Άτακτη οπισθοχώρηση από την έως και αφελή στρατηγική της ξαφνικής απολογνιτοποίησης μέχρι το 2028 που είχε χαράξει ο πρωθυπουργός τρία χρόνια πριν από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, κηρύσσει το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση με στόχο να αποφευχθούν μοιραίες επιπλοκές στην ηλεκτροδότηση της χώρας και να μην...ξεπαγιάσουν οι πολίτες το χειμώνα.

Σε αυτό το πλαίσιο η περιοχή που υπέστη το μεγαλύτερο σοκ από την δρομολογούμενη απολιγινιτοποίηση, που στη θεωρία πάει πίσω για τουλάχιστον τρία χρόνια, η Δυτ. Μακεδονία, πατάει γκάζι με τα ορυχεία να δουλεύουν με εντατικούς ρυθμούς για να αυξηθεί η συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα, κάτι βέβαια που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συμβεί με το πάτημα ενός κουμπιού. Απαιτούνται πόροι, εργαζόμενοι που αναζητούνται (περίπου 5.000 έφυγαν από τη ΔΕΗ) και χρόνος που μένει να φανεί αν υπάρχει.

Στις 6 Απριλίου 2022 ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε στην Κοζάνη για να εγκαινιάσει το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο της χώρας. Ωστόσο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος δεν βρέθηκαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά ο λιγνίτης. Εκείνη τη μέρα ο πρωθυπουργός, πραγματοποιώντας στροφή 180 μοιρών, εν μέσω της οξύτατης ενεργειακής κρίσης με τις τιμές του φυσικού αερίου να πετάνε στη στρατόσφαιρα, ανακοίνωσε ότι για την επόμενη διετία η Ελλάδα θα αυξήσει την παραγωγή λιγνίτη κατά 50%, προκείμενου η χώρα μας να μειώσει βραχυπρόθεσμα την ενεργειακή της εξάρτηση.

Ο...εφτάψυχος λιγνίτης αναμένεται να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος των αυξημένων ενεργειακών αναγκών της χώρας φέτος το χειμώνα σε μία προσπάθεια να σωθεί η ενεργειακή παρτίδα, σε περίπτωση που επαληθευτεί το σενάριο της μείωσης ή της διακοπής των ροών του ρωσικού φυσικού αερίου, σύμφωνα με το πλάνο που έχει δρομολογήσει η κυβέρνηση.

Όπως έχει ήδη γίνει γνωστό, η ΔΕΗ προχωρά στο διπλασιασμό της λιγνιτικής παραγωγής προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της ενεργειακής κρίσης και της πιθανής διακοπής της ροής του ρωσικού αερίου. Συγκεκριμένα η λιγνιτική παραγωγή από 5TWh προβλέπεται να αυξηθεί στις 10TWh και θα φτάσει να αντιστοιχεί στο 20% της εγχώριας ενεργειακής κατανάλωσης. Tο 2021 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ η λιγνιτική παραγωγή έφτασε τις 5,3TWh και αντιπροσώπευε το 10% του συνολικού μείγματος παραγωγής.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΔΕΗ έχει ήδη προχωρήσει σε σημαντική αύξηση των επενδύσεων στον τομέα των ορυχείων. Συγκεκριμένα η επιχείρηση έχει προχωρήσει σε αύξηση κατά 50% της εξόρυξης λιγνίτη. Σημειώνεται ότι πριν την κρίση η ΔΕΗ εξόρυσσε ετησίως περί τους 10,5 εκατ. τόνους λιγνίτη ετησίως ενώ στο πλαίσιο της αύξησης αναμένεται να ξεπεράσει τα 15 εκατ. τόνους στην προσεχή διετία, με το επιπλέον κόστος της εξόρυξης να υπολογίζεται γύρω στα 50 εκατ. ευρώ, ανεβάζοντας τη συνολική δαπάνη της επιχείρησης για τα ορυχεία στα 150 εκατ. ευρώ. Με τις αυξημένες ποσότητες λιγνίτη που θα εξορυχθούν, εκτιμάται ότι μπορεί να υπάρξει αύξηση άνω του 40% στην παραγόμενη λιγνιτική ενέργεια.

Το 2021 έκλεισε με τη λιγνιτική παραγωγή να αντιπροσωπεύει μόλις το 9% της συνολικής παραγωγής στο ελληνικό σύστημα, όταν πριν από μια 10ετία, το 2011, το μερίδιο του λιγνίτη στην κάλυψη της ζήτησης ήταν 53,2%! Στην πράξη μιλάμε για τετραπλασιασμό της λιγνιτικής παραγωγής και συνεχή λειτουργία των επτά λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ (πέντε του Αγ. Δημητρίου, Μελίτη και Μεγαλόπολη 4) σε καθημερινή βάση. Αυτό σημαίνει εντατικοποίηση της παραγωγής στα ορυχεία έπειτα από δύο χρόνια αποεπένδυσης που ακολούθησε η ΔΕΗ στο πλαίσιο του προγράμματος απολιγνιτοποίησης και φυσικά κεφάλαια για επενδύσεις.

