Σήμερα 17 Ιουνίου είναι η Παγκόσμια Μέρα Κατά της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας, ας μην ξεχάσουμε λοιπόν ότι σε λίγο καιρό πιθανά και εμείς, οι προηγμένοι λαοί του δυτικού κόσμου, θα πούμε το νερό νεράκι. Ήδη εδώ και πολλές δεκαετίες αυτό συμβαίνει στις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου όπου οι συνθήκες, όπως είναι γνωστό, είναι τραγικές: Πεθαίνουν παιδιά, μολυσμένα νερά προκαλούν βαριές ασθένειες, υπάρχει έλλειψη φαρμάκων και η κατάσταση είναι δραματική. Ωστόσο, οι προβλέψεις είναι πάρα πολύ αρνητικές πλέον και για τον ευημερούντα κόσμο. Οι ανυπολόγιστες καταστροφές των δασών και πολλές άλλες αρνητικές οικολογικές συμπεριφορές δείχνουν πως η έλλειψη του νερού ήδη χτυπάει και τις πόρτες μας. Τότε θα νιώσουμε για τα καλά πως αυτά που θεωρούμε απλά και φυσικά, όπως το νερό, δεδομένο στοιχείο στη ζωή μας, θα μετατραπεί στο πιο πανάκριβο, πολύτιμο αγαθό. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από νερό και αυτό καθορίζει και τις ανάγκες μας. Χωρίς τη σωστή παροχή, προκαλείται αφυδάτωση, πυρετός, νεφρική ανεπάρκεια και, τελικά, θάνατος. Όλα αυτά τα γνωρίζουν οι ηγέτες των προηγμένων χωρών αλλά η υποκριτική, αντιοικολογική συμπεριφορά τους συνεχίζεται έως να φτάσουμε στο πλήρες αδιέξοδο, όπως ήδη προβλέπουν πολλοί ιδιοφυείς σκηνοθέτες. Το μέλλον, λοιπόν, είναι δυσοίωνο και τίποτα δεν είναι δεδομένο, ούτε καν το απλό νεράκι.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Μια τζεϊμσμποντική ταινία, το Quantum of Solace του Μαρκ Φόρστερ, κάνει την καλύτερη ίσως πρόβλεψη. Ένας τυχοδιώκτης οικολόγος αποφασίζει να ελέγξει τα αποθέματα νερού και αυτό δημιουργεί αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η ταινία είναι εύγλωττη, ξεκάθαρα ιδεολογική και καταγγελτική.

Ο μέγας Χάνεκε, αξιοποιώντας και την Ιζαμπέλ Ιπέρ, γύρισε μια συγκλονιστική ταινία που, δυστυχώς, δεν της δόθηκε η πρέπουσα σημασία: Η ώρα του λύκου είναι μια πρόβλεψη του τι μπορεί να συμβεί σύντομα στην προηγμένη Δυτική Ευρώπη. Από τη μια μεριά, το έντονο μεταναστευτικό κύμα. Από την άλλη, η βία και η διεκδίκηση από τους υποπρονομιούχους του “ονείρου” και, τελικά, η έλλειψη τροφίμων και νερού. Το φιλμ διαθέτει τη δομή ενός μελλοντολογικού ντοκιμαντέρ και μεταφέρει την προειδοποίηση πως, για να βρεθει νερό, χρειάζονται μεγάλες περιπέτειες.

Ο ΠΟΛΑΝΣΚΙ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο μέγας Πολάνσκι θα γυρίσει το γνωστό νεονουάρ του Τσάιναταουν. Ο Τζον Χιούστον παίζει το ρόλο ενός μεγιστάνα που επιθυμεί να ελέγξει τα νερά του Λος Άντζελες, με τα οποία μπορούν να ποτιστούν εκτάσεις και να γίνουν εύφορες. Όλο αυτό, φυσικά, αποτελεί μια μεγάλη κομπίνα στα όρια του παρακράτους.

Τέτοιες καταγγελίες μας έχουν έρθει από την Ευρώπη εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Από την διεισδυτική πένα του Μαρσέλ Πανιόλ προέκυψε η διλογία Ζαν Ντε Φλορέτ και Η Μανόν των πηγών, σε σκηνοθεσία Κλοντ Μπερί. Παίζουν οι Ιβ Μοντάν, Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Ντανιέλ Οτέιγ. Σε μια αγροτική περιοχή της Γαλλίας, ένας τύπος δημιουργεί μια ολόκληρη συνομωσία για να μπλοκάρει τις πηγές των νερών.

Σχετικά πρόσφατα, ο Γκορ Βερμπίνσκι μας έδωσε ένα εξαιρετικό κινούμενο σχέδιο, ιδεολογικά και πολιτικά φορτισμένο και με δομή γουέστερν. Είναι το Rango, όπου ο βασικός ήρωας-χαμαιλέων τα βάζει με τον δήμαρχο, έναν καθαρά γλοιώδη τύπο, ο οποίος ελέγχει το νερό και το πίνει όποτε θέλει εκείνος. Εξαιρετικό κινούμενο σχέδιο, που ουσιαστικά κάνει ένα σχόλιο για τον καπιταλισμό, τα μονοπώλια και την υπερσυσσώρευση αγαθών.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ (ΚΑΙ Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ)

Στη χώρα μας είδαμε μια εξαιρετική ταινία που θυμίζει πολανσκικό θρίλερ: ο Καύσωνας της Τζόις Ναζαουάτι μας μεταφέρει στη σύγχρονη Αθήνα και τα προάστια της. Καυτός ήλιος, ξηρασία, αστυνομική βία και μετανάστες που διασχίζουν τους χώρους. Νερό δεν υπάρχει ούτε για δείγμα, το μεταφέρουν με βυτιοφόρα, το παρέχουν σε ελάχιστες ποσότητες ενώ εμφανίζονται και κλέφτες νερού. Η σκηνοθέτιδα οργανώνει μια εξαιρετική, ατμοσφαιρική ταινία γεμάτη αγωνία.

Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχει και φιλμ που καταγγέλλει μονοπωλιακά καρτέλ που μπλοκάρουν το νερό, ο κόσμος δεν έχει να πιεί και η τιμή ανεβαίνει. Σημειώνω την εξαιρετική βολιβιανή ταινία του Ισιάρ Μπολάιν Ακόμα και η βροχή. Ένα συνεργείο που πήγε να γυρίσει μια ταινία για τον Χριστόφορο Κολόμβο τελικά αποφασίζει να αποτυπώσει τις διαδηλώσεις που κάνει ο λαός έναντια στον έλεγχο του νερού. Εξαιρετικό ποιητικό ντοκιμαντέρ γύρισε ο Πατρίτσιο Γκουζμάν: Το μαργαριταρένιο κουμπί ασχολείται με το θέμα του νερού παγκοσμίως.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ

Βέβαια, πίσω από το νερό κρύβονται και μια σειρά ιδεολογικά κίνητρα που πρέπει να σημειωθούν. Στη Λατινική Αμερική, τα νερά των διαφόρων χωρών εμφανίζουν υψηλά ποσοστά μόλυνσης και ανευρίσκονται διάφοροι παθογόνοι οργανισμοί. Στη φτωχή Κούβα, όμως, που δινόταν πάντα προτεραιότητα στη λαϊκή υγεία, με ειδικά συστήματα το πολύτιμο αγαθό ήταν και είναι πάντα πεντακάθαρο, χωρίς ίχνος παθογόνων μικροοργανισμών. Κατά τα άλλα, αν αναφερθούμε στις μελλοντολογικές-τρωγλοδυτικές ταινίες, εκεί το νερό πλέον βρίσκεται σε μεγάλη έλλειψη. Ωστόσο, στην τελευταία ταινία του Τζορτζ Μίλερ Μαντ Μαξ: ο δρόμος της οργής συμβαίνουν τόσα πολλά με το νερό, που δε διαφέρουν πολύ από τους μονοπωλιακούς ελέγχους των καρτέλ. Σε αυτό το φιλμ, ο κακός δικτάτορας που έχει τους πάντες σκλάβους κατέχει και τον έλεγχο του νερού. Είναι ενδεικτικό πως στο τέλος ανοίγουν όλα τα αποθέματα ύδατος και ξεχύνονται ευεργετικά προς τον κόσμο.

ΓΟΥΕΣΤΕΡΝ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΦΙΛΜ

Φυσικά, πάρα πολλά γουέστερν αναφέρονται στον έλεγχο του νερού, ιδίως η περίφημη ταινία του Γουίλιαμ Γουάιλερ Ματωμένοι ορίζοντες με τους Γκρέγκορι Πεκ, Τσάρλτον Ίστον και Μπερλ Άιβς: δύο οικογένειες κτηνοτρόφων συγκρούονται για τον έλεγχο του νερού που πίνουν τα ζώα τους. Στο Τελευταίο τρένο για τη Γιούμα του Ντέλμερ Ντέιβις (αλλά και στο σύγχρονο ριμέικ του από τον Τζέιμς Μάνγκολντ), ο βασικός ήρωας προσπαθεί να βρει χρήματα επειδή φοβάται ότι δε θα βρέξει, και έτσι δε θα έχει καλή σοδειά. Φυσικά, σε αμέτρητες ταινίες που έχουν σχέση με την έρημο έχουμε την εμφάνιση προβλημάτων νερού. Χαρακτηριστικό είναι το πολεμικό φιλμ του Αλεξάντερ Κόρντα Σαχάρα με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ: οι Σύμμαχοι ανακαλύπτουν μια πηγή μέσα στην έρημο, την οποία θέλουν και οι Γερμανοί. Έτσι, η σύγκρουση δε θα γίνει μόνο για πολεμικούς σκοπούς και διαφορές αλλά και για το αγαθό του νερού.

Όμως, ο στόχος του σημερινού σημειώματος δεν είναι να κάνει αναφορά σε ταινίες που έχουν ως ντεκόρ το νερό. Επιθυμία του γράφοντος είναι η συνειδητοποίηση του κόσμου τόσο σε οικολογικά θέματα όσο και σε προσωπικές επιλογές. Η έλλειψη προγραμματισμού για επαρκή αποθέματα νερού, παρά τις γενναιόδωρες βροχές, οδηγεί μαθηματικά στην ερημοποίηση, στην ξηρασία, στην έλλειψη βλάστησης και, φυσικά, στον αργό θάνατο της Γης και των ίδιων των εαυτών μας.