Έναν μήνα μετά τις πρώτες αποκαλύψεις της Σοφίας Μπεκατώρου μία θύελλα δεκάδων καταγγελιών σαρώνει τη χώρα φέρνοντας μαζί της ψυχές τραυματισμένες, γεμάτες πόνο.

Πολλές, ίσως οι περισσότερες από τις καταγγελίες αυτές, παρατηρούνται στον χώρο της τέχνης και του θεάματος, που αποδεικνύεται ένας από τους πιο ευαίσθητους και ευάλωτους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Η πρώτη μήνυση στο ελληνικό #MeToo: Ο Βασίλης περιγράφει πώς έπεσε θύμα βιασμού στα 15 του (βίντεο)

Σε ποιο βαθμό όμως ο χώρος αυτός αποτελεί ευρύτερα ένα… φυτώριο κακοποιητικών συμπεριφορών και σε τι διαφέρει από άλλους χώρους ώστε να συγκεντρώνει αυτή τη στιγμή όλα τα φώτα τη δημοσιότητας ως μία «αρένα» καταγγελιών, σχολίων και αντιπαραθέσεων;

Και πόσο όλα αυτά πέρα από την Αθήνα απλώνονται και στη Θεσσαλονίκη; Σήμερα εκπρόσωποι της τέχνης που κατάγονται, δραστηριοποιούνται ή ταυτίστηκαν στο παρελθόν με την πόλη καταθέτουν στη «ΜτΚ» τις απόψεις και τα σχόλιά τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Αύριο «ξετυλίγεται» το κουβάρι των καταγγελιών για τις σεξουαλικές κακοποιήσεις στον χώρο του θεάτρου

Μαίρη Δούτση, ερμηνεύτρια

Ο νυχτερινός χώρος είναι πιο καθαρός από τις πρωινές δουλειές

Όλα αυτά γίνονταν και στο παρελθόν, όμως τώρα έρχονται πιο έντονα μπροστά στα μάτια μας. Τώρα ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να δημοσιοποιηθούν και να φανερωθούν. Δεν σοκαρίστηκα ακούγοντάς τα, δεν ήξερα για τα ονόματα που αναφέρονται, αλλά δεν θεωρούσα απίθανο να συμβαίνουν όλα αυτά. Νομίζω ότι γίνονται σε κάθε εργασιακό χώρο, απλά εδώ υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι οι καλλιτέχνες (θύματα και θύτες) είναι δημοφιλή πρόσωπα και έχουν πρόσβαση στα μέσα. Αυτό που φοβάμαι είναι τι συμβαίνει σε μία οποιαδήποτε άλλη δουλειά που μία μικρή κοπελίτσα πηγαίνει για να ξεκινήσει την πορεία της και δεν μιλάει. Είμαι δε πολύ επιφυλακτική για το τι συμβαίνει σε άλλους μεγαλύτερους χώρους όπως ας πούμε τα πανεπιστήμια. Προσωπικά ήμουν τυχερή γιατί βρέθηκα με πάρα πολύ καλούς συνεργάτες και θεωρούσα πάντα τον εαυτό μου προστατευμένο. Παρόλα αυτά επειδή έχω κάνει και πρωινές δουλειές η άποψή μου είναι ότι ο νυχτερινός χώρος είναι πιο καθαρός από τον πρωινό. Εκεί έχω δεχτεί συμπεριφορές που με ενόχλησαν.

Γιώργος Καζαντζής, συνθέτης

Δεν νομίζω ότι όλο αυτό θα σταματήσει εδώ

Έχω ευαισθητοποιηθεί πάρα πολύ με αυτό το θέμα. Βέβαια, κάποια πράγματα τα ξέραμε. Αυτά όμως συμβαίνουν σε όλους χώρους. Πολύ καλά κάνουν και μιλάνε όσοι μιλάνε. Πιστεύω ότι για να φτάσει ένας άνθρωπος να πει κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα σημαίνει ότι αυτό το πράγμα τον βάραινε, άρα έγινε κάτι πέρα από τη θέλησή του και αυτό σημαίνει βιασμός. Πρέπει οι άνθρωποι να νιώσουν ελεύθεροι.

Ας μη γελιόμαστε όμως: Τι βλέπει σήμερα ο μέσος θεατής; Τι παίζουν τα κανάλια; Βία, σεξισμό, ίντριγκες, εξουσία, κλοπές. Για να διοχετεύονται όλα αυτά ως οχετός μέσα στα σαλόνια μας σημαίνει ότι τρέφουν το ενδιαφέρον του κόσμου και ότι υπάρχουν αποδέκτες που τα ζητούν. Ας μην πέφτουμε λοιπόν από τα σύννεφα όταν οι θύτες είναι το μοντέλο ενός ανθρώπου που μας ερεθίζει στο θέαμά μας.

