Το προσεχές διάστημα αναμένεται να βγει στον «αέρα» η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (ΟΑΣΠ), προκειμένου να ξεκινήσει ο προσεισμικός έλεγχος των δημόσιων κτιρίων της χώρας. Όπως είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση, προτεραιότητα θα δοθεί στα σχολεία και τα νοσοκομεία, συνολικά 20.000 κτίρια. 

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΣΠ, το 46% των υφιστάμενων κατασκευών της Ελλάδας έχουν χτιστεί από το 1959-1985 με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959, το 32% πριν το 1959 χωρίς αντισεισμικό κανονισμό, το 13% των κτιρίων που έχουν χτιστεί από το 1985 έως το 1995 είναι με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959 και τα πρόσθετα άρθρα του 1985, και το 9% των κτιρίων που έχουν χτιστεί από το 1995 έως σήμερα είναι με τον νέο αντισεισμικό κανονισμό και τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό του 2000.

Η διενέργεια του πρωτοβάθμιου (οπτικός) και δευτεροβάθμιου (με μηχανήματα) προσεισμικού ελέγχου έχει ανατεθεί στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Στις 3 Οκτωβρίου εστάλη από τον ΟΑΣΠ σχετικό έγγραφο στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, στο υπουργείο Παιδείας, στο υπουργείο Υγείας, στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και την ΚΕΔΕ ώστε να ενημερωθούν οι αρμόδιοι φορείς για τα στοιχεία των κτιρίων που υποχρεούνται να καταχωρίσουν στην πλατφόρμα, εντός δύο μηνών. Θα ακολουθήσει η εκπαίδευση των μηχανικών από το ΤΕΕ και στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι προσεισμικοί έλεγχοι.

Όπως εξηγούν πηγές του ΟΑΣΠ στη «ΜτΚ», σκοπός του πρωτοβάθμιου προσεισμικού ελέγχου είναι η προτεραιοποίηση των κτηρίων που πρέπει να περάσουν από δευτεροβάθμιο έλεγχο.

«Ο πρώτος έλεγχος έγινε αλλά έμεινε εκεί»

Ο Χαράλαμπος Στεργιάδης, διευθυντής της Αυτοτελούς Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, λέει στη «ΜτΚ» ότι κάθε φορέας ήλεγχε τα δικά του κτίρια και έστελνε τα δελτία ελέγχου στον ΟΑΣΠ.

«Τα σχολεία ανήκαν στον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων που μετονομάστηκε σε Κτιριακές Υποδομές. Τότε, είχε δοθεί βαρύτητα για ελέγχους στη ζώνη 3 σεισμικότητας στον ελλαδικό χώρο, δηλαδή στη Νότια Ελλάδα και στα σχολεία της χώρας που ήταν κατασκευασμένα από 1960-1984 και πριν το ’60. Ο πρώτος έλεγχος έγινε αλλά έμεινε εκεί. Με τον νέο νόμο, Ν. 5037/23, ο προσεισμικός έλεγχος θα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και ο έλεγχος θα γίνεται από μηχανικούς του ΤΕΕ. Τα δεδομένα θα καταχωρούνται στην πλατφόρμα του ΟΑΣΠ ώστε να υπάρχει μία βάση δεδομένων για να δρομολογηθούν οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν».

Στις αρχές του ’24, θα συνεδριάσει όπως κάθε χρόνο και το συντονιστικό όργανο της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας, σε συνεργασία με τον ΟΑΣΠ, ώστε να γίνει η αποτίμηση και να δρομολογηθούν οι ενέργειες αντισεισμικής προστασίας που πρέπει να γίνουν μέσα στη νέα χρονιά.

«Στόχος να ολοκληρωθεί η διαδικασία σε έναν χρόνο»

Όσα δεν έγιναν μέσα σε 23 χρόνια προσδοκάται να γίνουν μέσα σε μερικούς μήνες… Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας θα εντοπίζει τις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν στην εκτέλεση του προσεισμικού ελέγχου σε δημόσια κτίρια και θα φροντίσει για την επιτάχυνση των διαδικασιών.

