ΣΟΜΑΛΙΑ Οι ψαράδες που έγιναν πειρατές
18/04/2009 00:00
Η διεθνής ναυσιπλοΐα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στον Ινδικό ωκεανό αντιμέτωπη με τα διαρκώς αυξανόμενα κρούσματα πειρατείας. Πρόκειται για ακόμη μία πτυχή των ιστορικά βεβαρημένων σχέσεων Βορρά-Νότου και Δύσης-Ισλάμ, που εκδηλώνεται σε μία συγκυρία διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Του Παναγιώτη Ιωαννίδη
Επίκεντρο του προβλήματος είναι το κέρας της Αφρικής, η θαλάσσια περιοχή στα ανοικτά της Σομαλίας, όπου πολεμικά σκάφη Ευρωπαίων, Αμερικανών, Ρώσων και Κινέζων έρχονται σχεδόν καθημερινά αντιμέτωπα με τα πλοιάρια ένοπλων Σομαλών. Εξασκημένοι πλέον αυτοί από δεκαετίες πολέμων κατορθώνουν να σαλπάρουν πάνω σε ξένα εμπορικά πλοία, με αποκλειστικό σκοπό τη διεκδίκηση λύτρων. Ωστόσο τις τελευταίες ημέρες η κατάσταση περιεπλάκη ακόμη περισσότερο και προσέλαβε χαρακτήρα αντιπαράθεσης “αποικιοκρατικής Δύσης” και “εξεγερμένου Νότου”.
Δύο περιστατικά της περασμένης εβδομάδας οδήγησαν στην ευθεία εμπλοκή πολεμικών σκαφών των ΗΠΑ και της Γαλλίας για την απελευθέρωση ομήρων των χωρών τους. Στην πρώτη περίπτωση οι Αμερικανοί σκότωσαν τρεις σομαλούς πειρατές, ενώ οι Γάλλοι δύο.
Έπειτα από αυτό οι μεν επικεφαλής των πειρατών ορκίστηκαν εκδίκηση, ο δε Μπαράκ Ομπάμα πάταξη της πειρατείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ “ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ”
Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Και πώς μερικοί ρακένδυτοι ψαράδες κατόρθωσαν να μετεξελιχθούν στο φόβο και τον τρόμο κολοσσιαίων εφοπλιστικών εταιρειών;
Η κατάσταση χάους στην οποία έχει βουλιάξει εδώ και χρόνια η Σομαλία και η έλλειψη μιας κεντρικής κυβέρνησης ευνόησαν τη γέννηση και τη διόγκωση του προβλήματος από τις σομαλικές ακτές ως τα ανοικτά της Υεμένης, που και αυτή είναι χώρα χωρίς ισχυρό κράτος και χωρίς τα μέσα να ελέγξει τον κόλπο του Άντεν.
Το φαινόμενο είχε κάπως περιοριστεί μετά την πρόσκαιρη επικράτηση των ισλαμιστών στη Σομαλία και τη δημιουργία αυστηρών ισλαμικών δικαστηρίων, όμως η εισβολή της Αιθιοπίας το Δεκέμβριο του 2006 έριξε και πάλι την κατάσταση στο χάος.
Έκτοτε η μόνη συμβολή τής ουσιαστικά ανύπαρκτης σομαλικής κυβέρνησης είναι ότι αποδέχτηκε την ανάπτυξη ξένων πολεμικών στόλων, την οποία ενέκρινε στις 2 Ιουνίου 2008 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΩΝ
Το 2005 σημειώθηκαν στην περιοχή 67 περιστατικά πειρατείας, το 2006 μειώθηκαν στα 23, για να αρχίσει και πάλι η άνοδος το 2007 με 32 κρούσματα. Το 2008 θύματα έπεσαν 94 πλοία, εκ των οποίων γύρω στα 20 παραμένουν ακόμη στα χέρια των πειρατών, οι οποίοι κρατούν ομήρους 250 μέλη πληρωμάτων, ενώ μόνο μέσα στο 2008 οι πλοιοκτήτες αναγκάστηκαν να καταβάλουν λύτρα 150 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως εκτός από απειλή για τις θαλάσσιες μεταφορές και το διεθνές εμπόριο η πειρατεία πλήττει και μεγάλο μέρος των 7.000.000 Σομαλών που επιζεί χάρη στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια, αφού στους στόχους των επιθέσεων είναι και τα πλοία που μεταφέρουν τρόφιμα, τα οποία καταλήγουν σε επικερδές λαθρεμπόριο.
Αυτό μαζί με τα λύτρα που εισπράττουν επιτρέπει στους πειρατές να προμηθεύονται όλο και τελειότερα όπλα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας τάξης νεόπλουτων και ισχυρών ηγετών-μαφιόζων.
Αυτοί ελέγχουν ήδη παραθαλάσσιες περιοχές της Σομαλίας, στις οποίες και οδηγούνται τα υπό κατάληψη πλοία.
