Τσαρούχι, το σύμβολο του ελληνισμού
Σ’ αυτό αφιέρωσε τη φετινή συλλογή του ο γνωστός καλλιτέχνης Βασίλης Μόραλης
07/10/2021 19:14
Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος – Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
Στο άκουσμα και μόνο της λέξης τσαρούχι, το μυαλό μας ανατρέχει στο παρελθόν. Μας θυμίζει μια άλλη εποχή, όπου οι Έλληνες και οι Ελληνίδες φορούσαν το συγκεκριμένο υπόδημα και πολεμούσαν για την ελευθερία τους.
Το τσαρούχι είναι ένα δερμάτινο χειροποίητο ανδρικό ή γυναικείο υπόδημα, με ή χωρίς φούντα, το οποίο φορούσαν οι χωρικοί στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ορεινές περιοχές των Βαλκανίων και της Τουρκίας, μέχρι και τις αρχές του 20ου αι.
Σήμερα φοριούνται αποκλειστικά στην Ελλάδα, ως υποδήματα από τους Εύζωνες της προεδρικής Φρουράς, τιμώντας τη μακρόχρονη ιστορία των Ελλήνων. Στη γλώσσα τους ονομάζεται «ταρρούχιον» και η έκφραση «σπάω το ταρρούχι», σημαίνει χτυπάω δυνατά το πόδι μου στο έδαφος, κατά τη διάρκεια του επιβλητικού ευζωνικού βηματισμού, το οποίο πάντα προκαλεί ρίγη συγκίνησης και δέος.
Στους δημοτικούς χορούς, η έκφραση «λύγισε τσαρούχι» ή «κάνε τσαρούχι» σημαίνει να λυγίσει ο χορευτής το πέλμα του ποδιού προς τα επάνω (κατά το χαρακτηριστικό σχήμα του τσαρουχιού).
Στη περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, το τσαρούχι του Έλληνα τσολιά υπήρξε το πιο δημοφιλές θέμα, τόσο στις γελοιογραφίες της εποχής και στις θεατρικές επιθεωρήσεις, όσο και στα ευθυμογραφήματα.
Η αρχική ονομασία των τσαρουχιών ήταν «πίγγες», ενώ η σημερινή λέξη πιστεύεται ότι προέρχεται από το τουρκικό «τσαρίκ» (carik).
Τα τσαρούχια κατασκευάζονταν, πάντα στο χέρι, από ερυθρού χρώματος ακατέργαστο ή κατεργασμένο δέρμα, το «τελατίνι», από τέσσερα συνήθως τεμάχια, την «πατωσιά» (ή σόλα), τα δύο πλάγια και την «μύτη», στην άκρη του τσαρουχιού σε διάφορες παραλλαγές, άλλοτε γυμνή και γυρισμένη προς τα πάνω και άλλοτε καλυμμένη με πλούσια μάλλινη φούντα.
Τα καθημερινά τσαρούχια, τα «ραφτά», συνήθως, ήταν απλά και λιτά, όπως απλή και λιτή ήταν η καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Σε εκδηλώσεις όμως χαράς, σε γιορτές και σε πανηγύρια, φορούσαν τα ονομαζόμενα «καρφωτά», που ήταν τα επίσημά τους και ήταν στολισμένα με κορδόνια και πούλιες φανταχτερές.
Η φούντα των ανδρών ήταν μαύρη, όταν την φορούσαν μαζί με την «μπουραζάνα» (λευκό μάλλινο παντελόνι) και ερυθρή όταν τη συνδύαζαν με τη «φουστανέλα». Οι γυναίκες φορούσαν κόκκινη και τα παιδιά πολύχρωμη. Σύμφωνα με την ιστορία, υπάρχουν δυο εκδοχές για τη χρησιμότητά της φούντας:
Η πρώτη είναι, ότι χρησίμευε για την προστασία των Ελλήνων από τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Η πλούσια φούντα είχε την ιδιότητα να απορροφά μεγάλη ποσότητα νερού από τις βροχές και να προστατεύει τα ακροδάχτυλα των ποδιών, από το έντονο κρύο της εποχής εκείνης.
Η δεύτερη εκδοχή και συνάμα η πιο επικρατέστερη, ήταν το γεγονός ότι μέσα στη φούντα μπορούσαν οι πολεμιστές να κρύβουν μικρά αιχμηρά αντικείμενα και με αυτόν τον τρόπο, πολεμώντας σώμα με σώμα να αμύνονται.
Τα τσαρούχια που χρησιμοποιούνται από την Προεδρική Φρουρά φέρουν στο κάτω μέρος τους, στη σόλα, περίπου 50 καρφιά στην κάθε μια. Στις πρόκες αυτές οφείλεται ο χαρακτηριστικός ήχος που παράγεται κατά τη διάρκεια των ευζωνικών παρελάσεων.