Ο Βασίλης Λεκίδης είναι πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Φυσικών Καταστροφών του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) και μέλος της επιτροπής Εποπτείας Προσεισμικού Ελέγχου. Εξηγεί στη «ΜτΚ» ότι ο προσεισμικός έλεγχος θεσπίστηκε πριν από 23 χρόνια. 

«Έως σήμερα, ο προσεισμικός έλεγχος γινόταν από τις τεχνικές υπηρεσίες των δήμων. Από το 2001, όπου οι δήμοι όφειλαν να ξεκινήσουν τον σχετικό έλεγχο, ορισμένοι δεν προχώρησαν καθόλου τις διαδικασίες. Στόχος είναι σε έναν χρόνο να έχει ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία ελέγχου στα δημόσια κτίρια της χώρας, με προτεραιότητα σχολεία και νοσοκομεία». Σύμφωνα με τον κ. Λεκίδη από ένα σύνολο 85.000 δημόσιων κτιρίων, μέσα σε 23 χρόνια έχει γίνει έλεγχος σε μόλις 17.000. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι στον δήμο Θεσσαλονίκης, έχουν ελεγχθεί σε προσεισμικό επίπεδο, σχεδόν όλα τα σχολικά κτίρια. 

«Το σύνολο των δήμων της χώρας, είχε μικρές συμμετοχές διότι ο προσεισμικός έλεγχος είχε ξεκινήσει με πολύ αργούς ρυθμούς και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή του κτηριακού αποθέματος», περιγράφει και συμπληρώνει πως πλέον υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο επιτάχυνσης των διαδικασιών.

Πώς θα λειτουργήσει

Από το Ταμείο Ανάκαμψης εξασφαλίστηκαν πόροι ύψους 35 εκατ. ευρώ, με τα οποία αναλαμβάνει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας να «τρέξει» τις διαδικασίες. Τις προσεχείς ημέρες σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ», θα βγει η προκήρυξη μέσω της οποία θα επιλεγούν οι ελεγκτές μηχανικοί που θα προχωρήσουν τους προσεισμικούς ελέγχους των δημοσίων κτιρίων. 

Ο κ. Λεκίδης που είναι μέλος της Επιτροπής Εποπτείας Προσεισμικού Ελέγχου, περιγράφει ότι τα δελτία προσεισμικού ελέγχου θα αξιολογούνται και θα βαθμολογούνται σε κατηγορίες εκτίμηση σεισμικής διακινδύνευσης Α’, Β’, Γ’, όπου σε όσα θα χαρακτηρίζονται ως Α’ (πρώτης προτεραιότητας, με υψηλό δείκτη τρωτότητας) θα γίνεται δευτεροβάθμιος έλεγχος, ώστε να προχωρήσουν οι παρεμβάσεις άρσης τρωτότητας. 

«Η Επιτροπή επικαιροποίησε το δελτίο προσεισμικού ελέγχου, με βάση τα σύγχρονα στοιχεία. Επίσης, επιμελήθηκε την οριστικοποίηση της βάσης δεδομένων που θα δεχτεί τα δελτία ελέγχου και έθεσε τα στάδια ελέγχου, ώστε να γίνει η κατηγοριοποίηση. Θα είναι επίσης υπεύθυνη για την εποπτεία του ρυθμού εκτέλεσης των ελέγχων. Στόχος είναι η πρόληψη, ώστε να γνωρίζουμε ποια δημόσια κτίρια είναι τα πιο ευάλωτα, για να ενισχυθούν και να μην κινδυνεύουν από κατάρρευση», περιγράφει ο κ. Λεκίδης.

«Για πρώτη φορά ενιαίο σχέδιο πρόληψης»

Ο Γιώργος Στασινός, πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος υπογραμμίζει στη «ΜτΚ» ότι για πρώτη φορά υπάρχει ένα ενιαίο σχέδιο πρόληψης απέναντι στους σεισμούς. 

