εργασιακή εμπειρία ενός έτους ζητά το πρόγραμμα) αλλά χαμηλότερες αμοιβές; Όσοι είτε από ανάγκη είτε από επιλογή παρέμειναν στη χώρα κατά την περίοδο της κρίσης, «μάτωσαν» οικονομικά, πιέστηκαν σωματικά και ψυχολογικά, κι από πάνω άκουγαν και το προσβλητικό «έφυγαν οι καλύτεροι», λες και όσοι έμειναν πίσω ήταν β’ διαλογής. Πώς θα αισθάνονται, ως αμειβόμενοι β’ διαλογής πλέον, απέναντι στους επιδοτούμενους επαναπατρισμένους συναδέλφους τους;

Ο υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης χαρακτήρισε τις επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «πρωτοπόρες», που μάλιστα θα λειτουργήσουν ως «πρεσβευτές υψηλής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Η πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού είναι μία δράση εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, όπως οι δενδροφυτεύσεις και τα φιλανθρωπικά μπαζάρ; Και τι είδους «ευθύνη» είναι αυτή όταν άλλος πληρώνει; Αν οι επιχειρήσεις είναι πρωτοπόρες και χρειάζονται εξειδικευμένο προσωπικό για να εξελιχθούν, γιατί δεν καλύπτουν και το κόστος αυτής της επιλογής;

Το περιβάλλον

Κατά την παρουσίαση της δράσης, ο κ. Βρούτσης ανέφερε ότι ο στόχος είναι η δημιουργία «περιβάλλοντος επαναπατρισμού των Ελλήνων της διασποράς». Δεν χρειάζονται όμως επιδοτούμενα προγράμματα για κάτι τέτοιο. Χρειάζεται ένα περιβάλλον οικονομικής ανάπτυξης και αξιοκρατίας για όλους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η αγορά, στη δύναμη της οποίας πιστεύει η κυβέρνηση, θα περιμέναμε να έδινε από μόνη της οικονομικά κίνητρα για να προσελκύσει τους εξειδικευμένους μετανάστες και να επιβραβεύσει όσους έμειναν εδώ και έβαλαν πλάτη.

Ο πλούτος

Και κάτι τελευταίο. Οι μετανάστες δεν είναι απαραίτητα απώλεια για τη χώρα. Μπορεί να είναι και ο πλούτος της, ακόμα κι αν δεν επιστρέψουν. Μπορούν να γίνουν οι «πρεσβευτές» της Ελλάδας, σε μικρή και μεγάλη κλίμακα. Μπορούν να γίνουν η γέφυρα που θα διασυνδέει π.χ. επιχειρήσεις ή ερευνητικούς φορείς της Ελλάδας με αυτούς του εξωτερικού. Μπορούν να μπολιάσουν την ελληνική οικονομία και κοινωνία με όλα τα καλά από την εμπειρία τους στο εξωτερικό. Αρκεί να τους δοθεί η δυνατότητα.