Θεωρώ ότι πολύ καλώς συμβαίνει όλο αυτό με τις καταγγελίες, αλλά δεν νομίζω ότι τα φαινόμενα βίας θα σταματήσουν εδώ, αν δεν αλλάξει το αξιακό σύστημα, αν η παιδεία από το σχολείο και το σπίτι δεν θρέψει πολίτες με την αίσθηση του σεβασμού στο περιβάλλον και στον συνάνθρωπο, αν δεν καλλιεργήσει την αισθητική με μία πολύ βαθύτερη έννοια.

Έχω γίνει στο εργασιακό μου περιβάλλον μάρτυρας κάποιων παρόμοιων περιστατικών, όχι όμως της ίδιας εμβέλειας με αυτά που ακούμε. Όπου μπορούσα να παρέμβω το έκανα, κάποια που ήταν όμως πέρα από εμένα απλά τα επισήμανα. Έχω δεχτεί και μπούλινγκ εξουσίας σε εργασιακό περιβάλλον, αλλά πολύ χαμηλής δυναμικής.

Γιάννης Λεκόπουλος, ερμηνευτής

Έχω δεχτεί συναισθηματικούς εκβιασμούς

Είναι εξαιρετικά δυσάρεστα όλα αυτά που παρακολουθούμε το τελευταίο διάστημα, αλλά ήρθε η στιγμή που έπρεπε να γίνει μία κάθαρση στον καλλιτεχνικό χώρο και όχι μόνο. Η οποιαδήποτε μορφή βίας εκδηλώνεται καθημερινά σε όλους τους χώρους εργασίας και δεν πρέπει να προσπερνιέται, ούτε να δικαιολογείται σε καμία κοινωνία. Δυστυχώς είναι γνωστό πως αρκετοί είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται με άρρωστο τρόπο τις θέσεις ευθύνης και εξουσίας, ώστε να παρενοχλούν ατιμώρητοι. Δυστυχώς, έχω δεχτεί στο παρελθόν συναισθηματικούς εκβιασμούς, αλλά κατάφερα να θέσω τα όρια μου ή να έπρεπε να διαλύσω κάποιες συνεργασίες, με τις όποιες συνέπειες.

Εκφράζω τον αμέριστο θαυμασμό και τη συμπαράστασή μου στα θύματα. Το κίνημα δεν είναι κάτι καινούριο, άλλα φαίνεται πως και στη χώρα μας είναι η ώρα να ανοίξουν τα στόματα, χωρίς φόβο και με το κεφάλι ψηλά.

Πέρης Μιχαηλίδης, ηθοποιός – σκηνοθέτης

«Τις τελευταίες δεκαετίες το θέατρο γέμισε με ‘σαλταδόρους της λίμπιντο’»

Η δημόσια εξομολόγηση - καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου έριξε το τείχος της σιωπής, άλλαξε τη μοιρολατρική ροη της ιστορίας για τις κακοποιήσεις γυναικών από ανθρώπους που εκμεταλλεύονταν τη θέση εξουσίας που κατείχαν. Ο τόπος καθημερινά πλημμυρίζει με καταγγελίες -για συμπλέγματα και διαστροφές- για μερικούς ανθρώπους του θεάτρου που ήταν θιασώτες της νοσηρής άποψης ότι ό έχων εξουσία έχει τη δυνατότητα να παρενοχλεί σεξουαλικά και να κακοποιεί αδιακρίτως και παντοιοτρόπως.

Τις τελευταίες δεκαετίες το θέατρο γέμισε με «σαλταδόρους της λίμπιντο» και θρασείς κάλπικες απομιμήσεις διαφόρων γκουρού του θεάτρου που με το πρόσχημα την «ανάληψη ενός ρόλου» και την «εις βάθος ερμηνεία», έστειλαν με τη συμπεριφορά τους πολλούς ηθοποιούς στον προθάλαμο του ψυχαναλυτή, στις κρίσεις πανικού και στην απελπισμένη πεποίθηση ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, γιατί όλα αυτά είναι θεσμός στο θέατρο και θα πρέπει να αποκτήσεις «γερό στομάχι» για να τα αντέξεις. Η απάντηση είναι ότι το θέατρο είναι χώρος μαγείας, βαθιάς αλήθειας και συγκίνησης και όχι ένα μισοφωτισμένο σοκάκι για να κυκλοφορούν διάφοροι συμπλεγματικοί με απωθημένα.

