Βιβλίο: Ο κόσμος μέσα από τα μάτια του έφηβου Ντίνου Χριστιανόπουλου
Τι έγραφε στα σχολικά του τετράδια – Τι ανακαλύπτουμε μέσα από αυτά
25/11/2021 15:15
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Το όνομά του και μόνο είναι αρκετό για να σηματοδοτήσει μια τεράστια αξία στα ελληνικά γράμματα και μάλιστα ταυτισμένη με τη Θεσσαλονίκη.
Πώς όμως ήταν αυτή η υψηλή μορφή στην παιδική ηλικία; Δείχνουν κάποιοι σπουδαίοι άνθρωποι σημάδια από νωρίς ότι θα εξελιχθούν σε στυλοβάτες της τέχνης και της κοινωνίας;
Φαίνεται πως ναι –τουλάχιστον αυτό ισχύει για τον ποιητή της Θεσσαλονίκης – αν διαβάσει κανείς τον τόμο «Μαθητικές εργασίες 1943-1948» που περιλαμβάνει επιλεγμένες εργασίες από τα μαθητικά χρόνια του λογοτέχνη μέσα από τις οποίες μαθαίνουμε πράγματα για την εκκόλαψη ενός μελλοντικού λογοτέχνη. «Διακρίνουμε πρώιμα στοιχεία της πνευματικής προσωπικότητας, που αργότερα ο Χριστιανόπουλος ανέπτυξε, αλλά μαθαίνουμε και αρκετά πράγματα για την εκπαιδευτική και γενικότερα για την κοινωνική-ιστορική πραγματικότητα της κατοχικής και εμφυλιακής Ελλάδας», τονίζει στο makthes.gr ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και ερευνητής του έργου του ποιητή Δημήτριος Κόκορης, που υπογράφει προλογικό σημείωμα στην έκδοση.
Σε μορφή πανομοιότυπου ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα
Πρόκειται για το περιεχόμενο έντεκα αριθμημένων μικρών τετραδίων (12,5×17 εκ.), καπλαντισμένων από τον ίδιο τον Χριστιανόπουλο. Τα τετράδια αυτά βρέθηκαν σε έναν φάκελο, όταν το 2016 ο συγγραφέας δώρισε το αρχείο του στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δεδομένου ότι ο Χριστιανόπουλος γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1931, οι εργασίες αυτές έγιναν την εποχή από δώδεκα έως δεκαεπτά ετών.
Η έκδοση είναι σε μορφή πανομοιότυπου ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα, και σκοπό έχει να φωτίσει τα εξελικτικά στάδια διαμόρφωσης του συγγραφέα. Μέσα από το παρουσιαζόμενο υλικό αναδύονται δύο κύριες κατηγορίες. Ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει τα υφολογικά και δομικά γνωρίσματα της προσωπικής του γραφής, καθώς και τις θεματικές συνιστώσες που αργότερα αναπτύχθηκαν στο λογοτεχνικό του έργο (ακριβολογία, κριτική διάθεση, πρώιμη ωριμότητα, λυρική διάθεση κτλ). «Τα συγκεκριμένα κείμενα περιέχουν σκιαγραφήσεις ή και ενδείξεις των εκπαιδευτικών αλλά και γενικότερα των κοινωνικοϊστορικών συνθηκών, ώστε μέσα από τη ματιά, τη συγγραφική ικανότητα και την κριτική διάθεση ενός ευαίσθητου εφήβου να μπορούμε να συλλέξουμε πληροφορίες και να εξαγάγουμε συμπεράσματα εκ πρώτης όψεως για τη Θεσσαλονίκη και επί της ουσίας για την Ελλάδα κατά τη βιωματικά σκληρή, κοινωνικά ρευστή και ιστορικά σύνθετη δεκαετία του 1940: Oι πυροβολισμοί που διαπερνούν την ησυχία της νύχτας, οι βομβαρδισμοί, η αγωνιώδης προσέλευση στα καταφύγια, η φοβερή πείνα, τα εθνικά ιδεώδη, τα συσσίτια, ο στρατευμένος χριστιανισμός, τα πρώτα στρεβλά βήματα της μεταπολεμικής κοινωνίας προς την αστικοποίηση και πολλές ακόμη πτυχές της τότε καθημερινότητας συσσωματώνονται στα εφηβικά πονήματα του Χριστιανόπουλου, στα οποία η νεανική αφέλεια και αναμενόμενη αθωότητα συνυπάρχουν με την κριτική διάθεση και ενίοτε με τον καταγγελτικό τόνο», επισημαίνει ο κ. Κόκορης.
