Του Αντώνη Δοβώνη

Ήταν το μακρινό 1964, όταν μια μέρα οι φοιτητές του φυσικομαθηματικού τμήματος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αντίκρισαν σε μια αίθουσα του κτιρίου, αραδιασμένες κούτες με πολλά καλώδια, βίδες, μεταλλικά μπουλόνια και βέβαια ιδέα δεν είχαν σε τι μπορούσαν να τους χρησιμεύσουν όλα αυτά τα αντικείμενα.

Ούτε περνούσε από το μυαλό τους, ότι την ημέρα εκείνη, με την εγκατάσταση του θηριώδους για τα σημερινά δεδομένα IBM 1620, του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή στο ΑΠΘ, το πανεπιστήμιο τους εισερχόταν στη ψηφιακή εποχή, την οποία ούτε καν μπορούσαν να φανταστούν στη σημερινή, εξελισσόμενη με ταχύτητα φωτός, εποχή.

Ο καθηγητής Γεωφυσικής Κωνσταντίνος Παπαζάχος, ενθυμούμενος ιστορίες για τον συγκεκριμένο υπολογιστή από αφηγήσεις του πατέρα του, μας λέει ότι ήταν εξαιρετικά δύσχρηστος καθότι είναι χιλιάδες φορές πιο αργός από έναν σημερινό τυπικό προσωπικό υπολογιστή, ενώ η συνολική του μνήμη έχει χωρητικότητα μικρότερη από το 1/100 του μεγέθους ενός τραγουδιού σε μορφή mp3.

Σε ό,τι αφορά το μέγεθος ο IBM 1620 εκτεινόταν σε δύο αίθουσες του Μαθηματικού τμήματος και το όνειρο όλων των φοιτητών της εποχής ήταν να μπορέσουν να δουλέψουν την έρευνά τους πάνω σ’ αυτό το θηριώδες τεχνολογικό δημιούργημα. Ένα τεχνολογικό δημιούργημα το οποίο αποτελείτο από 8 διαφορετικές μονάδες, κάθε μία από τις οποίες εκτελούσε και μία διαφορετική εργασία. Για την είσοδο των στοιχείων του χρησιμοποιούνταν διάτρητες κάρτες ή διάτρητες χαρτοταινίες, ενώ η γλώσσα προγραμματισμού που χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία των δεδομένων του ήταν η Fortran.

Μάλιστα, για τη χρηστικότητα του IBM 1620 συγκροτήθηκε ειδική επιτροπή η οποία αποφάσισε πως ο συγκεκριμένος υπολογιστής θα εξυπηρετούσε ολόκληρο το ΑΠΘ και για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε για τη διοικητική υποστήριξη του πανεπιστημίου, σε μία πρώτη προσπάθεια εμβρυϊκής μηχανοργάνωσης.

Η πρώτη εργασία η οποία εκτελέσθηκε από τον IBM 1620 ήταν η σύνταξη του προϋπολογισμού του πανεπιστημίου, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε η καταχώριση των δεδομένων των φοιτητών. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ήταν να επιταχυνθούν και διευκολυνθούν αρκετές διεργασίες, οι οποίες μέχρι τότε χρειάζονταν μέρες ή και μήνες για να ολοκληρωθούν.

Άξιο αναφοράς βέβαια είναι και το κόστος του συγκεκριμένου μοντέλου της IBM, η οποία με τα σημερινά δεδομένα θα λέγαμε ότι κοστολογούσε τα συγκεκριμένα μοντέλα γύρω στις 500.000 ευρώ τον ένα, καταφέρνοντας να πουλήσει συνολικά περισσότερους από 2.000 υπολογιστές μέχρι και το 1970, όταν και η εταιρεία απεφάσισε να αποσύρει το συγκεκριμένο μοντέλο υπολογιστή.

Μάλιστα δεν είναι λίγα και τα αστεία τα οποία κυκλοφόρησαν στην πανεπιστημιακή κοινότητα για τα συγκεκριμένα μοντέλα υπολογιστών της ΙΒΜ, με τον Νικόλαο Φαρμάκη να θυμάται το πιο διαδεδομένο της εποχής, όπου οι φοιτητές σ’ όλη την Ευρώπη αποκαλούσαν αυτό το μοντέλο υπολογιστή CADET (Can’t Add, Doesn’t Even Try - Δεν μπορεί να κάνει πρόσθεση και ούτε καν προσπαθεί) που σημαίνει στα αγγλικά «δόκιμος στρατιωτικής σχολής».

Επιπλέον όπως μας λέει ο κ.Φαρμάκης ο συγκεκριμένος υπολογιστής είχε και το παρατσούκλι «σκονάκι» επειδή οι φοιτητές που τον χρησιμοποιούσαν μπορούσαν να κάνουν προσθέσεις και πολλαπλασιασμούς, χωρίς να κάνουν τις πράξεις σε κάποιο χαρτί. Έτσι αντί να υπολογίζει πόσο κάνει π.χ. 3X4 χρησιμοποιούσε αποτελέσματα τα οποία βρίσκονταν στην αποθηκευτική μνήμη του υπολογιστή, κι έτσι μπορούσε ανατρέχοντας στην προπαίδεια του 3 να παρατηρήσει ότι στην τέταρτη θέση υπήρχε το αποτέλεσμα που ήταν 12.

Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά ο ηλεκτρονικός αυτός «Μαθουσάλας», απόμαχος πια, αναπαύεται, αποσυναρμολογημένος στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας Noesis στην Θεσσαλονίκη. Οι χειριστές τους έχουν φύγει ήδη από τη ζωή οι περισσότεροι και όσοι από τους φοιτητές που αργότερα έτυχε να ζητήσουν την βοήθειά του, σήμερα μάλλον χαμογελούν…

Ο «παππούς» IBM 1620 άντεχε να κάνει στα «νιάτα» του δυο χιλιάδες πράξεις το λεπτό και τα σημερινά «εγγόνια» μερικά δισεκατομμύρια! Ελάχιστα τέτοια μοντέλα σώζονται σήμερα σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.