Της Κατερίνας Καραμπατάκη

Δεκάδες χώροι ανεξέλεγκτης απόρριψης μπάζων και κάθε λογής ογκωδών απορριμμάτων λειτουργούν σε μία από τις ομορφότερες και τις πλέον τουριστικές περιοχές της Ελλάδας, στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Πρόκειται για παράνομους μπαζότοπους, διάσπαρτους σε όλο το πρώτο πόδι, που βρίσκονται πλησίον των οικισμών, στους οποίους υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες τόνοι από μπάζα, οικοδομικά υλικά, έπιπλα, συσκευές και κάθε λογής ογκώδη απορρίμματα, τα οποία προέρχονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα από τις κατασκευές, κατεδαφίσεις και ανακαινίσεις που γίνονται σε ξενοδοχειακές μονάδες και ενοικιαζόμενα καταλύματα της περιοχής, αλλά ακόμη και από δημόσια ή δημοτικά έργα. Η συνολική ποσότητα αυτών των αποβλήτων που έχουν σωρευτεί στην περιοχή της Κασσάνδρας εκτιμώνται σε δεκάδες χιλιάδες τόνους.

Στο Πευκοχώρι

Η έρευνα της «ΜτΚ» εντόπισε τέτοιους παράνομους μπαζότοπους σχεδόν στους περισσότερους οικισμούς της Κασσάνδρας. Οι περισσότεροι, συνολικά δέκα, βρίσκονται στην περιοχή του Πευκοχωρίου. Τέσσερις εξ αυτών βρίσκονται νότια του οικισμού, εκατέρωθεν δρόμου, ο οποίος οδηγεί σε γνωστό ξενώνα της περιοχής, σε αποστάσεις περίπου 400, 900 και 1.300 μέτρων από το Πευκοχώρι. Οι υπόλοιπες έξι παράνομες χωματερές μπάζων βρίσκονται νότια - νοτιοδυτικά του Πευκοχωρίου σε απόσταση 800, 900, 1.000, 1.100, 1.400 και 1.600 μέτρων αντιστοίχως από τον οικισμό, δίπλα σε χωματόδρομους.

Στη Χανιώτη

Άλλοι τέσσερις παράνομοι μπαζότοποι λειτουργούν πέριξ του οικισμού της Χανιώτης. Ο πρώτος βρίσκεται νοτιοδυτικά του οικισμού, σε απόσταση 500 μέτρων, επί της οδού η οποία οδηγεί σε γνωστό ξενοδοχείο της περιοχής, σε άμεση μάλιστα γειτνίαση με αυτό. Ο δεύτερος εντοπίζεται νότια του οικισμού σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από τα όρια της Χανιώτης. Ο τρίτος βρίσκεται επίσης νότια του οικισμού, σε απόσταση 300 μέτρων, πλησίον των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων Χανιώτης και ο τέταρτος μπαζότοπος εντοπίζεται κι αυτός νότια του οικισμού, σε απόσταση περίπου 1.100 μέτρων.

Μπαζότοποι υπάρχουν διάσπαρτοι και σε πολλούς ακόμη οικισμούς της χερσονήσου της Κασσάνδρας. Δύο εντοπίζονται έξω από την Αγία Παρασκευή, δύο στην Κρυοπηγή, ένας στην Κασσανδρεία, δύο στη Νέα Φώκαια κ.ο.κ.

Από μπάζα έως και αυτοκίνητα!

Σε όλους αυτούς τους μπαζότοπους ασυνείδητοι έχουν εναποθέσει ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς.

Απόβλητα εκσκαφών και ανακαινίσεων, σκυρόδεμα, τούβλα, πλακίδια και κεραμικά, χώματα (περιλαμβανομένων χωμάτων εκσκαφής από ρυπασμένες τοποθεσίες), πέτρες και μπάζα εκσκαφών, μονωτικά υλικά και υλικά δομικών κατασκευών που περιέχουν αμίαντο, απόβλητα κήπων και πάρκων, μοκέτες, κουφώματα, ελαστικά, ακόμη και απόβλητα νεκροταφείων!

Σε ορισμένους από αυτούς τους μπαζότοπους υπάρχουν επίσης οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους από διάφορα μέσα μεταφοράς, καθώς και απόβλητα από τη διάλυση οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, λιπαντικά απόβλητα από τη συντήρηση οχημάτων, μείγματα ασφάλτου και ορυκτής πίσσας, λιθανθρακόπισσα και προϊόντα πίσσας, ξύλο, γυαλί και πλαστικό. Παρατηρούνται επιπλέον, ογκώδη δημοτικά απόβλητα, οικιακά απόβλητα και απόβλητα από εμπορικές δραστηριότητες, βιομηχανίες και ιδρύματα, αλλά και απόβλητα συσκευασιών και κλαδεμάτων.

Στους ίδιους χώρους γίνεται παράνομη απόθεση ακόμη και ορισμένων οικιακών απορριμμάτων τα οποία αποσυντίθενται, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης καθώς σε κάποιες απ’ αυτές τις περιοχές, όπως για παράδειγμα σε έναν από τους μπαζότοπους του Πευκοχωρίου, υπάρχει μια τεχνητή λίμνη, στην οποία επιπλέουν απορρίμματα.

Επίσης, η ύπαρξη ασφαλτικών υλικών μαρτυρά ότι οι χώροι αυτοί χρησιμοποιούνται ακόμα και από εργολαβικές εταιρείες, οι οποίες εκτελούν δημόσια έργα στην περιοχή.