Προανάκρουσμα μιας στιβαρής συγγραφικής παρουσίας
Τα συναισθήματα που γεννήθηκαν στον πανεπιστημιακό από την έκδοση αυτή ήταν αφενός ικανοποίηση, γιατί ως ερευνητής του έργου του Χριστιανόπουλου βρήκε μία πηγή στοιχείων για το αφετηριακό στάδιο της συγγραφικής πορείας τού λογοτέχνη, αφετέρου αγωνία για το πώς θα υποδεχτεί και θα διαβάσει το βιβλίο η αναγνωστική κοινή γνώμη. «Αρκετοί αναγνώστες γνωρίζουν τον Χριστιανόπουλο μόνον από τις πολυάριθμες συνεντεύξεις του και από ευάριθμα ευρέως γνωστά λογοτεχνικά του κείμενα, οπότε ελλοχεύει ο κίνδυνος ‘μεγάλων προσδοκιών’: θα ήταν υπερβολικό και άτοπο να θεωρήσουμε το υλικό του βιβλίου σαν προερχόμενο από ένα παιδί θαύμα, που έγραφε και σκεφτόταν στα δεκαπέντε του χρόνια, με τον τρόπο που σκεφτόταν και λογοτεχνικά εκφραζόταν κατά την ηλικιακή του ωριμότητα. Τα κείμενα προαναγγέλλουν εν σπέρματι την κατοπινή λογοτεχνική πορεία του Χριστιανόπουλου, γεγονός αναντίρρητα αξιοπρόσεκτο, αλλά δεν θα πρέπει να εισπράξουμε τις μαθητικές του εργασίες σαν αποδείξεις μιας πρώιμης λογοτεχνικής ιδιοφυίας», υπογραμμίζει.
Ωστόσο, ο Χριστιανόπουλος, όταν συνέγραφε τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στην έκδοση, είχε αρχίσει να διαμορφώνει την ποιητική του ιδιότητα. Ενδεικτικά σε μία έκθεσή του κλείνει με ένα απόσπασμα λαϊκής θυμοσοφίας: «[...] καλύτερα νά ‘σαι“σ’ όλα μέσα”, παρά να μυρίζεις λιγάκι... μονοπλευρία». Τα συγκεκριμένα κείμενα σε αρκετά σημεία τους αποτελούν προανάκρουσμα μιας στιβαρής σε μεταγενέστερο στάδιο συγγραφικής παρουσίας. «Ο Χριστιανόπουλος ως ποιητής, πεζογράφος και ερευνητής είχε και έχει σημαντική παρουσία στον πνευματικό χώρο. Κατά τούτο, έχουν ενδιαφέρον και τα εξελικτικά στάδια διαμόρφωσης του συγγραφέα, ακόμη και τα αφετηριακά, κατά τα οποία διαμορφωνόταν και βαθμιαία σχηματιζόταν η λογοτεχνική του ταυτότητα. Ήδη στις μαθητικές του εργασίες, ανιχνεύονται υφολογικά και δομικά γνωρίσματα της προσωπικής γραφής του Χριστιανόπουλου, καθώς και θεματικές περιοχές που αργότερα αναπτύχθηκαν στο λογοτεχνικό του έργο: ακριβολογία, κριτική διάθεση, πρώιμη ωριμότητα, λυρική διάθεση (ιδίως ως προς την περιγραφή των εποχών του έτους και της φύσης ή κατά τον σχηματισμό εικόνων αντλημένων από τη φύση), βαθύς επηρεασμός από τον στρατευμένο χριστιανισμό, αγάπη προς τους γονείς, ηρωοποίηση των κοινωνικά απορριγμένων, αίσθηση καθήκοντος, ενδυναμωμένη από μια ηθικής φόρτισης δεοντολογία», σημειώνει ο κ. Κόκορης.
Τέλος, ως προς τη χρησιμότητα του βιβλίου αυτού σε μια τόσο δύσκολη εποχή σαν αυτή που διανύουμε ο ερευνητής αναφέρει «Ο τόμος μπορεί να λειτουργήσει ως ένα ενδιαφέρον και χρήσιμο ανάγνωσμα, το οποίο αποκαλύπτει πρώιμα στάδια της πνευματικής και συγγραφικής πορείας ενός ανθρώπου, που με το ώριμο ποιητικό και πεζογραφικό του έργο άφησε βαθύ ίχνος στο νεοελληνικό λογοτεχνικό πεδίο. Η έκδοση μπορεί να λειτουργήσει και ως πηγή πληροφοριών για την εκπαιδευτική, κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα της Ελλάδας κατά τη δεκαετία του 1940».
Το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο της 18ης ΔΕΒΘ την Κυριακή 28 Νοεμβρίου στις 3μμ-4μμ από τον Δημήτριο Κόκορη και τον ομότιμο καθηγητή ΑΠΘ και επίτιμο καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Ιωάννη Χασιώτη.