Αναγκαία στοιχεία για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης είναι ο ατέρμονος εμφύλιος πόλεμος που αποδεκατίζει τη χώρα και οι συνεχείς ξένες παρεμβάσεις, με κορυφαίες στιγμές την άφιξη των αμερικανικών δυνάμεων το 1992 στο πλαίσιο της επιχείρησης του ΟΗΕ για την “Αποκατάσταση της Ελπίδας” και την ταπεινωτική αποχώρησή τους το 1995.
ΕΝΑΣ ΑΤΕΡΜΟΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η περιοχή γνώρισε κατακτήσεις και έριδες Γάλλων, Άγγλων και Ιταλών για τον έλεγχό της.
Η πρόσφατη ιστορία της Σομαλίας αρχίζει το 1969, όταν με πραξικόπημα καταλαμβάνει την εξουσία ο Μοχάμεντ Σιάντ Μπαρέ. Η εξουσία του υφίσταται πλήγμα με τον εμφύλιο-αποσχιστικό πόλεμο του Ογκαντέν (1977-78), που οδήγησε σε οξύτατη επισιτιστική κρίση. Το 1990 ξεσπά μεγάλη κοινωνική εξέγερση, ενώ το 1991 το βόρειο τμήμα της χώρας, η Σομαλιλάντ, κηρύσσει την ανεξαρτησία της. Ο Σιάντ Μπαρέ αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εξουσία.
Μπροστά στο φάσμα του εμφυλίου και της πείνας ο ΟΗΕ αποφασίζει τον Απρίλιο του 1992 να στήσει μία “ανθρωπιστική επιχείρηση”, την υλοποίηση της οποίας ανέθεσε σε πακιστανούς κυανόκρανους. Οι ντόπιοι τούς παίρνουν με τις πέτρες και τις βόμβες. Η επιχείρηση εξελίσσεται σε φιάσκο, αναγκάζοντας το Δεκέμβριο του 1992 τις ΗΠΑ να πάρουν επάνω τους την επιχείρηση του ΟΗΕ. Το φιάσκο θα αποδειχθεί ακόμη μεγαλύτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίφημη εκείνη αερογέφυρα ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση που έγινε με την επίκληση του “δικαιώματος διεθνούς ανθρωπιστικής επέμβασης”. Θα ακολουθήσουν ανάλογες εφαρμογές της ίδιας λογικής στα Βαλκάνια και στο Ιράκ.
Τελικά έπειτα από δεκάδες απώλειες οι Αμερικανοί αποχωρούν ταπεινωμένοι το 1995.
Το χάος παραμένει και επιδεινώνεται, με ακόμη μία περιοχή, την Πούντλαντ, να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της το 1998. Σταδιακά οι εθνοτικές συγκρούσεις παίρνουν και το χαρακτήρα σύγκρουσης ισλαμιστών-λαϊκών.
Με την ενεργή συμμετοχή της Κένυας σομαλοί βουλευτές εκλέγουν το 2004 στο Ναϊρόμπι ως πρόεδρο τον 70χρονο στρατιωτικό Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ. Δύο χρόνια μετά θα ανατραπεί από μία συμμαχία πολέμαρχων, φυλάρχων και ισλαμιστών, που είχαν την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Όμως και αυτό το πείραμα ξεψυχά, πριν καν αρχίσει, με την εισβολή το Δεκέμβριο του 2006 των δυνάμεων της Αιθιοπίας, που εκδιώκουν τους ισλαμιστές από την εξουσία. Στις 29 Δεκεμβρίου 2008 ο Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ παραιτείται και τυπικά.
Σομαλοί βουλευτές συνέρχονται και πάλι στο εξωτερικό, στο Τζιμπουτί, και εκλέγουν νέο πρόεδρο, τον ισλαμιστή σεΐχη Σαρίφ Αχμέντ.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εμφάνιση της πειρατείας
Οι λόγοι είναι πολλοί και παράλληλοι. Αθροιζόμενοι όμως δημιουργούν μία κατάσταση η οποία σήμερα μοιάζει αδιέξοδη.
1. Μία πρώτη προσέγγιση του φαινομένου δίνει έμφαση στην απουσία κράτους στη Σομαλία, το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα που καλπάζει στη χώρα.
2. Μία δεύτερη τείνει να “δικαιολογήσει” τους πειρατές, επισημαίνοντας ότι στην ουσία πρόκειται για μία φυσιολογική αντίδραση των τοπικών ψαράδων απέναντι στην υπεραλίευση στην οποία επιδίδονταν ξένες εταιρείες. Με την υπεραλίευση οι ντόπιοι σομαλοί ψαράδες είδαν το μοναδικό πόρο ζωής τους να εκμηδενίζεται, ενώ στα ξένα αλιευτικά είδαν μία νέα έκφραση δυτικής νεοαποικιοκρατίας.
3. Μία τρίτη ερμηνεία δίνει έμφαση στη γεωγραφική παράμετρο, καθώς οι σομαλοί πειρατές -σε αντίθεση με “συναδέλφους” τους άλλων χωρών- διευκολύνονται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η περιοχή τους είναι σπουδαίο πέρασμα και έτσι το υποψήφιο θύμα τους πέφτει σχεδόν μόνο του στα… δίχτυα τους.