Υποχρεωτική η ανακύκλωση αποβλήτων

Η ανακύκλωση των αποβλήτων (μπάζα, υλικά ανακαίνισης κτλ.) είναι υποχρεωτική εκ του νόμου. Είτε πρόκειται για απόβλητα τα οποία παράγονται από δημόσια έργα είτε από ιδιωτικά. Σύμφωνα με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο, «υπεύθυνος για τη διαχείριση των αποβλήτων είναι ο παραγωγός τους».

Εφόσον πρόκειται για ιδιώτη, εάν η ποσότητα των αποβλήτων που θα παραχθούν είναι μικρή, έως 500 κιλά, τότε μπορεί ο ιδιώτης να τα μεταφέρει μόνος του σε μία από τις συνεργαζόμενες μονάδες ανακύκλωσης. Εάν οι ποσότητες είναι μεγαλύτερες, τότε θα πρέπει να επικοινωνήσει με κάποια από τις συνεργαζόμενες εταιρείες συλλογής - μεταφοράς, ώστε να προμηθευτεί τον ειδικό κάδο ή το κοντέινερ συλλογής τέτοιων αποβλήτων. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επικοινωνήσει με μια από τις συνεργαζόμενες μονάδες ανακύκλωσης, η οποία θα τα παραλάβει.

Εφόσον ο κύριος του έργου είναι κάποιος δήμος ή άλλος δημόσιος φορέας, η κείμενη νομοθεσία προβλέπει ότι για να υπογραφεί σύμβαση με τον ανάδοχο για την εκτέλεση ενός έργου θα πρέπει προηγουμένως ο ανάδοχος να προσκομίσει σύμβαση με σύστημα ανακύκλωσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα γίνει ανακύκλωση των αποβλήτων, τα οποία θα παραχθούν κατά την κατασκευή του έργου (π.χ. υπολείμματα ασφάλτου). Μάλιστα, για την περάτωση και παραλαβή του έργου ο νόμος επιβάλλει προηγουμένως την υποβολή από τον ανάδοχο τελικής βεβαίωσης παραλαβής των ανακυκλώσιμων υλικών από σύστημα ανακύκλωσης, με το οποίο συνεργάστηκε. Σημειώνεται ότι το κόστος για την ανακύκλωση των υλικών πρέπει να εμπεριέχεται πλέον υποχρεωτικά μέσα στον προϋπολογισμό του έργου, σε ειδικό κωδικό.

Στις περιοχές οι οποίες καλύπτονται από Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), η υπογραφή σύμβασης συνεργασίας με το ΣΣΕΔ είναι υποχρεωτική, όπως και η εναλλακτική διαχείριση του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων. Σε διαφορετική περίπτωση επιβάλλονται βαριές χρηματικές ποινές και ποινή φυλάκισης έως 2 έτη, σύμφωνα με το άρθρο 6 του 4042/2012 «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος».

Τα οφέλη της ανακύκλωσης

Πέρα από τις νομικές συνέπειες, η ανακύκλωση των αποβλήτων αυτού του είδους (απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων) έχει και πολλά οφέλη. Τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί και πλέον είναι άχρηστα για τον ιδιοκτήτη τους δεν έχουν χάσει όλη την αξία τους. Καταρχάς, εφόσον τα υλικά αυτά μεταφερθούν στα πιστοποιημένα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), το μεγαλύτερο μέρος τους αξιοποιείται για την παραγωγή πρώτων υλών, οι οποίες επαναχρησιμοποιούνται. Μόνο ένα μικρό ποσοστό δεν μπορεί να αξιοποιηθεί (απόβλητα που προσομοιάζουν προς τα αστικά απορρίμματα) και αναγκαστικά θα διατεθούν με τρόπο οργανωμένο και απολύτως ασφαλή σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Συνεπώς, μέσω της ανακύκλωσης παράγονται οικονομικά οφέλη καθώς ανακτώνται υλικά προς χρήση, τα οποία έχουν αξία στην αγορά. Επιπλέον, τα ανακυκλωμένα υλικά παράγονται με λιγότερο συνολικό κόστος από αυτό που θα καταβαλλόταν, για να παραχθούν από εξορυκτικές πρώτες ύλες.

Υπάρχουν βεβαίως πρωτίστως περιβαλλοντικά οφέλη. Η ανεξέλεγκτη διάθεση στο περιβάλλον δημιουργεί κινδύνους, όπως για πυρκαγιές και πλημμύρες. Υποβαθμίζεται αισθητικά και ρυπαίνεται το φυσικό περιβάλλον, με επιπτώσεις στον υδροφόρο ορίζοντα και στο έδαφος. Συχνά τα απόβλητα, ακόμη και τα μπάζα, περιέχουν και επικίνδυνες ουσίες. Επιπλέον, ακόμη και η ελεγχόμενη διάθεση των αποβλήτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και την κλιματική αλλαγή, εξαιτίας του εκλυόμενου μεθανίου. Η παραγωγή δευτερογενών υλικών μέσω της ανακύκλωσης απαιτεί λιγότερη ενέργεια, άρα προκαλεί μικρότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Τέλος, η ανακύκλωση αυτών των υλικών παράγει και κοινωνικό όφελος καθώς δημιουργούνται πολλές νέες θέσεις εργασίας σε όλα τα στάδια της εναλλακτικής επεξεργασίας των αποβλήτων. Παράλληλα, οι μικρότερες ποσότητες που οδηγούνται στους ΧΥΤΑ επιμηκύνουν το χρόνο ζωής τους και απαιτούν μικρότερες εκτάσεις, μειώνοντας τις πιέσεις και τις εντάσεις στις τοπικές κοινωνίες.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ' στις 23 Φεβρουαρίου 2020