Σχετικά Άρθρα
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Το όνομά του και μόνο είναι αρκετό για να σηματοδοτήσει μια τεράστια αξία στα ελληνικά γράμματα και μάλιστα ταυτισμένη με τη Θεσσαλονίκη.
Πώς όμως ήταν αυτή η υψηλή μορφή στην παιδική ηλικία; Δείχνουν κάποιοι σπουδαίοι άνθρωποι σημάδια από νωρίς ότι θα εξελιχθούν σε στυλοβάτες της τέχνης και της κοινωνίας;
Φαίνεται πως ναι –τουλάχιστον αυτό ισχύει για τον ποιητή της Θεσσαλονίκης – αν διαβάσει κανείς τον τόμο «Μαθητικές εργασίες 1943-1948» που περιλαμβάνει επιλεγμένες εργασίες από τα μαθητικά χρόνια του λογοτέχνη μέσα από τις οποίες μαθαίνουμε πράγματα για την εκκόλαψη ενός μελλοντικού λογοτέχνη. «Διακρίνουμε πρώιμα στοιχεία της πνευματικής προσωπικότητας, που αργότερα ο Χριστιανόπουλος ανέπτυξε, αλλά μαθαίνουμε και αρκετά πράγματα για την εκπαιδευτική και γενικότερα για την κοινωνική-ιστορική πραγματικότητα της κατοχικής και εμφυλιακής Ελλάδας», τονίζει στο makthes.gr ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και ερευνητής του έργου του ποιητή Δημήτριος Κόκορης, που υπογράφει προλογικό σημείωμα στην έκδοση.
Σε μορφή πανομοιότυπου ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα
Πρόκειται για το περιεχόμενο έντεκα αριθμημένων μικρών τετραδίων (12,5×17 εκ.), καπλαντισμένων από τον ίδιο τον Χριστιανόπουλο. Τα τετράδια αυτά βρέθηκαν σε έναν φάκελο, όταν το 2016 ο συγγραφέας δώρισε το αρχείο του στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δεδομένου ότι ο Χριστιανόπουλος γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1931, οι εργασίες αυτές έγιναν την εποχή από δώδεκα έως δεκαεπτά ετών.
Η έκδοση είναι σε μορφή πανομοιότυπου ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα, και σκοπό έχει να φωτίσει τα εξελικτικά στάδια διαμόρφωσης του συγγραφέα. Μέσα από το παρουσιαζόμενο υλικό αναδύονται δύο κύριες κατηγορίες. Ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει τα υφολογικά και δομικά γνωρίσματα της προσωπικής του γραφής, καθώς και τις θεματικές συνιστώσες που αργότερα αναπτύχθηκαν στο λογοτεχνικό του έργο (ακριβολογία, κριτική διάθεση, πρώιμη ωριμότητα, λυρική διάθεση κτλ). «Τα συγκεκριμένα κείμενα περιέχουν σκιαγραφήσεις ή και ενδείξεις των εκπαιδευτικών αλλά και γενικότερα των κοινωνικοϊστορικών συνθηκών, ώστε μέσα από τη ματιά, τη συγγραφική ικανότητα και την κριτική διάθεση ενός ευαίσθητου εφήβου να μπορούμε να συλλέξουμε πληροφορίες και να εξαγάγουμε συμπεράσματα εκ πρώτης όψεως για τη Θεσσαλονίκη και επί της ουσίας για την Ελλάδα κατά τη βιωματικά σκληρή, κοινωνικά ρευστή και ιστορικά σύνθετη δεκαετία του 1940: Oι πυροβολισμοί που διαπερνούν την ησυχία της νύχτας, οι βομβαρδισμοί, η αγωνιώδης προσέλευση στα καταφύγια, η φοβερή πείνα, τα εθνικά ιδεώδη, τα συσσίτια, ο στρατευμένος χριστιανισμός, τα πρώτα στρεβλά βήματα της μεταπολεμικής κοινωνίας προς την αστικοποίηση και πολλές ακόμη πτυχές της τότε καθημερινότητας συσσωματώνονται στα εφηβικά πονήματα του Χριστιανόπουλου, στα οποία η νεανική αφέλεια και αναμενόμενη αθωότητα συνυπάρχουν με την κριτική διάθεση και ενίοτε με τον καταγγελτικό τόνο», επισημαίνει ο κ. Κόκορης.
