Με την προσδοκία το 2021 να σηματοδοτήσει την επάνοδο του ΑΕΠ σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης πορεύεται το οικονομικό επιτελείο, σε έναν μακρύ δρόμο γεμάτο ρίσκα, παγίδες, νάρκες και αβεβαιότητες.

Ο αόρατος εχθρός απειλεί ανά πάσα στιγμή να ανατρέψει τους σχεδιασμούς με το βασικό παράγοντα που θα καθορίσει την οικονομική ανάταξη να μην έχει σχέση με κάποιο οικονομικό μέγεθος. Η επιτυχής και έγκαιρη ολοκλήρωση του εμβολιασμού μεγάλου τμήματος του πληθυσμού καθίσταται καίριας σημασίας για να επανέλθει η κανονικότητα στην παραγωγική δραστηριότητα.

Με την αγορά να... ανοιγοκλείνει ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, βασικό ζητούμενο για το τρέχον έτος είναι η συνέχιση της στήριξης εργαζομένων και επιχειρείν για να ανταπεξέλθουν στην οικονομική λαίλαπα και να επιβιώσουν και στη μετα-πανδημική εποχή, χωρίς όμως την ίδια στιγμή να εκτροχιαστούν τα δημοσιονομικά μεγέθη. Μπορεί μέχρι στιγμής η Κομισιόν να έχει αναστείλει προσωρινά τον δημοσιονομικό... ζουρλομανδύα που υποχρέωνε τις χώρες να μην έχουν έλλειμμα πάνω από 3%, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεφύγουν πρωτογενές έλλειμμα και χρέος, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα υπονομευτεί η πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομικής αλυσίδας.

Το εθνικό στοίχημα

Πέρα όμως από τα απολύτως αναγκαία μέτρα που βοηθούν την οικονομία να πάει παρακάτω, εθνικό στοίχημα αποτελεί η συγκρότηση μίας συνεκτικής και μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής στρατηγικής, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν και τις συνθήκες εκτάκτου ανάγκης που έχουν προκύψει. Βασικό πυλώνα αυτής της στρατηγικής αποτελούν τα κονδύλια του ταμείου ανάκαμψης που μπορούν να μετασχηματίσουν, όσο κοινότοπο και αν ακούγεται, οικονομικά και τεχνολογικά τη χώρα.

Η αποτελεσματική, σώφρον και ταχεία διοχέτευση των κεφαλαίων σε ώριμα έργα αναπτυξιακής πνοής είναι συνθήκη ικανή να θέσει τις βάσεις για το χτίσιμο ενός νέου παραγωγικού μοντέλου με κύριους αιμοδότες την βιομηχανία και τις εξωστρεφείς και καινοτόμες επιχειρήσεις. Με δεδομένο πως το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του ταμείου θα διατεθεί σε δράσεις που έχουν σχέση με τεχνολογία και πράσινη οικονομία, η χώρα καλείται να βαδίσει σε τροχιά παράλληλη με των υπολοίπων οικονομιών για μη χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

Οι καταλύτες

Όλα αυτά μπορεί να φαντάζουν ουτοπικά για μία χώρα σαν την Ελλάδα με τις γνωστές παθογένειες και αγκυλώσεις που τη χαρακτηρίζουν. Για να γίνουν πράξη απαιτείται η δημόσια διοίκηση να τρέξει, τα γραφειοκρατικά εμπόδια να... κατεδαφιστούν, οι ολιγωρίες να εξαλειφθούν και πάνω από όλα οι νοοτροπίες να αλλάξουν.

Πέρα από αυτά, ώθηση στην οικονομία που κατά το γνωστό κλισέ είναι κυρίως κλίμα, θα δώσει η αλλαγή της ψυχολογίας του κόσμου, η διοχέτευση ζεστού χρήματος σε επιχειρείν και νοικοκυριά για να κινηθεί η αγορά, κάτι που θα αυξήσει την ιδιωτική κατανάλωση και η συνειδητοποίηση από τους πολίτες ότι το αύριο, μετά το τέλος του υγειονομικού εφιάλτη, θα είναι καλύτερο.