«Για πρώτη φορά στη χώρα δημιουργείται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τον προσεισμικό έλεγχο των δημοσίων κτιρίων, καταρχήν, αλλά και των κρίσιμων κτιρίων και υποδομών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Με χρονοδιάγραμμα και χρηματοδότηση. Και αυτό συμβαίνει με την υποστήριξη του ΤΕΕ και τη συμμετοχή χιλιάδων μηχανικών που έχουν την εμπειρία και τα επαγγελματικά εφόδια να συνδράμουν το κράτος σε αυτό το απαραίτητο βήμα για την ασφάλεια των πολιτών και την ανθεκτικότητα της πολιτείας. Είναι μία σταθερή διεκδίκηση του ΤΕΕ για δεκαετίες που τώρα υλοποιείται. ΤΕΕ, ΟΑΣΠ, υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, η αυτοδιοίκηση και άλλοι φορείς συνεργαζόμαστε για πρώτη φορά σε ένα ενιαίο σχέδιο πρόληψης».

Περιγράφει πως ο πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος θα δώσει μία πολύ καλή εικόνα για το επίπεδο ασφάλειας των δημοσίων κτιρίων, «θα δώσει πλήρη εικόνα στην πολιτεία για τις ανάγκες τυχόν παρεμβάσεων, και ελπίζω ότι θα δημιουργήσει στην κοινωνία και στην οικονομία μία κουλτούρα τακτικού, περιοδικού ελέγχου όλων των κτιρίων, δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που θα καθιερωθεί και θα μακροημερεύσει τα επόμενα χρόνια. 

Πρώτος στόχος είναι, με τη συνδρομή των ελλήνων μηχανικών, να ελεγχθούν όλα τα κρίσιμα δημόσια κτίρια μέσα στους επόμενους λίγους μήνες. Σε λίγες ημέρες λοιπόν ξεκινά η εγγραφή στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Μηχανικών - Ελεγκτών Προσεισμικού Ελέγχου του ΤΕΕ, ώστε μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2024 να γίνουν οι έλεγχοι».

«Να μην μείνουμε στη διαπίστωση»

Από την πλευρά τους οι γονείς επισημαίνουν την ανάγκη, οι διαδικασίες προσεισμικού ελέγχου να «τρέξουν» γρήγορα και να είναι ουσιαστικές.

Ο Θανάσης Κοκονάς, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας εξηγεί στη «ΜτΚ» πως είναι απαραίτητο, ο προσεισμικός έλεγχος να προχωρήσει σε συνδυασμό με τον έλεγχο των οικοδομικών αδειών των σχολικών κτιρίων. «Αρκετά σχολεία δεν έχουν οικοδομικές άδειες και έτσι, δεν μπορούν να ληφθούν και τα κατάλληλα μέτρα πυρασφάλειας. 

Εμείς εδώ και καιρό ζητούμε από τους δήμους, να προχωρήσουν οι προσεισμικοί έλεγχοι, να μην είναι μόνον οπτικοί. Σε πρώτο βαθμό, απ’ ό,τι γνωρίζουμε, οι έλεγχοι σε σχολεία της Θεσσαλονίκης προχώρησαν σε ποσοστό 30%». 

Περιγράφει πως αίτημα των γονέων είναι να γίνει εκτενής έλεγχος σε όλα τα σχολεία, «ώστε να εξεταστεί εάν υπάρχουν έξοδοι κινδύνου και αν αυτοί είναι προσβάσιμοι, να υπάρχει μέριμνα και για τα άτομα με ειδικές ανάγκες ώστε να μπορούν να διαφύγουν εάν συμβεί κάτι και ο έλεγχος να είναι ολιστικός». Λέει πως το συγκεκριμένο μέτρο της κυβέρνησης είναι στη σωστή κατεύθυνση αλλά «πρέπει να τρέξει γρήγορα, να γίνει σε όλα τα σχολεία και φυσικά, τα προβλήματα που θα διαπιστωθούν να επιδιορθωθούν και να μην μείνουμε στη διαπίστωση».

Το πρόγραμμα για εντοπισμό πρόδρομων φαινομένων

Το Πανεπιστήμιο Πατρών «τρέχει» ένα καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα, το BLUEL, που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο της 1η Προκήρυξης ερευνητικών έργων ΕΛΙΔΕΚ και εξετάζει με την χρήση νέων τεχνολογιών, εάν η απελευθέρωση αερίων από τους κρατήρες μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομο φαινόμενο σε έναν σεισμό.