Βέβαια η παραγωγή των λιγνιτικών μονάδων δεν μπορεί να διπλασιαστεί από τη μία στιγμή στην άλλη όταν μάλιστα πολύ βασικές από αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας και είναι για καιρό παροπλισμένες. Αυτές που έχουν απομείνει λειτουργούν πάνω από τα όρια και συμπληρώνουν την ενεργειακή κάλυψη όπως και όσο μπορούν ενώ πάντα καραδοκεί ο κίνδυνος βλάβης που θα δοκιμάσει τα όρια του συστήματος.

Το κενό στην παραγωγή λιγνίτη καλύφθηκε ως επί το πλείστον από τις μονάδες φυσικού αερίου, οι οποίες κάλυψαν πέρυσι το 40% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ελλάδα ή αλλιώς 20.873 Gwh.

Η αύξηση της λιγνιτικής παραγωγής στην τρέχουσα συγκυρία είναι άκρως συμφέρουσα καθώς οδηγεί σε περιορισμό των εισαγωγών ακριβού φυσικού αερίου και άρα βελτιώνει το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη καταγράφεται σημαντική αύξηση στη χρήση του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Είναι ενδεικτικό ότι τον Ιούλιο η συμμετοχή του λιγνίτη βρισκόταν στο 17% και τον Αύγουστο σκαρφάλωσε στο 25%.

Στόχος της ΔΕΗ είναι να διασφαλίσει τη συνεχή λειτουργία 4 έως 7 λιγνιτικών μονάδων. Καθοριστική σε αυτήν την κατεύθυνση αναμένεται να είναι η λειτουργία της νέας μονάδας Πτολεμαΐδα 5 η οποία αναμένεται να ξεκινήσει την παραγωγή τον Σεπτέμβριο.

Το τελευταίο διάστημα στην αυλή της 5ης μονάδας Πτολεμαΐδας άρχισαν να φτάνουν οι πρώτες ποσότητες λιγνίτη. Το ορυκτό καύσιμο φθάνει μέσω των ταινιοδρόμων μεταφοράς από το ορυχείο Μαυροπηγής κι από το Νότιο Πεδίο.

Εξ ου και η ΔΕΗ έχει προκηρύξει μεγάλο διαγωνισμό για τη μετακίνηση αγόνων και την εξόρυξη λιγνίτη, ενώ ο σχεδιασμός της εταιρείας προβλέπει και τη διάνοιξη νέων σημείων για την εξόρυξη λιγνίτη και στο Νότιο Πεδίο.

Οι ποσότητες θα αυξηθούν, ενώ προς τα μέσα του τρέχοντος μήνα, η νέα μονάδα θα τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία. Σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων όλα βαίνουν με βάση τον προγραμματισμό, που προβλέπει ότι η μονάδα θα τεθεί τον Δεκέμβριο σε εμπορική λειτουργία.

Άνοδο της λιγνιτικής παραγωγής επιβάλλει η διεθνής ενεργειακή συγκυρία, στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής προσπάθειας απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο και η ΔΕΗ ετοιμάζεται να θέσει σε πλήρη λειτουργία έξι από τις επτά μονάδες λιγνίτη.

Σημειώνεται ότι το σχέδιο για μέγιστη αξιοποίηση του λιγνίτη, που είχε παρουσιαστεί στις 14 Ιουλίου σε σύσκεψη στο Μαξίμου και για το οποίο έχουν συμφωνήσει κυβέρνηση και ΔΕΗ, μιλά για ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή του στο ενεργειακό μείγμα ώστε να περιοριστεί η χρήση του πανάκριβου αερίου προβλέπει τον διπλασιασμό της λιγνιτικής παραγωγής της ΔΕΗ για το επόμενο 12μηνο, προκειμένου να φτάσει τις 10 TWh έναντι 5 TWh σήμερα. Η ποσότητα αντιστοιχεί στο 20% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης ρεύματος στην Ελλάδα. Παράλληλα δρομολογείται και ο εκσυγχρονισμός λιγνιτωρυχείων, μεταξύ των οποίων και εκείνα της Αχλάδας και της Βεύης στην Φλώρινα.

Δυσεύρετοι οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι για τα ορυχεία

Την ίδια στιγμή, η άρον – άρον εξαγγελία της ξαφνικής απολιγνιτοποίησης αποψίλωσε τη ΔΕΗ από το αναγκαίο προσωπικό με τις εργοληπτικές εταιρείες που μειοδότησαν στους διαγωνισμούς για την επανέναρξη των εργασιών εξόρυξης λιγνίτη στο Ορυχείο του Νοτίου Πεδίου να επιδίδονται σε σαφάρι για την εύρεση οδηγών και χειριστών εκσκαπτικών μηχανημάτων.

Ελάχιστοι ωστόσο είναι οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι που παραμένουν στην περιοχή οι οποίοι απασχολούνται είτε στα οκτάμηνα είτε σε εργολαβίες, με χαμηλές αποδοχές, ορισμένοι άλλαξαν αντικείμενο εργασίας, ενώ, η συντριπτική πλειοψηφία, μετά τις απολύσεις στα Ορυχεία, μετανάστευσαν στη Δυτική Ευρώπη, στην Κύπρο, και σε άλλες χώρες του εξωτερικού, με σαφώς ευνοϊκότερες εργασιακές και οικονομικές συνθήκες.