Η οικονομική κατρακύλα σε αριθμούς

Για να καταστεί σαφές το οικονομικό αποτύπωμα (με την ύφεση το 2020 να υπολογίζεται σε 10%, δηλαδή 16 δισ. ευρώ «εξαερώθηκαν»), με την ελπίδα να μην είναι ανεξίτηλο, που άφησε ο COVID-19 στον παραγωγικό ιστό της χώρας αξίζει να σταθούμε σε κάποια στοιχεία.

Απώλειες της τάξης των 13,1 δισ. ευρώ ή σε ποσοστό 15,8% είχαν στον τζίρο τους οι επιχειρήσεις της χώρας το γ’ τρίμηνο του 2020, με το μεγαλύτερο χτύπημα να δέχονται οι επιχειρήσεις στην παροχή καταλύματος και στην εστίαση. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, για το σύνολο των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων της οικονομίας ο κύκλος εργασιών ανήλθε σε 69.807.414 χιλ. ευρώ από 82.914.982 χιλ. ευρώ το γ’ τρίμηνο του 2019, με τη μεγαλύτερη μείωση κατά 50,4% να παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις της εστίασης.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2020, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, διαμορφώθηκε σε 8,6 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 8,5 δισ. ευρώ, κυρίως ως αποτέλεσμα της κατακόρυφης πτώσης των εισπράξεων από ταξιδιωτικές υπηρεσίες αλλά και υπηρεσίες μεταφορών.

Τα έσοδα από τον τουρισμό παρουσιάστηκαν μειωμένα κατά 78,2% κατά το πρώτο εννεάμηνο τους έτους, διαμορφούμενα στα 3,5 δισ. ευρώ, έναντι των 16,1 δισ. ευρώ κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2019.

Η διεθνής αεροπορική κίνηση επιβατών μειώθηκε κατά 72% μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 2020, σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2019. Στο διάστημα αυτό, οι διεθνείς πτήσεις προς τα ελληνικά αεροδρόμια μειώθηκαν, από 300.000 το 2019, σε 116.000, και οι αφίξεις επιβατών, από 22,2 εκατ. σε 6,2 εκατ. Το μέσο ποσοστό πληρότητας κατά το τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2020, διαμορφώθηκε στο 23% από 71% που ήταν το αντίστοιχο διάστημα του 2019.

Ο δείκτης όγκου της βιομηχανικής παραγωγής μειώθηκε κατά 3,7%, την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου του 2020, ενώ ο δείκτης όγκου των λιανικών πωλήσεων κατά 3,6% την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου, δείγμα ότι η βιομηχανία αντιστάθηκε... σθεναρά στην επίθεση του κορονοϊού.

Τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗΣ αντανακλούν τις χαμηλές... ταχύτητες στην αγορά εργασίας: το ενδεκάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2020 σημειώθηκε θετικό ισοζύγιο 90.887 νέων θέσεων εργασίας, που όμως υπολείπεται κατά περίπου 40 χιλιάδες θέσεις εργασίας σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Το ποσοστό ανεργίας το β’ τρίμηνο αυξήθηκε σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο (16,7% από 16,2%). Η επίδραση της κορονο-κρίσης στην αγορά εργασίας ήταν πιο αισθητή τουρισμό και εστίαση, όπου οι εποχικές προσλήψεις που συνήθως πραγματοποιούνται το β’ τρίμηνο είτε ματαιώθηκαν είτε αναβλήθηκαν για αργότερα.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα μέτρα στήριξης που ελήφθησαν αναχαίτισαν σε κάποιο βαθμό τις παρενέργειες της υγειονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας, ωστόσο η πραγματική εικόνα θα φανεί όταν οι επιχειρήσεις ανεβάσουν ρολά και διαπιστωθεί ποιοι άντεξαν και ποιοι προχώρησαν σε οριστικό... lockdown.

Η πραγματική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών μειώθηκε ταχύτερα (-12,0%) σε σχέση με τη μείωση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος (-7,3), με αποτέλεσμα το ποσοστό αποταμίευσης να ανέλθει σε 5,9%, από 0,9% το β’ τρίμηνο του 2019, δείγμα της ανασφάλειας των πολιτών για τα μελλούμενα.