Θεωρώ ότι τώρα είναι η στιγμή να καθαρίσει ο χώρος, τώρα πρέπει να βρουν τη δύναμη και το θάρρος όλοι όσοι κατέφυγαν στη σιωπή, το σωματείο ελλήνων ηθοποιών έχει ενεργοποιηθεί δραστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Επαναλαμβάνω σταθερά, κανένας πλέον δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια του, ούτε να συναινέσει στη συγκάλυψη των καταγγελιών, το οφείλουμε στα νέα παιδιά, δικαιούνται ένα θέατρο που να τα συντηρεί οικονομικά, με άμετρη αφοσίωση στην τέχνη του θεάτρου, χωρίς εξευτελιστικούς συμβιβασμούς και κακοποιήσεις.

Στάθης Παχίδης, τραγουδοποιός – ερμηνευτής

Μπορούμε να πούμε «Όχι» στον «γιατι-τωρισμό»;

Δεν είναι εποικοδομητικό ν’ απαντάς με ερωτήσεις αλλά:

-Μπορούμε να πούμε «Όχι στον ‘γιατί-τωρισμό’», μιας και ζωές σημαδεύτηκαν και σημαδεύονται ανεπίστρεπτα;

-Μπορούμε να ενθαρρύνουμε και να σταθούμε ταπεινοί πλάι σε όσες και όσους παίρνουν το βάρος αυτής της αβάσταχτης δημόσιας έκθεσης;

-Μπορούμε να παραδεχτούμε πως εξίσου εγκληματικές με την πράξη είναι και η παράλειψη και η ανοχή;

-Μπορούμε, έστω αυτή την ώρα των αποκαθηλώσεων, να μην παίξουμε παλιοκαιρίσια κομματικά παιχνίδια του στιλ «Μου πείραξες τον δικό μου, θα σου πειράξω τον δικό σου»;

-Μπορούμε να πάψουμε να κάνουμε τη λανθασμένη διάκριση ανάμεσα σε καλλιτέχνες και μη, σε θέαμα και θεατές, σε νύχτα και μέρα, σε σελέμπριτους και α-σελέμπριτους, γιατί η όποια και η κάθε βία είναι στα δύο μέτρα κοντά μας, στη διπλανή πόρτα, στην καθημερινότητα μας και απλώς φαίνεται παραπάνω στη φωτισμένη σκηνή;

-Μπορούμε να ανατρέψουμε το αρχαίο αξίωμα «Στην Ελλάδα κάθε θαύμα, τρεις ημέρες -το μεγάλο τέσσερις» και να μην αφήσουμε να εκφυλιστεί στις Συμπληγάδες των Μέσων ο δημόσιος σπαραγμός των σημαδεμένων;

Ρωτώ αποκλειστικά και μόνον, γιατί δεν έχω απαντήσεις.

Αφεντούλα Ραζέλη, ερμηνεύτρια

Έχω υποστεί ψυχολογική βία σε μία «συστημική» συνεργασία μου

Είναι ένα τεράστιο διαχρονικό ζήτημα, που τώρα σε αυτή την ιδιαίτερη χρονική στιγμή για την Ελλάδα ήρθε στην επιφάνεια επιτέλους! Μακάρι να γίνουν και πιστεύω πως θα γίνουν πολλές αποκαλύψεις σε πολλούς χώρους και το εύχομαι. Τώρα οι φωνές είναι πολλές! Ίσως και οι άνθρωποι είναι πιο έτοιμοι να ακούσουν… Ο κορονοϊός που μας έκλεισε στα σπίτια, άνοιξε και άγγιξε βαθιές υπαρξιακές αγωνίες και απ’ ότι φαίνεται και πορτούλες που ήταν ερμητικά κλεισμένες... Είναι απαράδεκτο ένας άνθρωπος που έχει εξουσία να την ασκεί με αυτό τον τρόπο και μάλιστα άνθρωπος από τον χώρο της Τέχνης. Νομίζω πως η ίδια η πατριαρχική κοινωνία υποθάλπει την εκμετάλλευση και την αναξιοκρατία και δίνει τη δυνατότητα σε αυτόν που κακοποιεί και είναι στην εξουσία (η οποία μάλλον του δόθηκε όχι αξιοκρατικά) να εκμεταλλεύεται καταστάσεις και να ικανοποιεί την τοξική, αρρωστημένη προσωπικότητά του...

Αναρωτιέμαι πόσα πρόσωπα κουβαλά ο καθένας μας μέσα του και τα οποία βγαίνουν όταν ευνοούν οι συνθήκες. Το να ποδοπατάς τα όνειρα και τις ψυχές ανθρώπων μ’ αυτό τον τρόπο είναι αναίσχυντο.