Ο Γιώργος Παπαθεοδώρου, καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και επικεφαλής του BLUEL εξηγεί στη «ΜτΚ» πως «το BLUEL μελετά τις διαφυγές αερίων (κυρίως μεθανίου) σε ένα εξαιρετικά σημαντικό υποθαλάσσιο γεώτοπο, το μοναδικό στον Ελληνικό χώρο πεδίο κρατήρων του Πατραϊκού κόλπου, το οποίο έχει αποδεδειγμένα ενεργοποιηθεί δύο φορές τα τελευταία τριάντα χρόνια και συγκεκριμένα στους σεισμούς 5,4 και 6,4 R στις 14 Ιουλίου του 1993 και στις 8 Ιουλίου του 2008, αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια αυτών των σεισμών, μεγάλες ποσότητες μεθανίου απελευθερώθηκαν από τους κρατήρες προς την υδάτινη στήλη. Οι ενδείξεις για διαφυγές μεθανίου πριν από το σεισμό 5,4R του 1993 και συνεπώς η θεώρηση των διαφυγών ως πρόδρομα φαινόμενα σεισμών δείχνει τη σπουδαιότητα του πεδίου κρατήρων και αναδεικνύει την ανάγκη για συστηματική έρευνά του. Ο στόχος του BLUEL είναι αφενός να μελετήσει σε λεπτομέρεια τη διαμόρφωση του πεδίου και αφετέρου να παρακολουθεί, με σύστημα οπτικής ίνας, για μακρύ χρονικό διάστημα, τις διαφυγές αερίων (μεθάνιο και υδρόθειο) ώστε να διερευνήσει τη σχέση τους με τη σεισμική δραστηριότητα στη Δυτική Ελλάδα». 

Εξηγεί πως οι μέχρι τώρα έρευνες αποκάλυψαν ένα σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό κρατήρων συγκριτικά με αυτόν που ήταν γνωστός. Συγκεκριμένα το πεδίο αποτελείται από 115 υποθαλάσσιους κρατήρες ενώ μέχρι πρόσφατα ήταν γνωστοί μόνο 72.

Ο κ. Παπαθεοδώρου περιγράφει πως ο εντοπισμός και η καταγραφή πρόδρομων φαινομένων ισχυρών σεισμών, στο υποθαλάσσιο περιβάλλον, είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και φιλόδοξο εγχείρημα. 

«Τα προκαταρτικά αποτελέσματα του BLUEL είναι πολύ ενθαρρυντικά. Η παρακολούθηση ενός κρατήρα και ενός ενεργού υποθαλάσσιου ρήγματος, για ένα διάστημα περίπου 1,5 έτους, έδειξε ότι ακόμη και τοπικοί ασθενείς σεισμοί προκαλούν μικροδιαφυγές αερίων. Κατά την περίοδο της παρακολούθησης δεν συνέβη ισχυρός σεισμός ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον αναπτύσσονται διαφυγές πριν την εκδήλωση του, δηλαδή εμφάνιση πρόδρομων φαινομένων.

Το υποθαλάσσιο σύστημα παρακολούθησης της οπτικής ίνας θα συνεχίσει τη λειτουργία και στο μέλλον, καθώς απέδειξε ότι είναι αποτελεσματικό στην καταγραφή διαφυγών αερίων σε πραγματικό χρόνο». 

Ο ίδιος εξηγεί πως όταν ολοκληρωθεί το ερευνητικό έργο, θα έχουμε δεδομένα για το πώς συμπεριφέρεται ένας υποθαλάσσιος κρατήρας και ένα ενεργό ρήγμα κατά τη διάρκεια σεισμού (εάν υπάρχει συνεχής διαφυγή αερίων) και «υπάρχει πιθανότητα να εντοπίσουμε εάν συμβαίνουν πρόδρομα φαινόμενα, κάτι για το οποίο έχουμε υπόνοιες από παλαιότερες έρευνες. Στόχος είναι να διαπιστώσουμε εάν η διαφυγή αερίων μπορεί να λειτουργήσει ως πρόδρομο φαινόμενο σεισμού».