«Οι Εύζωνες κατά τον βηματισμό χτυπούν το τσαρούχι,
για να ακούνε οι Άγνωστοι νεκροί του Έθνους»
ΤΣΑΡΟΥΧΙ, ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΜΟΡΑΛΗ
Στο ελληνικό αυτό σύμβολο, το τσαρούχι, αφιέρωσε τη φετινή συλλογή του, ο γνωστός καλλιτέχνης της Θεσσαλονίκης Βασίλης Μόραλης, ο οποίος υπηρετεί το εικαστικό κόσμημα εδώ και πολλά χρόνια. Για την επέτειο των 200 χρόνων από την δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, δημιούργησε ευφάνταστα μικρογλυπτά και κοσμήματα όπως, παντατίφ, σκουλαρίκια, καρφίτσες, βραχιόλια, με πρωταγωνιστή το τσαρούχι.
Στα κοσμήματα του Μόραλη, το παρελθόν επανερμηνεύεται, το παρόν καταγράφεται και τα μηνύματα μεταβαίνουν στο μέλλον με οδηγό την έμπνευση και μέσο την Τέχνη.
Η πολυτιμότητα ενός κοσμήματος προσδιορίζεται κυρίως από το ταλέντο και την ικανότητα του δημιουργού του. Τα κοσμήματα που εμπνέεται και δημιουργεί ο Βασίλης Μόραλης, συνδυάζουν την αγάπη για τη ζωή, την πίστη και τον σεβασμό στην τέχνη. Η αρμονία σε απόλυτη σχέση με την εκκεντρική διάθεση, δημιουργούν κοσμήματα εξαιρετικής αισθητικής, στα οποία αποτυπώνονται ο δυναμισμός μαζί και η ευαισθησία.
Ο Μόραλης χρησιμοποιεί γενναιόδωρα όλα τα υλικά που χρησιμοποιεί. Αλουμίνιο, καουτσούκ, ημιπολύτιμους λίθους, χάνδρες, μεταξωτά κορδόνια και σύρματα. Δεν υπάρχει ταπεινό υλικό. Υπάρχει μόνο η ευτελής προσέγγισή του. Το ταπεινό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σεβασμό, γνώση και καλλιτεχνική ευαισθησία και το αποτέλεσμα να είναι ένα πραγματικά πολύτιμο προϊόν.
Από ένα γλυπτό τσαρούχι κοσμούν τα γραφεία της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Αικατερίνης Σακελαροπούλου, της Υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη, της Προέδρου της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» κ. Γιάννας Αγγελοπούλου και πολλών άλλων Ελλήνων και Αλλοδαπών προσωπικοτήτων.
Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος – Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
Στο άκουσμα και μόνο της λέξης τσαρούχι, το μυαλό μας ανατρέχει στο παρελθόν. Μας θυμίζει μια άλλη εποχή, όπου οι Έλληνες και οι Ελληνίδες φορούσαν το συγκεκριμένο υπόδημα και πολεμούσαν για την ελευθερία τους.
Το τσαρούχι είναι ένα δερμάτινο χειροποίητο ανδρικό ή γυναικείο υπόδημα, με ή χωρίς φούντα, το οποίο φορούσαν οι χωρικοί στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ορεινές περιοχές των Βαλκανίων και της Τουρκίας, μέχρι και τις αρχές του 20ου αι.
Σήμερα φοριούνται αποκλειστικά στην Ελλάδα, ως υποδήματα από τους Εύζωνες της προεδρικής Φρουράς, τιμώντας τη μακρόχρονη ιστορία των Ελλήνων. Στη γλώσσα τους ονομάζεται «ταρρούχιον» και η έκφραση «σπάω το ταρρούχι», σημαίνει χτυπάω δυνατά το πόδι μου στο έδαφος, κατά τη διάρκεια του επιβλητικού ευζωνικού βηματισμού, το οποίο πάντα προκαλεί ρίγη συγκίνησης και δέος.
Στους δημοτικούς χορούς, η έκφραση «λύγισε τσαρούχι» ή «κάνε τσαρούχι» σημαίνει να λυγίσει ο χορευτής το πέλμα του ποδιού προς τα επάνω (κατά το χαρακτηριστικό σχήμα του τσαρουχιού).
Στη περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, το τσαρούχι του Έλληνα τσολιά υπήρξε το πιο δημοφιλές θέμα, τόσο στις γελοιογραφίες της εποχής και στις θεατρικές επιθεωρήσεις, όσο και στα ευθυμογραφήματα.
Η αρχική ονομασία των τσαρουχιών ήταν «πίγγες», ενώ η σημερινή λέξη πιστεύεται ότι προέρχεται από το τουρκικό «τσαρίκ» (carik).
Τα τσαρούχια κατασκευάζονταν, πάντα στο χέρι, από ερυθρού χρώματος ακατέργαστο ή κατεργασμένο δέρμα, το «τελατίνι», από τέσσερα συνήθως τεμάχια, την «πατωσιά» (ή σόλα), τα δύο πλάγια και την «μύτη», στην άκρη του τσαρουχιού σε διάφορες παραλλαγές, άλλοτε γυμνή και γυρισμένη προς τα πάνω και άλλοτε καλυμμένη με πλούσια μάλλινη φούντα.