Αναφέρομαι σε άντρες και γυναίκες φυσικά, αλλά ξέρουμε ότι οι γυναίκες υφίστανται στη μεταχείρισή τους τρομερή ανισότητα απέναντι σε νόμους και νοοτροπίες που τους θέσπισαν άντρες όλους αυτούς τους αιώνες... Η θηλυκή αρχή και οι ποιότητες της είναι απούσες.

Ακούω βέβαια ότι πάρα πολλοί τα ήξεραν αυτά. Αναρωτιέμαι: συνενοχή;

Μακάρι να ισχύσει η αξιοκρατία και να μην αναγκάζεται κανείς να εκπορνεύεται και να καταπατεί τις αξίες του για να βρει δουλειά ή να γίνει γνωστός και να μπει στο σύστημα... Μακάρι να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο που να εξασφαλίζει στο θύμα προστασία και δικαιοσύνη και τιμωρία στον θύτη και να καταφεύγει με ασφάλεια ο καθένας για να βρίσκει το δίκιο του.

Να φανερωθούν όλα, μπας και αλλάξει το σύστημα που αιώνες τώρα παραμένει ακλόνητο και αλώβητο. Να φωτιστούν κομμάτια μέσα μας, που χρειάζονται μετακίνηση και κάθαρση γιατί, ας μην ξεγελιόμαστε, από τον εαυτό μας αρχίζει η κάθαρση, εσωτερικά. Το παλιό παλεύει με το καινούριο, το φως με το σκοτάδι!

Τα επόμενα χρόνια νομίζω πως θα δυσκολευτούμε πολύ αν μείνουμε αμετακίνητοι, αλλάζει η συνειδησιακή κατάσταση της γης και καλό είναι να συμβαδίσουμε. Προσωπικά, πιστεύω ότι το φώς έχει νικήσει γι’ αυτό και αρχίζει μεγάλη περίοδος κάθαρσης.

Είναι σύνηθες πάντως ο καλλιτεχνικός χώρος να είναι ένα πεδίο όπου ασκείται η βία σε όλες τις μορφές. Και δεν χρειάζεται να πούμε ότι δεν είναι όλοι έτσι στο χώρο αυτό. Πρέπει να υπάρχει γερή παιδεία από πίσω για να γίνεται σωστή χρήση της εξουσίας (εκ της ουσίας).

Εγώ έχω υποστεί ψυχολογική βία σε μία συνεργασία μου, («συστημική» συνεργασία θα την αποκαλούσα). Είχα ημικρανίες κάθε βράδυ που τελείωνα στο χώρο που εμφανιζόμουν, αλλά δεν είχα τη δύναμη να μιλήσω στο πρόσωπο που την ασκούσε. Τελείωσε η σεζόν και δεν ξαναβρεθήκαμε ποτέ. Αλλά το χειρίστηκα με ένα τέτοιο τρόπο που δεν ήταν βαρύ τραύμα. Νομίζω ότι όποιος ανήκει σε ένα σύστημα, είναι σαν να ακολουθεί νόμους στρατοπέδου. Ο παλιός θα κάνει στον καινούριο αυτά που έπαθε ο ίδιος. Πάντως εύχομαι το κίνημα metoo να γιγαντωθεί, να επέλθει κάθαρση σε όλους τους χώρους και όποιος αντέξει.

Έφη Σταμούλη, ηθοποιός

Μόνο καλό θα κάνει όλο αυτό το «τσουνάμι» στο θέατρο

Αποκαλύψεις, που σε πολλούς ήταν γνωστές για χρόνια -και εδώ βρίσκεται η ευθύνη της δικιά μας γενιάς- έρχονται να ταράξουν συθέμελα τον κόσμο του θεάτρου. Στόματα που έμεναν ερμητικά κλειστά και ψυχές λαβωμένες και απίστευτα φοβισμένες ανοίγουν, φέρνοντας στο φως συμπεριφορές απίστευτες και βαθιά αρρωστημένες.

Πιστεύω ακράδαντα πως μόνο καλό θα κάνει όλο αυτό το «τσουνάμι» στο θέατρο. Και μόνο σεβασμός ανήκει σε όλες και όλους που βρήκαν τη δύναμη και μίλησαν. Το θέατρο μόνο να κερδίσει έχει. Τίποτα δε θα πάθει. Θα συνεχίσει να είναι ένας χώρος ελευθερίας, ποίησης και μαγείας. Ταυτόχρονα ένας χώρος με απαιτήσεις και σκληρή δουλειά. Κανένα όμως καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν μπορεί και δεν πρέπει να δικαιολογεί την αρρώστια της εξουσίας. Είτε αυτή προέρχεται από δασκάλους, είτε από σκηνοθέτες, είτε από πρωταγωνιστές, είτε από παραγωγούς.