4. Ένα τέταρτο στοιχείο είναι το πολιτισμικό, καθώς σύμφωνα με πολλούς η πειρατεία και εν γένει η ένοπλη δράση είναι κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας των μονίμως ανυπότακτων Σομαλών.
Του Παναγιώτη Ιωαννίδη
Επίκεντρο του προβλήματος είναι το κέρας της Αφρικής, η θαλάσσια περιοχή στα ανοικτά της Σομαλίας, όπου πολεμικά σκάφη Ευρωπαίων, Αμερικανών, Ρώσων και Κινέζων έρχονται σχεδόν καθημερινά αντιμέτωπα με τα πλοιάρια ένοπλων Σομαλών. Εξασκημένοι πλέον αυτοί από δεκαετίες πολέμων κατορθώνουν να σαλπάρουν πάνω σε ξένα εμπορικά πλοία, με αποκλειστικό σκοπό τη διεκδίκηση λύτρων. Ωστόσο τις τελευταίες ημέρες η κατάσταση περιεπλάκη ακόμη περισσότερο και προσέλαβε χαρακτήρα αντιπαράθεσης “αποικιοκρατικής Δύσης” και “εξεγερμένου Νότου”.
Δύο περιστατικά της περασμένης εβδομάδας οδήγησαν στην ευθεία εμπλοκή πολεμικών σκαφών των ΗΠΑ και της Γαλλίας για την απελευθέρωση ομήρων των χωρών τους. Στην πρώτη περίπτωση οι Αμερικανοί σκότωσαν τρεις σομαλούς πειρατές, ενώ οι Γάλλοι δύο.
Έπειτα από αυτό οι μεν επικεφαλής των πειρατών ορκίστηκαν εκδίκηση, ο δε Μπαράκ Ομπάμα πάταξη της πειρατείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ “ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ”
Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Και πώς μερικοί ρακένδυτοι ψαράδες κατόρθωσαν να μετεξελιχθούν στο φόβο και τον τρόμο κολοσσιαίων εφοπλιστικών εταιρειών;
Η κατάσταση χάους στην οποία έχει βουλιάξει εδώ και χρόνια η Σομαλία και η έλλειψη μιας κεντρικής κυβέρνησης ευνόησαν τη γέννηση και τη διόγκωση του προβλήματος από τις σομαλικές ακτές ως τα ανοικτά της Υεμένης, που και αυτή είναι χώρα χωρίς ισχυρό κράτος και χωρίς τα μέσα να ελέγξει τον κόλπο του Άντεν.
Το φαινόμενο είχε κάπως περιοριστεί μετά την πρόσκαιρη επικράτηση των ισλαμιστών στη Σομαλία και τη δημιουργία αυστηρών ισλαμικών δικαστηρίων, όμως η εισβολή της Αιθιοπίας το Δεκέμβριο του 2006 έριξε και πάλι την κατάσταση στο χάος.
Έκτοτε η μόνη συμβολή τής ουσιαστικά ανύπαρκτης σομαλικής κυβέρνησης είναι ότι αποδέχτηκε την ανάπτυξη ξένων πολεμικών στόλων, την οποία ενέκρινε στις 2 Ιουνίου 2008 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΩΝ
Το 2005 σημειώθηκαν στην περιοχή 67 περιστατικά πειρατείας, το 2006 μειώθηκαν στα 23, για να αρχίσει και πάλι η άνοδος το 2007 με 32 κρούσματα. Το 2008 θύματα έπεσαν 94 πλοία, εκ των οποίων γύρω στα 20 παραμένουν ακόμη στα χέρια των πειρατών, οι οποίοι κρατούν ομήρους 250 μέλη πληρωμάτων, ενώ μόνο μέσα στο 2008 οι πλοιοκτήτες αναγκάστηκαν να καταβάλουν λύτρα 150 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως εκτός από απειλή για τις θαλάσσιες μεταφορές και το διεθνές εμπόριο η πειρατεία πλήττει και μεγάλο μέρος των 7.000.000 Σομαλών που επιζεί χάρη στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια, αφού στους στόχους των επιθέσεων είναι και τα πλοία που μεταφέρουν τρόφιμα, τα οποία καταλήγουν σε επικερδές λαθρεμπόριο.
Αυτό μαζί με τα λύτρα που εισπράττουν επιτρέπει στους πειρατές να προμηθεύονται όλο και τελειότερα όπλα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας τάξης νεόπλουτων και ισχυρών ηγετών-μαφιόζων.
Αυτοί ελέγχουν ήδη παραθαλάσσιες περιοχές της Σομαλίας, στις οποίες και οδηγούνται τα υπό κατάληψη πλοία.
Αναγκαία στοιχεία για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης είναι ο ατέρμονος εμφύλιος πόλεμος που αποδεκατίζει τη χώρα και οι συνεχείς ξένες παρεμβάσεις, με κορυφαίες στιγμές την άφιξη των αμερικανικών δυνάμεων το 1992 στο πλαίσιο της επιχείρησης του ΟΗΕ για την “Αποκατάσταση της Ελπίδας” και την ταπεινωτική αποχώρησή τους το 1995.