Τα καθημερινά τσαρούχια, τα «ραφτά», συνήθως, ήταν απλά και λιτά, όπως απλή και λιτή ήταν η καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Σε εκδηλώσεις όμως χαράς, σε γιορτές και σε πανηγύρια, φορούσαν τα ονομαζόμενα «καρφωτά», που ήταν τα επίσημά τους και ήταν στολισμένα με κορδόνια και πούλιες φανταχτερές.
Η φούντα των ανδρών ήταν μαύρη, όταν την φορούσαν μαζί με την «μπουραζάνα» (λευκό μάλλινο παντελόνι) και ερυθρή όταν τη συνδύαζαν με τη «φουστανέλα». Οι γυναίκες φορούσαν κόκκινη και τα παιδιά πολύχρωμη. Σύμφωνα με την ιστορία, υπάρχουν δυο εκδοχές για τη χρησιμότητά της φούντας:
Η πρώτη είναι, ότι χρησίμευε για την προστασία των Ελλήνων από τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Η πλούσια φούντα είχε την ιδιότητα να απορροφά μεγάλη ποσότητα νερού από τις βροχές και να προστατεύει τα ακροδάχτυλα των ποδιών, από το έντονο κρύο της εποχής εκείνης.
Η δεύτερη εκδοχή και συνάμα η πιο επικρατέστερη, ήταν το γεγονός ότι μέσα στη φούντα μπορούσαν οι πολεμιστές να κρύβουν μικρά αιχμηρά αντικείμενα και με αυτόν τον τρόπο, πολεμώντας σώμα με σώμα να αμύνονται.
Τα τσαρούχια που χρησιμοποιούνται από την Προεδρική Φρουρά φέρουν στο κάτω μέρος τους, στη σόλα, περίπου 50 καρφιά στην κάθε μια. Στις πρόκες αυτές οφείλεται ο χαρακτηριστικός ήχος που παράγεται κατά τη διάρκεια των ευζωνικών παρελάσεων.
«Οι Εύζωνες κατά τον βηματισμό χτυπούν το τσαρούχι,
για να ακούνε οι Άγνωστοι νεκροί του Έθνους»
ΤΣΑΡΟΥΧΙ, ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΜΟΡΑΛΗ
Στο ελληνικό αυτό σύμβολο, το τσαρούχι, αφιέρωσε τη φετινή συλλογή του, ο γνωστός καλλιτέχνης της Θεσσαλονίκης Βασίλης Μόραλης, ο οποίος υπηρετεί το εικαστικό κόσμημα εδώ και πολλά χρόνια. Για την επέτειο των 200 χρόνων από την δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, δημιούργησε ευφάνταστα μικρογλυπτά και κοσμήματα όπως, παντατίφ, σκουλαρίκια, καρφίτσες, βραχιόλια, με πρωταγωνιστή το τσαρούχι.
Στα κοσμήματα του Μόραλη, το παρελθόν επανερμηνεύεται, το παρόν καταγράφεται και τα μηνύματα μεταβαίνουν στο μέλλον με οδηγό την έμπνευση και μέσο την Τέχνη.
Η πολυτιμότητα ενός κοσμήματος προσδιορίζεται κυρίως από το ταλέντο και την ικανότητα του δημιουργού του. Τα κοσμήματα που εμπνέεται και δημιουργεί ο Βασίλης Μόραλης, συνδυάζουν την αγάπη για τη ζωή, την πίστη και τον σεβασμό στην τέχνη. Η αρμονία σε απόλυτη σχέση με την εκκεντρική διάθεση, δημιουργούν κοσμήματα εξαιρετικής αισθητικής, στα οποία αποτυπώνονται ο δυναμισμός μαζί και η ευαισθησία.
Ο Μόραλης χρησιμοποιεί γενναιόδωρα όλα τα υλικά που χρησιμοποιεί. Αλουμίνιο, καουτσούκ, ημιπολύτιμους λίθους, χάνδρες, μεταξωτά κορδόνια και σύρματα. Δεν υπάρχει ταπεινό υλικό. Υπάρχει μόνο η ευτελής προσέγγισή του. Το ταπεινό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σεβασμό, γνώση και καλλιτεχνική ευαισθησία και το αποτέλεσμα να είναι ένα πραγματικά πολύτιμο προϊόν.
Από ένα γλυπτό τσαρούχι κοσμούν τα γραφεία της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Αικατερίνης Σακελαροπούλου, της Υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη, της Προέδρου της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» κ. Γιάννας Αγγελοπούλου και πολλών άλλων Ελλήνων και Αλλοδαπών προσωπικοτήτων.
ΣΧΟΛΙΑ