Προφανώς αυτές οι αδιανόητες και αρρωστημένες συμπεριφορές συμβαίνουν σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους, και σε μεγαλύτερη ίσως έκταση, κάποτε και στο οικογενειακό περιβάλλον. Απλώς ο δικός μας χώρος έχει πάνω του όλους τους προβολείς. Είναι φυσικό να σοκάρεται κανείς περισσότερο όταν συνειδητοποιεί πως κάποιος που τον χειροκροτούσε και τον θαύμαζε για το ταλέντο του ήταν ένα αρρωστημένο μυαλό που κακοποιούσε καθ’ οιονδήποτε τρόπο αδύναμους άντρες και γυναίκες -για να μη μιλήσω για παιδιά.

Και από την άλλη, δεν πρέπει να μας ενοχλεί η δημοσιότητα. Σωστά παρεμβαίνει το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών μέσω του Πειθαρχικού του Συμβουλίου, και φυσικά, εκεί που χρειάζεται, πρέπει επιτέλους να παρέμβει η δικαιοσύνη. Πρέπει να έχουμε το θάρρος να μιλήσουμε, ν’ ακούσουμε προσεκτικά, να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες που μας αναλογούν. Έτσι ώστε, μετά από λίγο καιρό που θα ξανανοίξουν επιτέλους τα θέατρα, να ξανανταμώσουμε, καλλιτέχνες και θεατές, σ’ ένα χώρο ελευθερίας, ποίησης και μαγείας.

Σίμος Τσακίρης, ηθοποιός

Έχω βιώσει λεκτική, ψυχολογική βία, αλλά και σεξουαλική παρενόχληση

Δυστυχώς δεν την ανακαλύψαμε τώρα την Αμερική, πάει καιρός. Αλλά ευτυχώς αρχίσαμε επιτέλους να μιλάμε για αυτήν. Με ανακούφιση παρακολουθώ το δημόσιο διάλογο που άνοιξε για όσα συμβαίνουν δεκαετίες τώρα στον καλλιτεχνικό χώρο.

Από τη φύση του ο χώρος μας είναι ένα πεδίο έντονου πειραματισμού, όπου σώματα και ψυχές δοκιμάζονται, σπρώχνουν τα όριά τους, ρισκάρουν με ορίζοντα το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο αυτό ευδοκιμούν συμπεριφορές, που άλλοτε ταιριάζουν σε θαυμαστούς ανθρώπους και άλλοτε σε ειδεχθή τέρατα. Έχω συναντήσει και τους μεν και τα δε.

Έχω βιώσει τόσο λεκτική όσο και ψυχολογική βία, αλλά και σεξουαλική παρενόχληση. Στις περιπτώσεις της βίας το χειριζόμουν ανάλογα με τον άνθρωπο που είχα απέναντί μου, προκειμένου να πάμε παρακάτω και να γίνει η δουλειά -αποφασισμένος πως στο μέλλον δεν θα ξανασυνεργαστώ μαζί του, ενώ στις περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης αποχωρούσα ακαριαία, με λίγο σαματά στα γαλλικά.

Χαίρομαι το θάρρος των ανθρώπων που κάνουν τώρα επώνυμες καταγγελίες, καθώς αναγνωρίζω τον πόνο που κρατούσαν μέσα τους τόσο καιρό και θέλω να συνεχίσουν με ψυχραιμία και στοιχεία, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη. Όντως οι τηλεοπτικές δίκες έχουν ανάψει γερό φυτίλι και μιλάμε πια για μία μεγάλη κοινωνική ευαισθητοποίηση στις παραβατικές αυτές συμπεριφορές. Αλλά για να έχει μέλλον το κίνημα metoo, πράγμα το οποίο εύχομαι από τα βάθη της καρδιάς μου για χάρη κυρίως των εκάστοτε νέων ανθρώπων που μπαίνουν στο χώρο, χρειάζεται να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε σε βάθος χρόνου έναν σταθερό δίαυλο επικοινωνίας με τα ελληνικά δικαστήρια. Γιατί τότε, ακόμη και στα πιο ανήλιαγα θεατρικά υπόγεια, θα υπάρχει η εμπιστοσύνη στην πόρτα εκείνη που ανοίγει για να μπει καθαρός αέρας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21 Φεβρουαρίου 2021