ΕΝΑΣ ΑΤΕΡΜΟΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η περιοχή γνώρισε κατακτήσεις και έριδες Γάλλων, Άγγλων και Ιταλών για τον έλεγχό της.
Η πρόσφατη ιστορία της Σομαλίας αρχίζει το 1969, όταν με πραξικόπημα καταλαμβάνει την εξουσία ο Μοχάμεντ Σιάντ Μπαρέ. Η εξουσία του υφίσταται πλήγμα με τον εμφύλιο-αποσχιστικό πόλεμο του Ογκαντέν (1977-78), που οδήγησε σε οξύτατη επισιτιστική κρίση. Το 1990 ξεσπά μεγάλη κοινωνική εξέγερση, ενώ το 1991 το βόρειο τμήμα της χώρας, η Σομαλιλάντ, κηρύσσει την ανεξαρτησία της. Ο Σιάντ Μπαρέ αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εξουσία.
Μπροστά στο φάσμα του εμφυλίου και της πείνας ο ΟΗΕ αποφασίζει τον Απρίλιο του 1992 να στήσει μία “ανθρωπιστική επιχείρηση”, την υλοποίηση της οποίας ανέθεσε σε πακιστανούς κυανόκρανους. Οι ντόπιοι τούς παίρνουν με τις πέτρες και τις βόμβες. Η επιχείρηση εξελίσσεται σε φιάσκο, αναγκάζοντας το Δεκέμβριο του 1992 τις ΗΠΑ να πάρουν επάνω τους την επιχείρηση του ΟΗΕ. Το φιάσκο θα αποδειχθεί ακόμη μεγαλύτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίφημη εκείνη αερογέφυρα ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση που έγινε με την επίκληση του “δικαιώματος διεθνούς ανθρωπιστικής επέμβασης”. Θα ακολουθήσουν ανάλογες εφαρμογές της ίδιας λογικής στα Βαλκάνια και στο Ιράκ.
Τελικά έπειτα από δεκάδες απώλειες οι Αμερικανοί αποχωρούν ταπεινωμένοι το 1995.
Το χάος παραμένει και επιδεινώνεται, με ακόμη μία περιοχή, την Πούντλαντ, να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της το 1998. Σταδιακά οι εθνοτικές συγκρούσεις παίρνουν και το χαρακτήρα σύγκρουσης ισλαμιστών-λαϊκών.
Με την ενεργή συμμετοχή της Κένυας σομαλοί βουλευτές εκλέγουν το 2004 στο Ναϊρόμπι ως πρόεδρο τον 70χρονο στρατιωτικό Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ. Δύο χρόνια μετά θα ανατραπεί από μία συμμαχία πολέμαρχων, φυλάρχων και ισλαμιστών, που είχαν την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Όμως και αυτό το πείραμα ξεψυχά, πριν καν αρχίσει, με την εισβολή το Δεκέμβριο του 2006 των δυνάμεων της Αιθιοπίας, που εκδιώκουν τους ισλαμιστές από την εξουσία. Στις 29 Δεκεμβρίου 2008 ο Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ παραιτείται και τυπικά.
Σομαλοί βουλευτές συνέρχονται και πάλι στο εξωτερικό, στο Τζιμπουτί, και εκλέγουν νέο πρόεδρο, τον ισλαμιστή σεΐχη Σαρίφ Αχμέντ.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εμφάνιση της πειρατείας
Οι λόγοι είναι πολλοί και παράλληλοι. Αθροιζόμενοι όμως δημιουργούν μία κατάσταση η οποία σήμερα μοιάζει αδιέξοδη.
1. Μία πρώτη προσέγγιση του φαινομένου δίνει έμφαση στην απουσία κράτους στη Σομαλία, το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα που καλπάζει στη χώρα.
2. Μία δεύτερη τείνει να “δικαιολογήσει” τους πειρατές, επισημαίνοντας ότι στην ουσία πρόκειται για μία φυσιολογική αντίδραση των τοπικών ψαράδων απέναντι στην υπεραλίευση στην οποία επιδίδονταν ξένες εταιρείες. Με την υπεραλίευση οι ντόπιοι σομαλοί ψαράδες είδαν το μοναδικό πόρο ζωής τους να εκμηδενίζεται, ενώ στα ξένα αλιευτικά είδαν μία νέα έκφραση δυτικής νεοαποικιοκρατίας.
3. Μία τρίτη ερμηνεία δίνει έμφαση στη γεωγραφική παράμετρο, καθώς οι σομαλοί πειρατές -σε αντίθεση με “συναδέλφους” τους άλλων χωρών- διευκολύνονται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η περιοχή τους είναι σπουδαίο πέρασμα και έτσι το υποψήφιο θύμα τους πέφτει σχεδόν μόνο του στα… δίχτυα τους.
4. Ένα τέταρτο στοιχείο είναι το πολιτισμικό, καθώς σύμφωνα με πολλούς η πειρατεία και εν γένει η ένοπλη δράση είναι κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας των μονίμως ανυπότακτων Σομαλών.