Προανάκρουσμα μιας στιβαρής συγγραφικής παρουσίας
Τα συναισθήματα που γεννήθηκαν στον πανεπιστημιακό από την έκδοση αυτή ήταν αφενός ικανοποίηση, γιατί ως ερευνητής του έργου του Χριστιανόπουλου βρήκε μία πηγή στοιχείων για το αφετηριακό στάδιο της συγγραφικής πορείας τού λογοτέχνη, αφετέρου αγωνία για το πώς θα υποδεχτεί και θα διαβάσει το βιβλίο η αναγνωστική κοινή γνώμη. «Αρκετοί αναγνώστες γνωρίζουν τον Χριστιανόπουλο μόνον από τις πολυάριθμες συνεντεύξεις του και από ευάριθμα ευρέως γνωστά λογοτεχνικά του κείμενα, οπότε ελλοχεύει ο κίνδυνος ‘μεγάλων προσδοκιών’: θα ήταν υπερβολικό και άτοπο να θεωρήσουμε το υλικό του βιβλίου σαν προερχόμενο από ένα παιδί θαύμα, που έγραφε και σκεφτόταν στα δεκαπέντε του χρόνια, με τον τρόπο που σκεφτόταν και λογοτεχνικά εκφραζόταν κατά την ηλικιακή του ωριμότητα. Τα κείμενα προαναγγέλλουν εν σπέρματι την κατοπινή λογοτεχνική πορεία του Χριστιανόπουλου, γεγονός αναντίρρητα αξιοπρόσεκτο, αλλά δεν θα πρέπει να εισπράξουμε τις μαθητικές του εργασίες σαν αποδείξεις μιας πρώιμης λογοτεχνικής ιδιοφυίας», υπογραμμίζει.
Ωστόσο, ο Χριστιανόπουλος, όταν συνέγραφε τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στην έκδοση, είχε αρχίσει να διαμορφώνει την ποιητική του ιδιότητα. Ενδεικτικά σε μία έκθεσή του κλείνει με ένα απόσπασμα λαϊκής θυμοσοφίας: «[...] καλύτερα νά ‘σαι“σ’ όλα μέσα”, παρά να μυρίζεις λιγάκι... μονοπλευρία». Τα συγκεκριμένα κείμενα σε αρκετά σημεία τους αποτελούν προανάκρουσμα μιας στιβαρής σε μεταγενέστερο στάδιο συγγραφικής παρουσίας. «Ο Χριστιανόπουλος ως ποιητής, πεζογράφος και ερευνητής είχε και έχει σημαντική παρουσία στον πνευματικό χώρο. Κατά τούτο, έχουν ενδιαφέρον και τα εξελικτικά στάδια διαμόρφωσης του συγγραφέα, ακόμη και τα αφετηριακά, κατά τα οποία διαμορφωνόταν και βαθμιαία σχηματιζόταν η λογοτεχνική του ταυτότητα. Ήδη στις μαθητικές του εργασίες, ανιχνεύονται υφολογικά και δομικά γνωρίσματα της προσωπικής γραφής του Χριστιανόπουλου, καθώς και θεματικές περιοχές που αργότερα αναπτύχθηκαν στο λογοτεχνικό του έργο: ακριβολογία, κριτική διάθεση, πρώιμη ωριμότητα, λυρική διάθεση (ιδίως ως προς την περιγραφή των εποχών του έτους και της φύσης ή κατά τον σχηματισμό εικόνων αντλημένων από τη φύση), βαθύς επηρεασμός από τον στρατευμένο χριστιανισμό, αγάπη προς τους γονείς, ηρωοποίηση των κοινωνικά απορριγμένων, αίσθηση καθήκοντος, ενδυναμωμένη από μια ηθικής φόρτισης δεοντολογία», σημειώνει ο κ. Κόκορης.
Τέλος, ως προς τη χρησιμότητα του βιβλίου αυτού σε μια τόσο δύσκολη εποχή σαν αυτή που διανύουμε ο ερευνητής αναφέρει «Ο τόμος μπορεί να λειτουργήσει ως ένα ενδιαφέρον και χρήσιμο ανάγνωσμα, το οποίο αποκαλύπτει πρώιμα στάδια της πνευματικής και συγγραφικής πορείας ενός ανθρώπου, που με το ώριμο ποιητικό και πεζογραφικό του έργο άφησε βαθύ ίχνος στο νεοελληνικό λογοτεχνικό πεδίο. Η έκδοση μπορεί να λειτουργήσει και ως πηγή πληροφοριών για την εκπαιδευτική, κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα της Ελλάδας κατά τη δεκαετία του 1940».
Το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο της 18ης ΔΕΒΘ την Κυριακή 28 Νοεμβρίου στις 3μμ-4μμ από τον Δημήτριο Κόκορη και τον ομότιμο καθηγητή ΑΠΘ και επίτιμο καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Ιωάννη Χασιώτη.
ΣΧΟΛΙΑ