Η ΔΕΗ το επόμενο διάστημα θα προχωρήσει στην προκήρυξη έξι μεγάλων έργων στο ορυχείο Νοτίου Πεδίου για την μετακίνηση αγόνων και την εξόρυξη λιγνίτη ενώ πρόσφατα ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός της πρώτης εργολαβίας χωματουργικών.

Εκτιμάται ωστόσο πως θα περάσουν 2-3 μήνες ώσπου ο οριστικός ανάδοχος να βάλει τα μηχανήματά του να σκάβουν και να ανοίγουν «μέτωπο» για τα συνεργεία της ΔΕΗ, τα οποία καλώς εχόντων των πραγμάτων θα πιάσουν δουλειά από το νέο έτος.

Οι ενέργειες της ΔΕΗ δεν έχουν περάσει απαρατήρητες και στις εργοληπτικές εταιρίες που «σήκωναν» μεγάλο μέρος της εξόρυξης στα ορυχεία της και τώρα έχει σημάνει κόκκινος συναγερμός.

«Σκάβεις σήμερα και μετά από 6 μήνες έχεις λιγνίτη»

«Eίμαστε στο ψάξιμο για να επιστρέψουν κάποιοι εργαζόμενοι που έφυγαν από την περιοχή τα τελευταία χρόνια, σε γενικές γραμμές τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Το ερώτημα είναι για πόσο χρονικό διάστημα θα έχουμε αύξηση της παραγωγής λιγνίτη, αυτή η διάσταση προβληματίζει ιδιαίτερα τις τεχνικές εταιρείες καθώς δεν έχουμε ξεκάθαρα μηνύματα. Το κυριότερο πρόβλημα είναι οι εργαζόμενοι, αναρωτιούνται για πόσο θα χρειαστεί να επιστρέψουν, κάποιοι έχουν φύγει και στο εξωτερικό», σημειώνει ο Στέφανος Κωνσταντινίδης, ιδιοκτήτης μιας εκ των μεγαλυτέρων εταιριών στο χώρο της εξόρυξης και των χωματουργικών εργασιών.

«Επιπλέον δεν μπαίνει στη δουλειά νέος κόσμος καθώς νιώθει πως δεν υπάρχει προοπτική. Χρειάζεται διπλασιασμός του αριθμού των εργαζομένων για να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα της αύξησης της παραγωγής, από 500 που απασχολούν σήμερα οι εργολάβοι να φτάσουν τους 1.000. Ο λιγνίτης δεν βγαίνει σε μια μέρα, ξεκινάς να σκάβεις σήμερα και μετά από 6 μήνες έχεις αποτέλεσμα. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος πως οι εξαγγελίες για διπλασιασμό της παραγωγής θα μπορέσουν να γίνουν πράξη σύντομα την ώρα που προσωπικό και υποδομές. Τον χειμώνα η εξόρυξη λιγνίτη είναι πολύ πιο δύσκολη», επισημαίνει.

Γιατί συμφέρει ο λιγνίτης σήμερα

Οι κυβερνητικές διακηρύξεις για επιτάχυνση της απολιγνιτοποίησης (βέβαια με ερωτηματικό την ανεξήγητη βιασύνη της Ελλάδας να την εφαρμόσει με τον...ξαφνικό θάνατο των ορυχείων, ακόμα και πριν την ενεργειακή κρίση) ασφαλώς ήταν καλοδεχούμενες καθώς η ΔΕΗ πλήρωνε τεράστια ποσά σε δικαιώματα ρύπων για να λειτουργούν οι γηρασμένες μονάδες και προς τη σωστή κατεύθυνση σε περιβάλλον όμως σχετικής ομαλότητας.

Ωστόσο, επειδή ο πραγματικός κόσμος είναι…σκληρός και με δεδομένο πως η ολική στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που θα έλυνε το πρόβλημα, για πρακτικούς λόγους (επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων, γκάζι στις αδειοδοτήσεις) δεν είναι εφικτή άμεσα, όλα ανατράπηκαν μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και τη μετατροπή σε όπλο του φυσικού αερίου της Gazprom, μέσω της οποίας ελέγχει πάνω από το 40% της ενεργειακής κατανάλωσης της Ευρώπης.

Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν ακόμη και στα 300 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, ενώ οι λογαριασμοί ρεύματος υπερτριπλασιάστηκαν. Το φυσικό αέριο, που εισάγεται στη χώρα μας κατά περίπου 35% με 40% από τη Ρωσία, αποτελεί κυρίαρχο καύσιμο στην ηλεκτροπαραγωγή. Το λειτουργικό κόστος μιας μονάδας λιγνίτη κυμαίνεται στα 120 ευρώ/MWh (90 ευρώ κόστος ρύπων και 30 ευρώ κόστος καυσίμου).

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 04.09.2022