Η διεθνής ναυσιπλοΐα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στον Ινδικό ωκεανό αντιμέτωπη με τα διαρκώς αυξανόμενα κρούσματα πειρατείας. Πρόκειται για ακόμη μία πτυχή των ιστορικά βεβαρημένων σχέσεων Βορρά-Νότου και Δύσης-Ισλάμ, που εκδηλώνεται σε μία συγκυρία διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Του Παναγιώτη Ιωαννίδη
Επίκεντρο του προβλήματος είναι το κέρας της Αφρικής, η θαλάσσια περιοχή στα ανοικτά της Σομαλίας, όπου πολεμικά σκάφη Ευρωπαίων, Αμερικανών, Ρώσων και Κινέζων έρχονται σχεδόν καθημερινά αντιμέτωπα με τα πλοιάρια ένοπλων Σομαλών. Εξασκημένοι πλέον αυτοί από δεκαετίες πολέμων κατορθώνουν να σαλπάρουν πάνω σε ξένα εμπορικά πλοία, με αποκλειστικό σκοπό τη διεκδίκηση λύτρων. Ωστόσο τις τελευταίες ημέρες η κατάσταση περιεπλάκη ακόμη περισσότερο και προσέλαβε χαρακτήρα αντιπαράθεσης “αποικιοκρατικής Δύσης” και “εξεγερμένου Νότου”.
Δύο περιστατικά της περασμένης εβδομάδας οδήγησαν στην ευθεία εμπλοκή πολεμικών σκαφών των ΗΠΑ και της Γαλλίας για την απελευθέρωση ομήρων των χωρών τους. Στην πρώτη περίπτωση οι Αμερικανοί σκότωσαν τρεις σομαλούς πειρατές, ενώ οι Γάλλοι δύο.
Έπειτα από αυτό οι μεν επικεφαλής των πειρατών ορκίστηκαν εκδίκηση, ο δε Μπαράκ Ομπάμα πάταξη της πειρατείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ “ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ”
Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Και πώς μερικοί ρακένδυτοι ψαράδες κατόρθωσαν να μετεξελιχθούν στο φόβο και τον τρόμο κολοσσιαίων εφοπλιστικών εταιρειών;
Η κατάσταση χάους στην οποία έχει βουλιάξει εδώ και χρόνια η Σομαλία και η έλλειψη μιας κεντρικής κυβέρνησης ευνόησαν τη γέννηση και τη διόγκωση του προβλήματος από τις σομαλικές ακτές ως τα ανοικτά της Υεμένης, που και αυτή είναι χώρα χωρίς ισχυρό κράτος και χωρίς τα μέσα να ελέγξει τον κόλπο του Άντεν.
Το φαινόμενο είχε κάπως περιοριστεί μετά την πρόσκαιρη επικράτηση των ισλαμιστών στη Σομαλία και τη δημιουργία αυστηρών ισλαμικών δικαστηρίων, όμως η εισβολή της Αιθιοπίας το Δεκέμβριο του 2006 έριξε και πάλι την κατάσταση στο χάος.
Έκτοτε η μόνη συμβολή τής ουσιαστικά ανύπαρκτης σομαλικής κυβέρνησης είναι ότι αποδέχτηκε την ανάπτυξη ξένων πολεμικών στόλων, την οποία ενέκρινε στις 2 Ιουνίου 2008 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΩΝ
Το 2005 σημειώθηκαν στην περιοχή 67 περιστατικά πειρατείας, το 2006 μειώθηκαν στα 23, για να αρχίσει και πάλι η άνοδος το 2007 με 32 κρούσματα. Το 2008 θύματα έπεσαν 94 πλοία, εκ των οποίων γύρω στα 20 παραμένουν ακόμη στα χέρια των πειρατών, οι οποίοι κρατούν ομήρους 250 μέλη πληρωμάτων, ενώ μόνο μέσα στο 2008 οι πλοιοκτήτες αναγκάστηκαν να καταβάλουν λύτρα 150 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως εκτός από απειλή για τις θαλάσσιες μεταφορές και το διεθνές εμπόριο η πειρατεία πλήττει και μεγάλο μέρος των 7.000.000 Σομαλών που επιζεί χάρη στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια, αφού στους στόχους των επιθέσεων είναι και τα πλοία που μεταφέρουν τρόφιμα, τα οποία καταλήγουν σε επικερδές λαθρεμπόριο.
Αυτό μαζί με τα λύτρα που εισπράττουν επιτρέπει στους πειρατές να προμηθεύονται όλο και τελειότερα όπλα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας τάξης νεόπλουτων και ισχυρών ηγετών-μαφιόζων.
Αυτοί ελέγχουν ήδη παραθαλάσσιες περιοχές της Σομαλίας, στις οποίες και οδηγούνται τα υπό κατάληψη πλοία.
Αναγκαία στοιχεία για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης είναι ο ατέρμονος εμφύλιος πόλεμος που αποδεκατίζει τη χώρα και οι συνεχείς ξένες παρεμβάσεις, με κορυφαίες στιγμές την άφιξη των αμερικανικών δυνάμεων το 1992 στο πλαίσιο της επιχείρησης του ΟΗΕ για την “Αποκατάσταση της Ελπίδας” και την ταπεινωτική αποχώρησή τους το 1995.
