Η Άγγελα Μέρκελ αποσύρεται από την πολιτική σκηνή την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει σημαντικά θέματα που έχουν σχέση με την επιβίωσή της, ενώ παράλληλα διακρίνεται η ελπίδα ενός ανέμου ανανέωσης.

Τους τελευταίους μήνες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκές Ένωσης συναγωνίσθηκαν στην διατύπωση επαίνων και ευχαριστιών για την γυναίκα που ηγήθηκε της Γερμανίας από το 2005, σχεδόν όσο και ο καγκελάριος της Επανένωσης Χέλμουτ Κολ (1982-1998).

Ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε χαιρέτισε το «τεράστιο κύρος». Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επεσήμανε σε ποιον βαθμό το αναλυτικό πνεύμα της δόκτορος της Χημείας από την Ανατολική Γερμανία ήταν ζωτικής σημασίας για την απεμπλοκή των ατέρμονων ευρωπαϊκών διαπραγματεύσεων.

Κανείς, ωστόσο, δεν μίλησε για όραμα για την Ευρώπη ή για τον κόσμο μέσα από μία εμπνευσμένη γερμανική εξωτερική πολιτική.

Η Αγγελα Μέρκελ έπαιξε έναν απολύτως αποφασιστικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ενωση, εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας Γιάννης Εμμανουηλίδης του European Policy Center. Θα αποσυρθεί λίγους μήνες μετά τις γερμανικές βουλευτικές εκλογές της Κυριακής, όταν θα σχηματισθεί η επόμενη γερμανική κυβέρνηση.

«Βεβαίως, η αποχώρησή της θα αφήσει ένα κενό», λέει κάνοντας λόγο για «τέλος εποχής» Κατά την διάρκεια των 16 ετών της στην εξουσία, η Αγγελα Μέρκελ αναγκάσθηκε να αντιμετωπίσει την «διαρκή κρίση» της ΕΕ, από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 μέχρι το Brexit και την πανδημία.

Διαχειρίστρια των συμβιβασμών

Οι ομιλίες της για την Ευρώπη δεν θα εισέλθουν ποτέ στην Ιστορία. Ελλείψει οράματος, η καγκελάριος οφείλει την εικόνα της στο ταλέντο της στην ρεαλιστική διαχείριση που της επέτρεψε να διατηρήσει την ενότητα της Ενωσης προωθώντας συμβιβαστικές λύσεις που δεν απείλησαν το οικοδόμημα, αλλά διατήρησαν ένα επισφαλές status quo.

Εδειξε «συνέπεια και πυγμή», χαρακτηριστικά που ορισμένοι Ευρωπαίοι εκτιμούν, δεδομένης της περιόδου της αστάθειας με την οποία συνέπεσε η ηγεσία της.

«Ο επόμενος καγκελάριος θα πρέπει πρώτα από όλα να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων πριν ισχυρισθεί ότι την αντικαθιστά στον ρόλο αυτόν», λέει ο Γιάννης Εμμανουηλίδης. Οποιο και αν είναι το όνομά του, Αρμιν Λάσετ, Ολαφ Σολτς ή Αναλένα Μπέρμποκ.

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε σε 12 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Διεθνείς Σχέσεις (ECFR) , το 41% των ατόμων που ερωτήθηκαν δηλώνουν ότι θα ψήφιζαν μάλλον την Αγγελα Μέρκελ παρά τον Εμανουέλ Μακρόν εάν επρόκειτο να επιλέξουν πρόεδρο για την Ευρώπη.

Ωστόσο, κατά την διάρκεια της κρίσης του ευρώ στις αρχές της δεκαετίας του 2010 είχε προκαλέσει την οργή για την καθυστέρηση που επέδειξε στην παροχή βοήθειας προς τις υπερχρεωμένες χώρες, δημιουργώντας φόβους για την διάλυση της ευρωζώνης.

Αναμονή και δισταγμοί

«Η Αγγελα Μέρκελ δεν έσωσε την Ευρώπη», λέει ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλόντ Γιούνκερ. «Αυτό είναι το γερμανικό αφήγημα που ήθελε την Μέρκελ να είναι η πηγή όλων των λύσεων στις σοβαρές κρίσεις», δήλωσε στη εφημερίδα Le Soir. «Δεν υποτιμώ τον ρόλο που έπαιξε , αλλά απέχω πολύ από το να την υπερκτιμήσω διότι έμεινε με τους δισταγμούς της κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής που υπήρξε μία από τις πιο δύσκολες της ευρωπαϊκής οικοδόμησης».

Για τον βετεράνο αυτόν της πολιτικής, η Μέρκελ ενήργησε παρά ταύτα ως «ηγέτις» όταν άνοιξε τα γερμανικά σύνροα το 2015 παρά τις εναντίον της επιθέσεις και «αντέδρασε καλά» κατά την διάρκεια της πανδημίας αποδεχόμενη το ιστορικής σημασίας σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης που έκανε την υπέρβαση της γερμανικής ακαμψίας και αποτέλεσε την έκφραση ης συλλογικής ευρωπαϊκής αλληλεγγύης,

Η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας Ανα Παλάθιο προσάπτει στην καγκελάριο την «στρατηγική της να περιμένει μέχρι το σημείο που οι καταστάσεις απελπισίας θα ζητούν μέτρα απελπισίας». Αυτή η στρατηγική συχνά ωφέλησε εκείνους που παραβιάζουν τους κανόνες, λέει η ισπανίδα πολιτικός αναφερόμενη στις παλινωδίες του Βερολίνου απέναντι στην ουγγρική κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπάν, που έχει απομακρυνθεί χωρίς συνέπειες από τις ευρωπαϊκές αξίες.

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται αντιμέτωπη με ιστορικά ζητήματα: οικονομική ανασυγκρότηση μετά την πανδημία, αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθορισμός του γεωπολιτικού της ρόλου απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα...

«Η κα. Μέρκελ διατήρησε ίσως ικανοποιητικά το status quo στην ευρωπαϊκή ήπειρο τα τελευταία χρόνια, αλλά οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη απαιτούν ριζοσπαστικές λύσεις και όχι καλλωπιστικές αλλαγές. Αυτό που έχει σήμερα ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μία Γερμανία του οραματισμού», λέει ο Πιοτρ Μπούρας του ECFR.

ΑΠΕ-ΜΠΕ