ΕΝΑΣ ΑΤΕΡΜΟΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η περιοχή γνώρισε κατακτήσεις και έριδες Γάλλων, Άγγλων και Ιταλών για τον έλεγχό της.
Η πρόσφατη ιστορία της Σομαλίας αρχίζει το 1969, όταν με πραξικόπημα καταλαμβάνει την εξουσία ο Μοχάμεντ Σιάντ Μπαρέ. Η εξουσία του υφίσταται πλήγμα με τον εμφύλιο-αποσχιστικό πόλεμο του Ογκαντέν (1977-78), που οδήγησε σε οξύτατη επισιτιστική κρίση. Το 1990 ξεσπά μεγάλη κοινωνική εξέγερση, ενώ το 1991 το βόρειο τμήμα της χώρας, η Σομαλιλάντ, κηρύσσει την ανεξαρτησία της. Ο Σιάντ Μπαρέ αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εξουσία.
Μπροστά στο φάσμα του εμφυλίου και της πείνας ο ΟΗΕ αποφασίζει τον Απρίλιο του 1992 να στήσει μία “ανθρωπιστική επιχείρηση”, την υλοποίηση της οποίας ανέθεσε σε πακιστανούς κυανόκρανους. Οι ντόπιοι τούς παίρνουν με τις πέτρες και τις βόμβες. Η επιχείρηση εξελίσσεται σε φιάσκο, αναγκάζοντας το Δεκέμβριο του 1992 τις ΗΠΑ να πάρουν επάνω τους την επιχείρηση του ΟΗΕ. Το φιάσκο θα αποδειχθεί ακόμη μεγαλύτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίφημη εκείνη αερογέφυρα ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση που έγινε με την επίκληση του “δικαιώματος διεθνούς ανθρωπιστικής επέμβασης”. Θα ακολουθήσουν ανάλογες εφαρμογές της ίδιας λογικής στα Βαλκάνια και στο Ιράκ.
Τελικά έπειτα από δεκάδες απώλειες οι Αμερικανοί αποχωρούν ταπεινωμένοι το 1995.
Το χάος παραμένει και επιδεινώνεται, με ακόμη μία περιοχή, την Πούντλαντ, να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της το 1998. Σταδιακά οι εθνοτικές συγκρούσεις παίρνουν και το χαρακτήρα σύγκρουσης ισλαμιστών-λαϊκών.
Με την ενεργή συμμετοχή της Κένυας σομαλοί βουλευτές εκλέγουν το 2004 στο Ναϊρόμπι ως πρόεδρο τον 70χρονο στρατιωτικό Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ. Δύο χρόνια μετά θα ανατραπεί από μία συμμαχία πολέμαρχων, φυλάρχων και ισλαμιστών, που είχαν την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Όμως και αυτό το πείραμα ξεψυχά, πριν καν αρχίσει, με την εισβολή το Δεκέμβριο του 2006 των δυνάμεων της Αιθιοπίας, που εκδιώκουν τους ισλαμιστές από την εξουσία. Στις 29 Δεκεμβρίου 2008 ο Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ παραιτείται και τυπικά.
Σομαλοί βουλευτές συνέρχονται και πάλι στο εξωτερικό, στο Τζιμπουτί, και εκλέγουν νέο πρόεδρο, τον ισλαμιστή σεΐχη Σαρίφ Αχμέντ.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εμφάνιση της πειρατείας
Οι λόγοι είναι πολλοί και παράλληλοι. Αθροιζόμενοι όμως δημιουργούν μία κατάσταση η οποία σήμερα μοιάζει αδιέξοδη.
1. Μία πρώτη προσέγγιση του φαινομένου δίνει έμφαση στην απουσία κράτους στη Σομαλία, το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα που καλπάζει στη χώρα.
2. Μία δεύτερη τείνει να “δικαιολογήσει” τους πειρατές, επισημαίνοντας ότι στην ουσία πρόκειται για μία φυσιολογική αντίδραση των τοπικών ψαράδων απέναντι στην υπεραλίευση στην οποία επιδίδονταν ξένες εταιρείες. Με την υπεραλίευση οι ντόπιοι σομαλοί ψαράδες είδαν το μοναδικό πόρο ζωής τους να εκμηδενίζεται, ενώ στα ξένα αλιευτικά είδαν μία νέα έκφραση δυτικής νεοαποικιοκρατίας.
3. Μία τρίτη ερμηνεία δίνει έμφαση στη γεωγραφική παράμετρο, καθώς οι σομαλοί πειρατές -σε αντίθεση με “συναδέλφους” τους άλλων χωρών- διευκολύνονται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η περιοχή τους είναι σπουδαίο πέρασμα και έτσι το υποψήφιο θύμα τους πέφτει σχεδόν μόνο του στα… δίχτυα τους.
4. Ένα τέταρτο στοιχείο είναι το πολιτισμικό, καθώς σύμφωνα με πολλούς η πειρατεία και εν γένει η ένοπλη δράση είναι κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας των μονίμως ανυπότακτων Σομαλών.
Του Παναγιώτη Ιωαννίδη
Επίκεντρο του προβλήματος είναι το κέρας της Αφρικής, η θαλάσσια περιοχή στα ανοικτά της Σομαλίας, όπου πολεμικά σκάφη Ευρωπαίων, Αμερικανών, Ρώσων και Κινέζων έρχονται σχεδόν καθημερινά αντιμέτωπα με τα πλοιάρια ένοπλων Σομαλών. Εξασκημένοι πλέον αυτοί από δεκαετίες πολέμων κατορθώνουν να σαλπάρουν πάνω σε ξένα εμπορικά πλοία, με αποκλειστικό σκοπό τη διεκδίκηση λύτρων. Ωστόσο τις τελευταίες ημέρες η κατάσταση περιεπλάκη ακόμη περισσότερο και προσέλαβε χαρακτήρα αντιπαράθεσης “αποικιοκρατικής Δύσης” και “εξεγερμένου Νότου”.
Δύο περιστατικά της περασμένης εβδομάδας οδήγησαν στην ευθεία εμπλοκή πολεμικών σκαφών των ΗΠΑ και της Γαλλίας για την απελευθέρωση ομήρων των χωρών τους. Στην πρώτη περίπτωση οι Αμερικανοί σκότωσαν τρεις σομαλούς πειρατές, ενώ οι Γάλλοι δύο.
Έπειτα από αυτό οι μεν επικεφαλής των πειρατών ορκίστηκαν εκδίκηση, ο δε Μπαράκ Ομπάμα πάταξη της πειρατείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ “ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ”
Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Και πώς μερικοί ρακένδυτοι ψαράδες κατόρθωσαν να μετεξελιχθούν στο φόβο και τον τρόμο κολοσσιαίων εφοπλιστικών εταιρειών;
Η κατάσταση χάους στην οποία έχει βουλιάξει εδώ και χρόνια η Σομαλία και η έλλειψη μιας κεντρικής κυβέρνησης ευνόησαν τη γέννηση και τη διόγκωση του προβλήματος από τις σομαλικές ακτές ως τα ανοικτά της Υεμένης, που και αυτή είναι χώρα χωρίς ισχυρό κράτος και χωρίς τα μέσα να ελέγξει τον κόλπο του Άντεν.
Το φαινόμενο είχε κάπως περιοριστεί μετά την πρόσκαιρη επικράτηση των ισλαμιστών στη Σομαλία και τη δημιουργία αυστηρών ισλαμικών δικαστηρίων, όμως η εισβολή της Αιθιοπίας το Δεκέμβριο του 2006 έριξε και πάλι την κατάσταση στο χάος.
Έκτοτε η μόνη συμβολή τής ουσιαστικά ανύπαρκτης σομαλικής κυβέρνησης είναι ότι αποδέχτηκε την ανάπτυξη ξένων πολεμικών στόλων, την οποία ενέκρινε στις 2 Ιουνίου 2008 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΩΝ
Το 2005 σημειώθηκαν στην περιοχή 67 περιστατικά πειρατείας, το 2006 μειώθηκαν στα 23, για να αρχίσει και πάλι η άνοδος το 2007 με 32 κρούσματα. Το 2008 θύματα έπεσαν 94 πλοία, εκ των οποίων γύρω στα 20 παραμένουν ακόμη στα χέρια των πειρατών, οι οποίοι κρατούν ομήρους 250 μέλη πληρωμάτων, ενώ μόνο μέσα στο 2008 οι πλοιοκτήτες αναγκάστηκαν να καταβάλουν λύτρα 150 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως εκτός από απειλή για τις θαλάσσιες μεταφορές και το διεθνές εμπόριο η πειρατεία πλήττει και μεγάλο μέρος των 7.000.000 Σομαλών που επιζεί χάρη στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια, αφού στους στόχους των επιθέσεων είναι και τα πλοία που μεταφέρουν τρόφιμα, τα οποία καταλήγουν σε επικερδές λαθρεμπόριο.
Αυτό μαζί με τα λύτρα που εισπράττουν επιτρέπει στους πειρατές να προμηθεύονται όλο και τελειότερα όπλα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας τάξης νεόπλουτων και ισχυρών ηγετών-μαφιόζων.
Αυτοί ελέγχουν ήδη παραθαλάσσιες περιοχές της Σομαλίας, στις οποίες και οδηγούνται τα υπό κατάληψη πλοία.
Αναγκαία στοιχεία για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης είναι ο ατέρμονος εμφύλιος πόλεμος που αποδεκατίζει τη χώρα και οι συνεχείς ξένες παρεμβάσεις, με κορυφαίες στιγμές την άφιξη των αμερικανικών δυνάμεων το 1992 στο πλαίσιο της επιχείρησης του ΟΗΕ για την “Αποκατάσταση της Ελπίδας” και την ταπεινωτική αποχώρησή τους το 1995.
ΕΝΑΣ ΑΤΕΡΜΟΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η περιοχή γνώρισε κατακτήσεις και έριδες Γάλλων, Άγγλων και Ιταλών για τον έλεγχό της.
Η πρόσφατη ιστορία της Σομαλίας αρχίζει το 1969, όταν με πραξικόπημα καταλαμβάνει την εξουσία ο Μοχάμεντ Σιάντ Μπαρέ. Η εξουσία του υφίσταται πλήγμα με τον εμφύλιο-αποσχιστικό πόλεμο του Ογκαντέν (1977-78), που οδήγησε σε οξύτατη επισιτιστική κρίση. Το 1990 ξεσπά μεγάλη κοινωνική εξέγερση, ενώ το 1991 το βόρειο τμήμα της χώρας, η Σομαλιλάντ, κηρύσσει την ανεξαρτησία της. Ο Σιάντ Μπαρέ αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εξουσία.
Μπροστά στο φάσμα του εμφυλίου και της πείνας ο ΟΗΕ αποφασίζει τον Απρίλιο του 1992 να στήσει μία “ανθρωπιστική επιχείρηση”, την υλοποίηση της οποίας ανέθεσε σε πακιστανούς κυανόκρανους. Οι ντόπιοι τούς παίρνουν με τις πέτρες και τις βόμβες. Η επιχείρηση εξελίσσεται σε φιάσκο, αναγκάζοντας το Δεκέμβριο του 1992 τις ΗΠΑ να πάρουν επάνω τους την επιχείρηση του ΟΗΕ. Το φιάσκο θα αποδειχθεί ακόμη μεγαλύτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίφημη εκείνη αερογέφυρα ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση που έγινε με την επίκληση του “δικαιώματος διεθνούς ανθρωπιστικής επέμβασης”. Θα ακολουθήσουν ανάλογες εφαρμογές της ίδιας λογικής στα Βαλκάνια και στο Ιράκ.
Τελικά έπειτα από δεκάδες απώλειες οι Αμερικανοί αποχωρούν ταπεινωμένοι το 1995.
Το χάος παραμένει και επιδεινώνεται, με ακόμη μία περιοχή, την Πούντλαντ, να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της το 1998. Σταδιακά οι εθνοτικές συγκρούσεις παίρνουν και το χαρακτήρα σύγκρουσης ισλαμιστών-λαϊκών.
Με την ενεργή συμμετοχή της Κένυας σομαλοί βουλευτές εκλέγουν το 2004 στο Ναϊρόμπι ως πρόεδρο τον 70χρονο στρατιωτικό Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ. Δύο χρόνια μετά θα ανατραπεί από μία συμμαχία πολέμαρχων, φυλάρχων και ισλαμιστών, που είχαν την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Όμως και αυτό το πείραμα ξεψυχά, πριν καν αρχίσει, με την εισβολή το Δεκέμβριο του 2006 των δυνάμεων της Αιθιοπίας, που εκδιώκουν τους ισλαμιστές από την εξουσία. Στις 29 Δεκεμβρίου 2008 ο Αμπντουλαχί Γιουσούφ Αχμέντ παραιτείται και τυπικά.
Σομαλοί βουλευτές συνέρχονται και πάλι στο εξωτερικό, στο Τζιμπουτί, και εκλέγουν νέο πρόεδρο, τον ισλαμιστή σεΐχη Σαρίφ Αχμέντ.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εμφάνιση της πειρατείας
Οι λόγοι είναι πολλοί και παράλληλοι. Αθροιζόμενοι όμως δημιουργούν μία κατάσταση η οποία σήμερα μοιάζει αδιέξοδη.
1. Μία πρώτη προσέγγιση του φαινομένου δίνει έμφαση στην απουσία κράτους στη Σομαλία, το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα που καλπάζει στη χώρα.
2. Μία δεύτερη τείνει να “δικαιολογήσει” τους πειρατές, επισημαίνοντας ότι στην ουσία πρόκειται για μία φυσιολογική αντίδραση των τοπικών ψαράδων απέναντι στην υπεραλίευση στην οποία επιδίδονταν ξένες εταιρείες. Με την υπεραλίευση οι ντόπιοι σομαλοί ψαράδες είδαν το μοναδικό πόρο ζωής τους να εκμηδενίζεται, ενώ στα ξένα αλιευτικά είδαν μία νέα έκφραση δυτικής νεοαποικιοκρατίας.
3. Μία τρίτη ερμηνεία δίνει έμφαση στη γεωγραφική παράμετρο, καθώς οι σομαλοί πειρατές -σε αντίθεση με “συναδέλφους” τους άλλων χωρών- διευκολύνονται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η περιοχή τους είναι σπουδαίο πέρασμα και έτσι το υποψήφιο θύμα τους πέφτει σχεδόν μόνο του στα… δίχτυα τους.
4. Ένα τέταρτο στοιχείο είναι το πολιτισμικό, καθώς σύμφωνα με πολλούς η πειρατεία και εν γένει η ένοπλη δράση είναι κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας των μονίμως ανυπότακτων Σομαλών.
